Τουρκία και Ρωσία διαγωνίζονται ποιος θα ακυρώσει πρώτος τον αγωγό

O Turkish Stream σχεδιάστηκε, ώστε να αντικαταστήσει τον South Stream, τα σχέδια για την κατασκευή του οποίου ακυρώθηκαν με απόφαση του Κρεμλίνου τον Δεκέμβριο του 2014, ύστερα από τη σύγκρουση της Ρωσίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) για το ουκρανικό και την προσάρτηση της Κριμαίας.

Το νέο ρωσικό πλάνο, αρχικού προϋπολογισμού 20 δισ. δολαρίων, για την παράκαμψη της Ουκρανίας μέσω Τουρκίας, ήταν να διοχετευτεί φυσικό αέριο στην Ευρώπη, μέσω τετραπλού αγωγού συνολικής ετήσιας χωρητικότητας 63 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου, από τα ρωσικά παράλια του Εύξεινου Πόντου στην Ανατολική Θράκη και από εκεί στα ελληνοτουρκικά σύνορα για να συνεχίσει στις ευρωπαϊκές αγορές. Οι δύο πλευρές είχαν συμφωνήσει η κατασκευή να ξεκινήσει τον Ιούνιο του 2015.

Παρόλα αυτά, οι προπαρασκευαστικές διαδικασίες φάνηκαν να σκαλώνουν για άλλη μια φορά στην απροθυμία των Ευρωπαίων και ο Turkish Stream εξελίχθηκε σε σχέδιο μεταφοράς φυσικού αερίου μόνο στην τουρκική αγορά, μέχρι νεωτέρας.

Δεν ήταν, όμως, μόνο η ΕΕ που έβαζε προσκόμματα. Μόσχα και Άγκυρα δεν συμφωνούσαν στην τιμή του αερίου, με την τελευταία να ζητά γενναιόδωρη έκπτωση, περισσότερη από το 6% που έδινε ο Πούτιν με την ανακοίνωση του σχεδίου την 1η Δεκεμβρίου 2014 και το 10,25% που έδωσε στη συνέχεια, τον Φεβρουάριο του 2015, η Gazprom ως ανεβασμένη προσφορά.

Οι συνομιλίες ανάμεσα στις δύο πλευρές συνεχίστηκαν, με την Άγκυρα να είναι σε θέση να ζητά περισσότερα, ιδίως από τον περασμένο Μάρτιο όταν ξεκίνησε η κατασκευή του Trans-Anatolian Pipeline (TANAP) για τη μεταφορά φυσικού αερίου από τα κοιτάσματα Shah Deniz του Αζερμπαϊτζάν προς τη Θράκη, έργο το οποίο αναμενόταν να ολοκληρωθεί εντός του 2018.

Τον περασμένο Ιούνιο, η Gazprom και η τουρκική Botas δεν κατέληξαν σε συμφωνία για την τιμή αγοράς του αερίου, ενώ τον Ιούλιο η Gazprom ακύρωσε συμβόλαιο με την ιταλική Saipem, που θα αναλάμβανε την κατασκευή του αγωγού. Παρόλα αυτά, οι δύο πλευρές έβαλαν στόχο να υπογράψουν την τελική συμφωνία το αργότερο έως το τέλος του έτους.

Στις αρχές Σεπτεμβρίου είχαν ενταθεί οι φήμες πως και αυτό το ενεργειακό σχέδιο της Ρωσίας όδευε προς ακύρωση.

Στις 7 Σεπτεμβρίου ο αντιπρόεδρος της Gazprom Αλεξάντρ Μεντβέντεφ (Alexandr Medvedev) δήλωνε ότι υπάρχει προσυμφωνία με την τουρκική πλευρά για την κατασκευή του αγωγού, αναγνωρίζοντας εν τούτοις ότι η τελική συμφωνία δεν αναμένεται πριν από τις τουρκικές εκλογές της 1ης Νοεμβρίου.

Τα τελευταία χρόνια διεθνείς αναλυτές εκτιμούσαν ότι ο συγκεκριμένος αγωγός συμβόλιζε αφενός την αναβάθμιση των ρωσοτουρκικών σχέσεων, αφετέρουν την επιθυμία των τουρκικών κυβερνήσεων να καταστήσουν τη χώρα σημαντικό ενεργειακό κόμβο.

Η Άγκυρα ζύγιζε την κατάσταση, προσπαθώντας να διασφαλίσει την κατασκευή του πρώτου από τους τέσσερις αγωγούς του Turkish Stream, χωρητικότητας 15,75 εκατ. κυβ. μέτρων., τρέχοντας παράλληλα τον TANAP, χωρητικότητας 10 εκατ. κυβ. μέτρων. Σημειώνεται πως κανένα από τους δύο αγωγούς δεν έφτανε τα 60 εκατ. κυβ. μέτρα που διοχετεύει η Gazprom στην ΕΕ μέσω Ουκρανίας.

Στις 8 Οκτωβρίου, ο Ταγίπ Ερντογάν απείλησε τη Μόσχα ότι, αν τα αεροσκάφη της συνεχίσουν να παραβιάζουν τον τουρκικό εναέριο χώρο, θα ακυρώσει το πρότζεκτ, υπενθυμίζοντας ότι η χώρα του είναι η υπ αριθμόν ένα καταναλώτρια ρωσικού φυσικού αερίου.

Αυτό, βεβαίως, είναι κάτι που λειτουργεί ως παράπλευρη απώλεια για την εξαρτημένη κατά 99% από το εισαγόμενο φυσικό αέριο τουρκική αγορά. Επιπλέον, στην διεθνή αγορά ενέργειας είναι γνωστό ότι η Τουρκία αναμένεται να αυξήσει 4,5% ετησίως την κατανάλωση ενέργειας τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια, με το φυσικό αέριο να καταλαμβάνει δυσανάλογα μεγάλο μερίδιο σ’ αυτήν την αύξηση.

Η Τουρκία ευελπιστούσε ότι η μεγαλύτερη εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο με την κατασκευή του Turkish Pipe θα αντισταθμιζόταν από την αναβάθμιση της στρατηγικής της σημασίας για τη Μόσχα, αλλά και την μακροπρόθεσμη ανάδειξή της σε ενεργειακό παίκτη της περιοχής, με την επέκταση του TANAP, αλλά και την προσδοκώμενη ανάδειξη των Κούρδων του βορείου Ιράκ σε εξαγωγείς ενέργειας.

Η σημερινή δήλωση του Ρώσου υπουργού Οικονομικής Ανάπτυξης Αλεξέι Ουλιουκάεφ (Alexey Ulyukaev) ότι θα επιβληθούν οικονομικές κυρώσεις στην Άγκυρα ήταν προσεκτικά διατυπωμένες: «Το πρότζεκτ αυτό όπως κάθε άλλο πρότζεκτ εμπίπτει στον ίδιο νόμο περί οικονομικών κυρώσεων».

Από ενδεχόμενη ακύρωση του σχεδίου, η Ρωσία θα χάσει τα 2 δισ. δολάρια που έχουν ήδη επενδυθεί στο προηγούμενο σχέδιο του South Stream, που ενσωματώθηκε στο σχέδιο για τον Turkish Stream, αλλά θα εξοικονομήσει 8-10 δις. δολάρια για τα πρώτα στάδια του υπόλοιπου έργου.

Για την Άγκυρα, το πρόβλημα έγκειται στο ότι θα πρέπει να στραφεί ανατολικά σε Ιράν και Ιράκ. Δεδομένων των συνθηκών και της παγίωσης της συνεργασίας με τη Μόσχα, η Τεχεράνη είναι απίθανο να λειτουργήσει για δεύτερη φορά μέσα σε τέσσερα χρόνια ως ενεργειακό μαξιλάρι της Άγκυρας, ενώ το φυσικό αέριο 10 δισ. κυβ. μέτρων ετησίως που εικάζεται ότι μπορεί να διοχετευτεί στην Τουρκία από το ιρακινό Κουρδιστάν δεν αναμένεται να είναι έτοιμο πριν το 2020, πέραν των άλλων πολιτικών μεταβλητών που περιλαμβάνονται στην εξίσωση των σχέσεων ανάμεσα στην Τουρκία και τους Κούρδους εντός και εκτός συνόρων της.