Ο «Φάκελος της Κύπρου»: Τι προκύπτει από τους πρώτους τέσσερις τόμους

Τετάρτη, 24 Οκτωβρίου 2018 07:18

Κομμάτια της ελληνικής και της κυπριακής ιστορίας -καταθέσεις, βίντεο και ντοκουμέντα- φυλάσσονταν για δεκαετίες υπό ρήτρα εμπιστευτικότητας μέσα σε χαρτόκουτα στα υπόγεια της ελληνικής Βουλής. Από σήμερα, όμως, ορισμένες από τις πιο μελανές σελίδες της ελληνικής ιστορίας θα αρχίσουν να ξεδιπλώνονται μέσα από τις μαρτυρικές καταθέσεις των ανθρώπων που ενεπλάκησαν άμεσα ή έμμεσα στα γεγονότα που οδήγησαν στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο.

Ο πρόεδρος της Βουλής, Νίκος Βούτσης, θα παραδώσει σήμερα στον Προκόπη Παυλόπουλο και τον Αλέξη Τσίπρα τους τέσσερις πρώτους τόμους του «Φακέλου της Κύπρου». Στη συνέχεια, οι εν λόγω τόμοι θα παραδοθούν στους αρχηγούς των κομμάτων και κατόπιν θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα της Βουλής, ώστε να είναι προσβάσιμοι σε όλους τους πολίτες.

«Είναι ένα υλικό που δεν έχει υποστεί τη βάσανο του δικαστηρίου, είναι ένα υλικό καταθέσεων» λέει στο CNN Greece o κ. Τάσος Σακελλαρόπουλος, υπεύθυνος ιστορικών αρχείων του Μουσείου Μπενάκη και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για τον «Φάκελο της Κύπρου».

«Στην ουσία δημοσιεύουμε τη συλλογή των μαρτυρικών καταθέσεων των ανθρώπων, που εξετάστηκαν από την επιτροπή, μέσα από μια σειρά ερωτήσεων των βουλευτών» εξηγεί ο κ. Σακελλαρόπουλος, και συμπληρώνει: «Η διαδικασία, δεν μπήκε στην επόμενη φάση, δηλαδή στο στάδιο απόδοσης κατηγοριών ή οτιδήποτε άλλο. Έχουμε την πρώτη φάση, της ανακρίσεως. Αυτό το λέω υπό την έννοια ότι αυτό δεν είναι αποδεικτικό υλικό».

Υπολογίζεται ότι συνολικά θα δημοσιευτούν 33 τόμοι. Στους πρώτους τέσσερις, που ζυγίζουν οκτώ (!) κιλά και αριθμούν 600 σελίδες, περιλαμβάνεται το πόρισμα της ελληνικής και της κυπριακής Βουλής, καθώς οι καταθέσεις των πρώτων 11 μαρτύρων.

Όπως αναφέρει η σχετική ανακοίνωση της ελληνικής Βουλής:

«Η δημοσιοποίηση του περιεχομένου του Φακέλου της Κύπρου ικανοποιεί το καθολικό διαχρονικά αίτημα των πολιτών της Ελλάδας και της Κύπρου, αλλά και του πολιτικού κόσμου των δύο χωρών, για άμεση και ανεμπόδιστη πρόσβαση στην ιστορική αλήθεια. Κλείνει έτσι η πολιτική και ηθική εκκρεμότητα που αφορά τα όσα τραγικά διαδραματίστηκαν στην Κύπρο το 1974: το χουντικό πραξικόπημα και η τουρκική εισβολή, που προκάλεσαν μία νέα βαρύτατη εθνική καταστροφή, της οποίας τις οδυνηρές συνέπειες η Κύπρος συνεχίζει να υφίσταται έως σήμερα».

Το έργο της επιτροπής του 1986

Ο «Φάκελος της Κύπρου» εμπεριέχει ντοκουμέντα για τα όσα διαδραματίστηκαν από τον Ιανουάριο του 1967 μέχρι και τον Δεκέμβριο του 1974 και τα οποία οδήγησαν στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου και την τουρκική εισβολή της 15ης Ιουλίου - 14ης Αυγούστου του 1974.

Στις 3 Φεβρουαρίου του 1986, ξεκίνησαν οι εργασίες της Εξεταστικής Επιτροπής της Βουλής των Ελλήνων, με τα 30 μέλη της να πραγματοποιούν πάνω από 150 συνεδριάσεις και να συγκεντρώνουν 131 μαρτυρίες.

Το έργο της επιτροπή ολοκληρώθηκε στις 31 Οκτωβρίου του 1988 και αποτελείται από 20.000 σελίδες και συνοδευτικό υλικό, όπως βιντεοκασέτες.

Η επιτροπή έβαλε τότε στο «μικροσκόπιο» πρόσωπα που μετείχαν στο πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου και που ενεπλάκησαν ενεργά στην εισβολή.

Και ποιες ήταν οι «ομάδες» των μαρτύρων αυτών;

«Η μια ομάδα είναι Ελλαδίτες αξιωματικοί. Η άλλη ομάδα είναι Ελλαδίτες αξιωματικοί που ήταν στην Κύπρο την εποχή εκείνη αλλά δεν μετείχαν των επιχειρήσεων. Η επόμενη ομάδα είναι αξιωματικοί που γνώριζαν τα της Κύπρου και τους κάλεσαν κι ας μην ήταν παρόντες, καθώς και κάποιοι πολιτικοί και ορισμένοι δημοσιογράφοι. Αυτό είναι το σύνολο των μαρτύρων» εξηγεί ο κ. Σακελλαρόπουλος, και συμπληρώνει: «Υφίστατο μια σειρά ερωτήσεων που αφορούν τη συμμετοχή και την προετοιμασία του πραξικοπήματος και τη συμμετοχή τους στην τουρκική εισβολή. Αυτό είναι το τυπικό κομμάτι. Το ουσιαστικό προκύπτει από την εξέταση και το πιο ενδιαφέρον είναι το πώς συγκροτήθηκε η προσπάθεια αυτή της χούντας κατά του Μακαρίου. Δεύτερο και πολύ σημαντικό είναι ότι από τις καταθέσεις προκύπτει ότι το πραξικόπημα ήταν και μία σύγκρουση ενδοκυπριακή, διότι οι Ελλαδίτες αξιωματικοί συνεργάστηκαν και με Ελληνοκυπρίους εναντίον του Μακαρίου -και αυτό θα έλεγε κανείς ότι είναι ένα πολύ ουσιαστικό κομμάτι».

Μέσα από τα έγγραφα, προκύπτει, επίσης, και η απόλυτη αδυναμία των ανθρώπων που ναι μεν κατάφεραν να οργανώσουν το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, ωστόσο δεν κατόρθωσαν να αντιδράσουν όπως έπρεπε εναντίον της τουρκικής εισβολής, θεωρώντας ότι επρόκειτο για στρατιωτικές ασκήσεις και αρκούμενοι σε δηλώσεις περί αυτοσυγκράτησης.

«Μέσα στο επόμενο διάστημα θα δημοσιευτεί το σύνολο του υλικού της προανακριτικής επιτροπής της Βουλής» λέει ο κ. Σακαλλαρόπουλος, εξηγώντας παράλληλα ότι το φως της δημοσιότητας θα δουν όχι μόνο οι συνεδριάσεις αλλά ακόμη και τα διαδικαστικά, όπως για παράδειγμα ποιοι μάρτυρες θα εξεταστούν και πότε.

«Στόχος είναι από τον Δεκέμβριο του τρέχοντος έτους να δημοσιεύεται ένας τόμος τον μήνα» αναφέρει ο ίδιος.
Το ερώτημα που γεννάται είναι εάν τα έγγραφα που θα δημοσιευτούν θα μας κάνουν… σοφότερους όσον αφορά στα γεγονότα που διαδραματίστηκαν εκείνη την εποχή. «Σαφέστατα. Είναι ένα υλικό που χρήζει ιστορικής έρευνας. Είναι τεράστιο το υλικό για να μπορεί να πει κάποιος ότι μπορεί να το ξεφυλλίσει. Θέλει μια μεθοδική προσέγγιση αλλά πιστεύω ότι βγαίνουν εξαιρετικά στοιχεία. Κατ’ αρχήν για την αυθαιρεσία των Ελλαδιτών στην Κύπρο, για το τι σημαίνει μια δικτατορία που έχει μεγάλες ικανότητες στα πραξικοπήματα και μεγάλες ανικανότητες στη δουλειά για την οποία πρέπει να οργανωθεί -η στρατιωτική προσπάθεια για την άμυνα του τόπου, η έννοια της παρέμβασης μιας χώρας υποτίθεται αδελφής της Ελλάδας στην Κύπρο συχνά με μια λογική αποικιοκρατίας και μια παρεμβατικότητα που προκύπτει πάρα πολύ έντονα. Και βεβαίως το τι σημαίνει στρατιωτική δικτατορία και πώς αυτή καταρρέει μέσα από μια εθνική τραγωδία. Αυτά προκύπτουν όλα. Αυτά έχουν στο μυαλό τους οι βουλευτές όταν εξετάζουν. Την παρεμβατικότητα και βεβαίως την κατάληξη. Δεν εξετάζουν μόνο γιατί απλώς συνέβη κάτι, εξετάζουν γιατί χάθηκε αυτό το κομμάτι της Κύπρου» απαντά το μέλος της επιτροπής.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Τα μέλη της επιτροπής και η συνεργασία με την Κύπρο

Πρόεδρος της Επιτροπής που χειρίστηκε το υλικό του «Φακέλου της Κύπρου» είναι ο Κώστας Αθανασίου ενώ τα υπόλοιπα μέλη της επιτροπής είναι οι Έλλη Δρούλια, Βάσω Τσακανίκα, Άρης Σωτηρόπουλος, Ολια Ησαΐα, Μάγδα Φυτίλη, Αντώνης Βγόντζας, Παναγιώτης Ηλιόπουλος, Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, Ηλίας Νικολακόπουλος, Γιώργος Σαββαϊδης, Τάσος Σακελλαρόπουλος και ο Πέτρος Παπαπολυβίου, ιστορικό μέλος τη εξεταστικής επιτροπής της Βουλής των Αντιπροσώπων της Κύπρου.

«Με τον Κύπριο ιστορικό Πέτρο Παπαπολυβίου, η συνεργασία ήταν στο γεγονός ότι διαβάσαμε το υλικό για να μπορέσουμε να κρίνουμε τι εκδίδεται και τι έχουμε στα χέρια μας. Έπρεπε να ελεγχθεί το υλικό, να δούμε αν όντως ανταποκρίνεται. Βρέθηκε το υλικό σε συνθήκες που δεν ήταν οι καταλληλότερες, στα υπόγεια της Βουλής. Δεν είχαν καταστραφεί, βεβαίως, τα υλικά αλλά οι πρώτοι δέκα φάκελοι έλειπαν. Οι μαγνητοφωνήσεις, όμως, υπήρχαν και ως εκ τούτου υπάρχει το υλικό. Και υπήρχε μια συνεργασία με την κυπριακή Βουλή γιατί είναι ένα πάγιο αίτημά της εδώ και δεκαετίες, να δοθεί στη δημοσιότητα ο φάκελος της Κύπρου. Αυτή η Βουλή το πραγματοποιεί και αυτό είναι το πολύ σημαντικό» αναφέρει ο κ. Σακελλαρόπουλος.

Το ιστορικό του «Φακέλου της Κύπρου»

Για πολλά χρόνια, η Κύπρος ζητούσε να της δοθεί πρόσβαση στα αρχεία αυτά, ένα αίτημα που δεν είχε εισακουστεί και αποτελούσε σημείο «τριβής» της εξωτερικής πολιτικής των δύο χωρών.

Το 2006, εκπρόσωποι της επιτροπής του κυπριακού κοινοβουλίου ήρθαν στην Αθήνα και ζήτησαν από την τότε Πρόεδρο της Βουλής Άννα Ψαρούδα Μπενάκη τη συνδρομή της Ελλάδας για πρόσβαση σε μαρτυρικό υλικό, καθώς είχε αποφασιστεί από τη Βουλή των Αντιπροσώπων η ενεργοποίηση της Επιτροπής για τον Φάκελο της Κύπρου.

Ωστόσο, από ελληνικής πλευράς δεν υπήρξε απάντηση και τον Μάρτιο του 2010 εστάλη επιστολή στον τότε πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου, τον τότε Πρόεδρο της Βουλής Φ. Πετσάλνικο αλλά και τους υπουργούς Εξωτερικών και Αμύνης, αντίστοιχα, Δ. Δρούτσα και Ευάγγελο Βενιζέλο. Όπως έγινε γνωστό, μάλιστα, η κυπριακή κυβέρνηση είχε αιτηθεί του υλικού και το 1997.

Επί της προεδρίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου στη Βουλή, το ζήτημα ανακινήθηκε. Μάλιστα, η κ. Κωνσταντοπούλου και ο τότε Κύπριος ομόλογός της Γιαννάκης Ομήρου επισκέφτηκαν το χώρο όπου φυλάσσεται το ογκωδέστατο αρχείο.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Τον Ιούλιο του 2017, ο πρόεδρος της κυπριακής Βουλής Δημήτρης Συλλούρης παρέλαβε τον «Φάκελο της Κύπρου» από τον Έλληνα ομόλογό του, Νίκο Βούτση.

«Το υλικό αυτό φυλασσόταν μέχρι σήμερα ως εφτασφράγιστο μυστικό στα αρχεία της Βουλής των Ελλήνων. Η απόφαση να μας παραδοθεί και η σημερινή τελετή επισφραγίζουν με τον πιο επίσημο τρόπο και με το κατάλληλο πολιτικό και νομοθετικό περίβλημα μια ιστορική αναγκαιότητα και κλείνουν ένα εθνικό και ηθικό χρέος» είχε πει τότε ο πρόεδρος της κυπριακής Βουλής.