Η ιστορία ενός διπλού πράκτορα της Ρωσίας

Έχουν περάσει πάνω από εξήντα χρόνια από όταν ο Kim Philby, Άγγλος της υψηλής κοινωνίας, πήδηξε από ρωσικό φρεάτιο στην πρωτεύουσα του Λίβανου, Βηρυτό και λιποτάκτησε. Υπήρξε διπλός πράκτορας για χρόνια.

Η υπηρεσία πληροφοριών της Ρωσίας έδωσε στη δημοσιότητα μυστικά -έως τώρα- έγγραφα σχετικά με την περίοδο που ο Philby ήταν πράκτορας της KGB (και της προκατόχου της NKVD) και με τη ζωή που έκανε στη Μόσχα από το 1963 και έπειτα. Τα έγγραφα αποτελούν πλέον εκθέματα σε ένα κομψό αρχοντικό του 19ου αιώνα στη Μόσχα.

Στη Βρετανία, ο πρώην πράκτορας θεωρούνταν και θεωρείται ακόμη προδότης. Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, έδωσε στους Ρώσους πράκτορες σημαντικά έγγραφα της Βρετανίας, που πιθανώς να αποκάλυπταν την ταυτότητα χιλιάδων πληροφοριοδοτών.

Όμως, αρκετοί Ρώσοι τον θεωρούν ακόμη ήρωα, επειδή πρόσφερε πληροφορίες για σχέδια πολέμου της ναζιστικής Γερμανίας και της Ιαπωνίας – τα οποία ίσως και να έσωσαν χιλιάδες ρωσικές ζωές.

Ένα σημαντικό σοβιετικό περιουσιακό στοιχείο

Στην έκθεση συμπεριλαμβάνονται μερικά από τα έγγραφα καθώς και η βαλίτσα που χρησιμοποιούσε ο Philby για να τα μεταφέρει. Πολλά από τα αντικείμενα έχουν πάνω τους την προειδοποίηση «Άκρως Απόρρητο» (“Top Secret – To Be Kept Under Lock and Key”).

Επιπλέον, ανάμεσα στα εκθέματα βρίσκεται και το καλώδιο που είχε χρησιμοποιηθεί για την επίσκεψη του Αντιπροέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, Henry Wallace, σε Ρωσία και Κίνα το 1944. Το πιο ενδιαφέρον, ίσως, είναι ένα τηλεγράφημα από τις 31 Ιουλίου του 1944, που περιέχει τον απολογισμό του Μπενίτο Μουσολίνι στον πρεσβευτή της Ιαπωνίας στην Ιταλία για την απόπειρα Γερμανών αξιωματικών να δολοφονήσουν τον Αδόλφο Χίτλερ.

Ο Μουσολίνι έγραφε: «Η δύναμη της έκρηξης ήταν εκπληκτική και ο Φύρερ υπέστη μικρά τραύματα στο αριστερό χέρι και στον καρπό ... και κάποιες από τις τρίχες του κάηκαν».

Μετά τον πόλεμο, ο Philby έγινε υπεύθυνος για τη σχέση ανταλλαγής πληροφοριών του Ηνωμένου Βασιλείου με τη CIA και το FBI, με έδρα την Ουάσιγκτον.

Η αποστασία

Ανάμεσα στα έγγραφα βρίσκεται ένα δακτυλογραφημένο μήνυμα σχετικά με την ξαφνική του αποστασία μία νύχτα του Ιανουαρίου το 1963, το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως αποδεικτικό στοιχείο. Δεν είχε πει τίποτα στην τότε σύζυγό του Eleanor, απλά ζήτησε από το γιο του να της πει πως «μάλλον θα αργήσει να γυρίσει σπίτι».

Η αλήθεια όμως ήταν πως ο Philby έφευγε για την Οδησσό. Ο καπετάνιος τον αποχαιρέτισε με ένα μπουκάλι κονιάκ, καθώς ο πράκτορας είχε μία «αγάπη» στο αλκοόλ.

Στη Μόσχα έγινε ο «σύντροφος Philby», του εκδόθηκε κάρτα από την KGB και βραβεύτηκε με μια σειρά μεταλλίων, συμπεριλαμβανομένου και του παρασήμου του Λένιν. Η φωτογραφία του τυπώθηκε μέχρι και σε σοβιετικά γραμματόσημα. Έπειτα, παντρεύτηκε για τέταρτη φορά, μία Ρωσίδα που ήταν 20 χρόνια μικρότερή του.

Επίσης, εκπαίδευσε αρκετούς πράκτορες της KGB, αλλά στη συνέχεια υποστήριζε πως οι μαθητές του δεν φημίζονταν για την ευφυία τους.

Σύμφωνα με τον ίδιο, το καλό ήταν πως στη Μόσχα ένιωσε πολύ άνετα. Σε ένα από τα έγγραφα συμπεριλαμβάνονται σημειώσεις από μία ομιλία που είχε δώσει σε πράκτορες της KGB το 1977. «Το ταξίδι μου ξεκίνησε σε ένα πάρκο του Λονδίνου πριν 43 χρόνια». Τότε ήταν που συνάντησε τον Arnold Deutsch, ο οποίος στρατολογούσε άτομα.

Ο Philby μίλησε επίσης και για την περίοδο που εργάζονταν για την MI6. «Εκεί ένιωσα περικυκλωμένος από λύκους. Εδώ ξέρω πως γύρω μου έχω συντρόφους, συνεργάτες και φίλους».

Σε μία άλλη σημείωση που χρονολογείται στο 1977 ο διπλός πράκτορας έγραφε «Μακάρι όλοι να ζήσουμε μέχρι να δούμε την Κόκκινη Σημαία πάνω από τα Ανάκτορα του Μπάκιγχαμ και το Λευκό Οίκο».

Όμως, προς το τέλος της ζωής του, φαινόνταν πως είχε αρχίσει να έχει αμφιβολίες σχετικά με το σοβιετικό σύστημα. Η χήρα του, Rufina Pukhova, το 2011 δήλωσε σε ρωσική εφημερίδα: «Ο Kim πίστευε σε μία μόνο κοινωνία και αφιέρωσε όλη του τη ζωή στον κομμουνισμό. Αλλά έφτασε σε ένα σημείο που απογοητεύτηκε πολύ και αναρωτιούνταν γιατί οι ηλικιωμένοι έχουν μία τόσο άσχημη ζωή».

Οι επισκέπτες της έκθεσης δήλωσαν πως τους συνεπήρε η τόσο ανθρώπινη και ρομαντική περίοδος κατασκοπείας.

Η Anna Tchernakova, παραγωγός ταινιών, δήλωσε πως θαύμαζε πολύ τον πρώην πράκτορα λόγω των καταδικών του. «Έγινε κομμουνιστής στα ‘30s επειδή έβλεπε τι συνέβαινε στη Γερμανία. Διαλέγεις πλευρά και μένεις σε αυτή για όλη σου τη ζωή. Ήταν ιδεαλιστής» ανάφερε.

Ο Philby δε θα ξεχαστεί ποτέ από την κοινωνία της Μόσχας, σύμφωνα με παλιούς του εκπαιδευόμενους που συγκεντρώθηκαν για να τον τιμήσουν. Σε μία πλάκα έξω από τα κεντρικά του πρακτορείου, ο Philby εμφανίζεται ως το θεό Ιανό, έχοντας ένα πρόσωπο που κοιτάζει στο παρελθόν και άλλο ένα που βλέπει στο μέλλον.

Πληροφορίες και φωτογραφίες από CNNi
In Russia, an old spy story comes in from the cold