Πώς το κοινωνικο-οικονομικό στάτους επηρεάζει την αποτελεσματικότητα της μεσογειακής διατροφής

Οι ερευνητές του ιταλικού Νευρολογικού Μεσογειακού Ινστιτούτου IRCCS Neuromed (μεταξύ των οποίων ο ελληνικής καταγωγής Γιώργος Πούνης), με επικεφαλής τον επιδημιολόγο Τζιοβάνι ντε Γκαετάνο, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο διεθνές περιοδικό επιδημιολογίας "International Journal of Epidemiology", ανέλυσαν στοιχεία για πάνω από 18.000 ανθρώπους άνω των 35 ετών, στο πλαίσιο της μελέτης Moli-sani.

Διαπιστώθηκε ότι όσοι ακολουθούν την μεσογειακή διατροφή, έχουν κατά μέσο όρο 15% μικρότερο κίνδυνο εκδήλωσης καρδιοπάθειας, κάτι που λίγο-πολύ ήταν γνωστό και από προηγούμενες μελέτες. Όμως η νέα έρευνα συμπέρανε για πρώτη φορά ότι τα οφέλη της μεσογειακής διατροφής δεν είναι τα ίδια για όλους τους ανθρώπους, αλλά επηρεάζονται σε σημαντικό βαθμό από την κοινωνικο-οικονομική κατάσταση ενός ανθρώπου.

Τα οφέλη είναι ορατά για όσους έχουν ετήσιο οικογενειακό εισόδημα τουλάχιστον 40.000 ευρώ περίπου. Αλλά για τους ανθρώπους με χαμηλότερο εισόδημα και μικρότερη μόρφωση, τα οφέλη για την καρδιαγγειακή υγεία τους φαίνεται να είναι πολύ μικρότερα ή ανύπαρκτα.

Οι ερευνητές αποδίδουν εν μέρει αυτή τη διαπίστωση στο ότι οι πιο ευκατάστατοι άνθρωποι μπορούν να κάνουν πιο ποιοτική μεσογειακή διατροφή, τρώγοντας μια μεγαλύτερη ποικιλία φρούτων, λαχανικών, ψαριών, δημητριακών ολικής αλέσεως και άλλων υγιεινών προϊόντων, από ό,τι οι φτωχοί.

Τα χαρακτηριστικά της μεσογειακής διατροφής

Ειδικότερα, η διατροφή αυτή επικεντρώνεται στον περιορισμό της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος, την αντικατάσταση του βούτυρου με ελαιόλαδο, την κατανάλωση λαχανικών, ξηρών καρπών, φρούτων, δημητριακών, ψαριού και πουλερικών. Η μικρή κατανάλωση κόκκινου κρασιού αποτελεί μη απαγορευτική επιλογή στη δίαιτα, με έρευνες στο παρελθόν να δείχνουν πως αυτό έχει αρκετά οφέλη για την καρδιά.

Σύμφωνα με την Marialaura Bonaccio, πρώτη συγγραφέα της νέας μελέτης και ερευνήτριας στο IRCCS Istituto Neurologico Mediterraneo Neuromed, ενός Κλινικού Ερευνητικού Ινστιτούτου με έδρα την Ιταλία, αυτή η διαφοροποίηση που παρατηρείται στη μεσογειακή διατροφή-στην οποία άνθρωποι με διαφορετικά εισοδήματα ίσως έχουν καλύτερα αποτελέσματα εφαρμόζοντας την ίδια διατροφή-μπορεί να είναι αλήθεια και για άλλες δίαιτες.

Ο λόγος; Οι δίαιτες «επικεντρώνονται στην ποσότητα, παρά στην ποιότητα» του φαγητού όπως αναφέρει.

Διατροφικά Δεδομένα

Η Bonaccio και οι υπόλοιποι συγγραφείς υπολόγισαν την συνολική σωματική δραστηριότητα, τον δείκτη μάζας σώματος, την κατάσταση και το ιστορικό υγείας, για πάνω από 18.000 ανθρώπους που ζουν στο Molise, περιοχή της νότιας Ιταλίας μεταξύ Μαρτίου 2005 και Απριλίου 2010. Παράλληλα, οι ερευνητές συνυπολόγισαν το επίπεδο εκπαίδευσης, το οικογενειακό εισόδημα και την οικογενειακή κατάσταση του κάθε συμμετέχοντα.

Αυτό που έκαναν η Bonaccio και η συνάδελφοί της, ήταν να χρησιμοποιήσουν το Mediterranean Diet Score,για να εκτιμήσουν την ποσότητα φαγητού που κατανάλωσε ο κάθε συμμετέχοντας, εξετάζοντας την ποικιλία φρούτων και λαχανικών, κρέατος και ψαριών που είχαν στην διατροφή τους. Ανέλυσαν επίσης και τις μαγειρικές μεθόδους του κάθε συμμετέχοντα θέλοντας να δουν εάν εκείνοι χρησιμοποιούν βράσιμο ή ατμό ή λιγότερο υγιεινές επιλογές όπως τηγάνισμα, ψήσιμο ή γκριλ. Οι ερευνητές κατηγοριοποίησαν επίσης τα φρούτα σε οργανικά ή μη και το ψωμί ως σικάλεως ή όχι, όπως αναφέρει η Bonaccio

Για περίπου τέσσερα χρόνια έγινε followup της έρευνας το οποίο και έδειξε πως, οι συμμετέχοντες βίωσαν συνολικά 5,256 καρδιολογικά επεισόδια, συμπεριλαμβανομένου περιστατικών καρδιακής ανεπάρκειας, διάγνωσης καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικών.

Αναλύοντας τα δεδομένα, οι ερευνητές βρήκαν πως η Μεσογειακή διατροφή μείωσε αποτελεσματικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιολογικών ασθενειών, αλλά μόνο σε ένα επιλεγμένο γκρουπ συμμετεχόντων: αυτών με τα υψηλότερα εισοδήματα ή την υψηλότερη εκπαίδευση.

«Βρήκαμε πως τα οφέλη για την καρδιά ήταν περιορισμένα για όσα γκρουπ είχαν υψηλό κοινωνικοοικονομικό στάτους ακόμα και εάν τα διαφορετικά γκρουπ της έρευνας έδειξαν την ίδια προσήλωση στην Μεσογειακή διατροφή» έγραψε η Bonaccio "κανένα όφελος δεν παρατηρήθηκε στους συμμετέχοντες χαμηλών εισοδημάτων και χαμηλού μορφωτικού επιπέδου."

Διαφορές στην ποιότητα του φαγητού

Έκπληκτοι από αυτό το αποτέλεσμα, οι ερευνητές ανέλυσαν λεπτομερώς τα δεδομένα και βρήκαν έναν πιθανό λόγο για αυτή την διαφορά: ακόμη και εάν το σκορ της Μεσογειακής διατροφής είναι το ίδιο για τα άτομα υπάρχουν μικρές διαφοροποιήσεις στην κατανάλωση φαγητού από το καθένα

«Για παράδειγμα, συγκριτικά με λιγότερο προνομιούχους ομολόγους τους, άνθρωποι με υψηλό κοινωνικοοικονομικό στάτους τείνουν να καταναλώνουν ψάρι πιο συχνά» έγραψε η Bonaccio. Προσέθεσε επίσης ότι, "πέραν της πίστης στην δίαιτα, οι συμμετέχοντες της πιο προνομιούχας κατηγορίας, ανέφεραν μία υψηλότερης ποιότητας διατροφή, που περιελάμβανε υψηλότερη κατανάλωση οργανικών προϊόντων και τροφές ολικής αλέσεως."

«Ακόμα και εάν δώσουμε σε δύο άτομα την ίδια διατροφή, η οποία θα περιλαμβάνει ίσες ποσότητες λαχανικών, φρούτων, ψαριού, ελαιολάδου κτλ. κάθε ημέρα ώστε να έχουν το ίδιο σκορ Μεσογειακής διατροφής μπορεί, παρά την ίδια ποσότητα να έχουμε αλλαγές στην ποιότητα, για παράδειγμα στο ελαιόλαδο» όπως αναφέρει η Bonaccio.

Αναφέρει πως θεωρεί απίθανο ένα μπουκάλι εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου με τιμή 2 έως 3 ευρώ να έχει τα ίδια θρεπτικά οφέλη με ένα το οποίο κοστίζει 10 ευρώ.Συνεχίζει λέγοντας πως, είναι πιο πιθανό για ένα άτομο υψηλού εισοδήματος να αγοράσει το μπουκάλι των 10 ευρώ σε σχέση με τους συμμετέχοντες που έχουν χαμηλά εισοδήματα με την υπόθεση των ερευνητών να αναφέρει πως "διαφορές στην τιμή μπορεί να οδηγούν σε διαφορές στα υγιεινά χαρακτηριστικά και σε μελλοντικά αποτελέσματα υγείας για το άτομο."

Ο τρόπος με τον οποίο μαγειρεύεται ή ετοιμάζεται το φαγητό μπορεί επίσης να προκαλεί διαφορές στα αποτελέσματα σύμφωνα με την Bonaccio, η οποία παρόλα αυτά αναφέρει πως η διαφορά στον τρόπο μαγειρέματος-κάτι που λειτουργεί ως δείκτης των πολλαπλών διαφορών που ακόμη επιμένουν στα διαφορετικά κοινωνικοοικονομικά γκρουπ»-πιθανώς δεν μετρούν ουσιαστικά για τις διαφοροποιήσεις στον καρδιολογικό κίνδυνο των ατόμων.

Σύμφωνα με την Mercedes Sotos-Prieto, επίκουρη καθηγήτρια και επισκέπτρια ερευνήτρια στο Harvard Chan School για την δημόσια υγεία δεδομένα από την δική της έρευνα δείχνουν πως η Μεσογειακή διατροφή είναι «μία από τις καλύτερες επιλογές για την βελτίωση της υγείας».

Η ελληνίδα Μαρία Κορρέ,ερευνήτρια στο Harvard Chan School για την Δημόσια Υγεία, αναφέρει πως «ανάμεσα στα πιο σημαντικά εμπόδια για υγιεινό φαγητό είναι ο χρόνος και τα χρήματα που απαιτεί η αγορά του». Η Κορρέ που δεν συμμετείχε στην μελέτη αυτή προσέθεσε πως «χρειάζεται να δουλέψουμε για να βρούμε τρόπους να ξεπεράσουμε αυτά τα εμπόδια».

«Ως αποτέλεσμα της παγκόσμιας επιδημίας παχυσαρκίας και διαβήτη, βλέπουμε ένα ισχυρό και ανανεούμενο ενδιαφέρον για την μεσογειακή διατροφή» συνεχίζει η Κορρέ. "Ωστόσο, το ενδιαφέρον για την δίαιτα ξεπερνά τα οφέλη υγείας που έχει αποδειχθεί πως έχει."

Με την μεγάλη ευρύτητα φαγητών που περιλαμβάνει, η δίαιτα παρέχει «γευστικά γεύματα» και «επειδή δίνει έμφαση στον περιορισμό της κατανάλωσης, παρά στην αποχή από το κόκκινο κρέας και τα γλυκά» συν το ότι περιλαμβάνει την μέτρια κατανάλωση ποτών με αλκοόλ, « η Μεσογειακή διατροφή αντιπροσωπεύει ένα υγιεινό αλλά παράλληλα ελκυστικό τρόπο ζωής που μπορεί να διατηρηθεί για μακρά χρονική περίοδο» αναφέρει η Κορρέ.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς της έρευνας, άνθρωποι με υψηλό κοινωνικοοικονομικό στάτους μπορεί να επιλέγουν τρόφιμα που είναι υψηλά και σε πολυφαινόλες αλλά και σε αντιοξειδωτικά. Τέτοιες καθημερινές επιλογές μπορεί να οδηγούν σε οφέλη για την υγεία που δεν τα βλέπουν αυτοί που κάνουν διαφορετικές επιλογές.

Η υπόθεση αυτή μπορεί να δοκιμασθεί με άμεση μέτρηση τέτοιων φυσικών συστατικών σε βιολογικά δείγματα π.χ. επίπεδο αίματος ή εκκρίσεις πολυφαινόλης στα ούρα» κλείνει η Bonaccio. Αναφέρει πως "μελλοντικά γκρουπ της έρευνας και ανάλυσης της θα εξετάσουν αυτή την θεωρία».

The Mediterranean diet doesn't benefit everyone, study says, By Susan Scutti, CNN