Πραξικόπημα στην Τουρκία: ένα χρόνο μετά, οι εκκαθαρίσεις δεν έχουν τέλος

Το πραξικόπημα βρήκε τον Ερντογάν εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, στο εξοχικό του στο Μαρμαρίς. Μέσω FaceTime κάλεσε τους συμπολίτες του να κατέβουν στους δρόμους και ν' αντισταθούν στους πραξικοπηματίες. Ο κόσμος τον άκουσε, κινητοποιήθηκε μαζικά και μαζί με την, πιστή σ' εκείνον, αστυνομία κατάφεραν ν' αντιστρέψουν υπέρ τους την αναμέτρηση με τους στασιαστές. Περί τους 250 σκοτώθηκαν προτάσσοντας στήθη.

Μερικές εβδομάδες αργότερα, εκατομμύρια ζητωκραύγαζαν στο Γενίκαπι της Πόλης, όταν ο Ταγίπ Ερντογάν απευθυνόταν στο πλήθος στη μεγαλύτερη, στη σύγχρονη ιστορία της Τουρκίας, λαϊκή συγκέντρωση. Αρκετοί πίστεψαν, τότε, ότι το «ενωτικό πνεύμα του Γενίκαπι», όπως το αποκάλεσαν, θα υπερίσχυε.

Δεν επιβεβαιώθηκαν.

Αστυνομικοί σε τανκς στη γέφυρα του Βοσπόρου. Τα πληρώματά τους είχαν μόλις παραδοθεί - πηγή: REUTERS/Murad Sezer/φωτογραφία αρχείου

Στη διάρκεια των δώδεκα μηνών που μεσολάβησαν, ο αριθμός όσων προφυλακίστηκαν ανέρχεται σε 50.000· 170.000 έχουν υποστεί λογής - λογής κυρώσεις κατηγορούμενοι για σχέσεις με το κίνημα του αυτοεξόριστου στις Η.Π.Α. ιερωμένου Φετουλάχ Γκιουλέν, τον οποίον η Άγκυρα υποδεικνύει ως ενορχηστρωτή του αποτυχημένου πραξικοπήματος· ο Τύπος έχει φιμωθεί· δημοσιογράφοι, ακτιβιστές, στελέχη της αντιπολίτευσης έχουν συλληφθεί· οι εκκαθαρίσεις στο Δημόσιο και τα Πανεπιστήμια δεν έχουν τέλος. Μόλις χθες, μία ημέρα πριν από τη θλιβερή επέτειο, άλλοι 7.000 αστυνομικοί, δημόσιοι υπάλληλοι και ακαδημαϊκοί απολύθηκαν από τις δουλειές τους.

Ο Τούρκος πρεσβευτής στην Αθήνα, Χαλίτ Τσεβίκ, δικαιολόγησε -ερωτηθείς σε χθεσινή συνέντευξη τύπου- τους υπέρογκους αυτούς αριθμούς με το επιχείρημα ότι η οργάνωση Γκιουλέν, δρώντας μεθοδικά από τη δεκαετία του '70, κατάφερε να διεισδύσει και να αλώσει θεσμούς και υπηρεσίες.

Ο Τούρκος πρεσβευτής στην Αθήνα Χαλίτ Τσεβίκ - πηγή: Μαρία Καρχιλάκη

Από την άλλη, όμως, ουκ ολίγοι Τούρκοι καταγγέλλουν ότι διώκονται διότι 'δεν είναι αρεστοί' αφού προηγουμένως τους 'βαφτίσουν' Γκιουλενιστές. Όπως λέει στο Ρόιτερς ο 67χρονος Ιμπραχίμ Καμπόγλου, καθηγητής συνταγματικού δικαίου μέχρι τον περασμένο Φεβρουάριο, οπότε απολύθηκε, στο Πανεπιστήμιο του Μαρμαρά, «έχουν πληγεί άνθρωποι σαν εμένα που υπερασπιζόμαστε τους νόμους. Υπερασπίστηκα πριν από 15 χρόνια τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου. Τα υπερασπίζομαι και σήμερα. Κι αν ζω θα τα υπερασπίζομαι και σε 10 χρόνια από τώρα».

Ο Ιμπραχίμ Καμπόγλου (κέντρο) στη διάρκεια διαμαρτυρίας έξω από δικαστήριο της Κωνσταντινούπολης για την προφυλάκιση των δικηγόρων της εφημερίδας Τζουμχουριέτ - πηγή: REUTERS/Huseyin Aldemir

Διχασμένη η Τουρκία

Ένα χρόνο μετά το αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα η κατάσταση έκτακτης ανάγκης εξακολουθεί να ισχύει στην Τουρκία, ενώ με υπερεξουσίες πλέον ο ηγέτης της -μετά την οριακή νίκη του στο δημοψήφισμα του Απριλίου- ενδεχομένως θα κυβερνά μέχρι το 2029. Η χώρα είναι καταφανώς διχασμένη: από τη μια μεριά βρίσκονται όσοι βλέπουν στο πρόσωπο του Ερντογάν τον πολιτικό που υπερασπίζεται τους φτωχούς και τα βάζει με τους ισχυρούς της γης, από την άλλη εκείνοι που του 'χρεώνουν' ότι έχει υφαρπάξει την εξουσία και οικοδομεί ένα απολυταρχικό κράτος.

Αυτό το τελευταίο, με αιχμή την καταπάτηση των συνταγματικών δικαιωμάτων, ήταν η κινητοποιός δύναμη της πρόσφατης 25ήμερης «πορείας για τη Δικαιοσύνη» από την Άγκυρα στην Πόλη, υπό τον ηγέτη της αντιπολίτευσης Κιλιτσντάρογλου. Ενώπιον του πλήθους που τον υποδέχτηκε στην Κωνσταντινούπολη φωνάζοντας ρυθμικά «δικαιώματα, νόμος, δικαιοσύνη», δεσμεύτηκε να ρίξει «τα τείχη του φόβου», ενώ κατήγγειλε την ισχύουσα κατάσταση έκτακτης ανάγκης ως «δεύτερο πραξικόπημα».

O Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου στην «Πορεία για τη Δικαιοσύνη» - Το πλακάτ που κρατάει γράφει «δικαιοσύνη» - πηγή: REUTERS/Osman Orsal

Ο Ερντογάν -απτόητος. Το μήνυμα που θα εκπέμψει την Κυριακή 16 Ιουλίου 2017 στις 2:34 τα ξημερώματα -την ώρα δηλαδή που βομβαρδίστηκε πέρυσι η Βουλή- θα είναι ότι «οι εκκαθαρίσεις θα συνεχιστούν μέχρι τέλους». Σ' αυτό παρέπεμπαν οι δηλώσεις του όλες τις προηγούμενες ημέρες σε σχετικές με το πραξικόπημα εκδηλώσεις, το ίδιο κι εκείνες των στενών συνεργατών του.

Ερντογάν και Γιλντιρίμ αφήνουν λουλούδια σε τάφους πολιτών που σκοτώθηκαν στο πραξικόπημα - πηγή: Kayhan Ozer/Presidential Palace/Handout via REUTERS

Στο «κόκκινο» οι σχέσεις με Ε.Ε. και Η.Π.Α.

Την ίδια ώρα, όλο και πιο δύσκολες είναι οι σχέσεις με Ε.Ε. και Η.Π.Α. Στη μεν Ευρώπη, η Άγκυρα 'χρεώνει' «πολύ λίγο, πολύ αργά» -ό,τι, δηλαδή, ολιγώρησε να καταδικάσει το πραξικόπημα και όταν το έκανε οι δηλώσεις ήταν εξαιρετικά ισχνές. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις έχουν παγώσει και θα τελειώσουν οριστικά εάν ο Ερντογάν υλοποιήσει την απειλή του και επαναφέρει τη θανατική ποινή. Με τις δε Η.Π.Α., εκείνο που την έχει φέρει 'απέναντι' είναι η σύμπραξη των Αμερικανών με τους Κούρδους του YPG στη μάχη κατά του ISIS στη Συρία. Η Τουρκία έχει ήδη συγκεντρώσει στρατό στη μεθόριο και ετοιμάζεται να εξαπολύσει μεγάλη επίθεση.