Τρία χρόνια μετά την πλατεία Μαϊντάν η απογοήτευση κυριαρχεί στην Ουκρανία

Κοντά στην πλατεία Μαϊντάν με πλησιάζει ένας τύπος και με ρωτάει αν “θέλω γυναικεία συντροφιά”. Λίγο πιο κάτω με ρωτάει κι άλλος. Στην επιστροφή μου ο πρώτος με ξαναρωτάει και του αρνούμαι ευγενικά. Οι κοπέλες που “προωθεί” κάθονται μόνες τους λίγο πιο κάτω χωρίς να δίνουν στόχο, σε κάτι παγκάκια, ενώ στα εκατό μέτρα είναι παρκαρισμένο ένα περιπολικό της αστυνομίας.
Η πορνεία στην Ουκρανία έχει χτυπήσει κόκκινο και είναι ένα ακόμη “υποπροϊόν” της οικονομικής κρίσης. Όπως και το AIDS που βρίσκεται σε έξαρση μετά το 2014. Υπολογίζεται ότι 220.000 οροθετικά άτομα ζουν σήμερα στην Ουκρανία σύμφωνα με το υπουργείο υγείας της χώρας.

Τρία χρόνια μετά τα γεγονότα της πλατείας Μαϊντάν οι Ουκρανοί είναι απογοητευμένοι. Ή για να το πούμε καλύτερα, εξαντλημένοι. Και αυτό που τους προβληματίζει περισσότερο δεν είναι η διένεξη με τη Ρωσία για την Κριμαία ή το Ντονμπάς το οποίο έχει αρχίσει να μοιάζει σε status quo με τη Νότια Οσετία ή την Αμπχαζία.
Αυτό που τους καίει περισσότερο είναι η καθημερινότητά τους και η οικονομική κρίση που έχει βυθίσει στη φτώχεια την πάλαι ποτέ μεσαία τάξη.

Απόγευμα στην πλατεία Μαϊντάν. Τίποτα δεν θυμίζει τις ταραγμένες μέρες του 2014. Πηγή CNN Greece

Παρά το γεγονός ότι η ανεργία παραμένει κοντά στο “υποφερτό” 10%, η υποτίμηση του ουκρανικού νομίσματος (από 1 δολάριο προς επτά γρίβνιες το 2014 σε 1 προς 25 σήμερα ) έχει εξανεμίσει τα εισοδήματα και φτωχοποιήσει τον πληθυσμό. Περίπου το 60% των Ουκρανών ζει κάτω από το όριο της φτώχειας και το πρόβλημα γίνεται ακόμη πιο έντονο από τη στιγμή που κόπηκαν οι επιδοτήσεις στους λογαριασμούς κοινής ωφέλειας. Το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και το ρεύμα επιδοτούνταν μέχρι το ξέσπασμα της κρίσης, καθώς η χώρα είχε προνομιακές τιμές από τη Ρωσία. Φυσικά προνομιακές τιμές με αντάλλαγμα την πολιτική επιρροή και έλεγχο.
Από τη στιγμή που κόπηκαν οι προνομιακές τιμές, κόπηκαν και οι επιδοτήσεις.

Το παζλ της οικονομίας

Το γεγονός της υποτίμησης της γρίβνιας, όμως δημιούργησε ένα ακόμη πρόβλημα (που εμείς στην Ελλάδα το καταλαβαίνουμε καλά) και που έχει σαν αποτέλεσμα την έλευση στη χώρα του “δανειστή έσχατης ανάγκης” γνωστού και ως Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Η υποτίμηση της γρίβνιας εκτίναξε το χρέος σε επίπεδα πάνω από το 100% του ΑΕΠ και η κυβέρνηση της χώρας, ΔΝΤ και Ευρωπαίοι εταίροι τα έχουν βρει σκούρα καθώς ένας από τους μεγαλύτερους δανειστές της Ουκρανίας είναι η Ρωσία.

ΔΝΤ και ΕΕ δεν μπορούν να χωνέψουν ότι θα ρίξουν πακτωλούς χρημάτων στην Ουκρανία για να πληρώνουν ουσιαστικά τη Μόσχα. Και με τι εγγυήσεις; Η πρόσφατη ιστορία από την πορτοκαλί επανάσταση του 2005 μέχρι σήμερα δείχνει ότι η πολιτική αστάθεια είναι ίδιον της Ουκρανίας και η φιλορωσική τάση ισχυρή και με μία περιοδική ικανότητα να επανέρχεται στην εξουσία.

Επίσης το ότι η Μόσχα έχει μεγάλο μέρος του χρέους της Ουκρανίας κάνει πολύ δύσκολη την αναδιάρθρωσή του. Μονομερής αναδιάρθρωση του χρέους θα προκαλούσε απρόβλεπτες αντιδράσεις από τη Ρωσία.

Διαφηφμιστικά κόλπα, αμερικανικής αισθητικής. Πηγή CNN Greece

Το ΔΝΤ ενέκρινε βοήθεια 17,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων η οποία έχει ήδη αρχίσει να ρέει αλλά με τα σημερινά δεδομένα, την οικονομική κρίση και τον πόλεμο στην Ανατολική Ουκρανία με τους φιλορώσους αυτονομιστές, η αναδιάρθρωση του χρέους είναι πολύ δύσκολη. Η κυβέρνηση της χώρας θεωρεί ότι το χρέος είναι μη βιώσιμο και ζήτησε κάποια στιγμή κούρεμα 40% αλλά οι δανειστές το απορρίπτουν λέγοντας ότι τα προβλήματα της χώρας είναι περιστασιακά και ότι πρέπει να γίνουν μεταρρυθμίσεις. (Σας θυμίζει κάτι αυτό;).
Λίαν συντόμως μάλιστα αναμένεται κλιμάκιο το ΔΝΤ στην Ουκρανία για να συζητήσει τις μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό... (Επίσης θα πρέπει να σας θυμίζει κάτι αυτό...). Η Ουκρανία δεν είναι Ελλάδα θα πει κάποιος και δεν είναι στην ευρωζώνη. Θα μπορούσε λοιπόν να χρεοκοπήσει. Ωστόσο μια χρεοκοπία θα μπορούσε να προκαλέσει γενικότερα αστάθεια στην περιοχή που ήδη βράζει, κάτι που δεν το θέλει κανένας.

Το πρόβλημα είναι ότι η Ουκρανία έχει μπει σε ένα φαύλο κύκλο κρίσης με τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα να μειώνονται και το ΔΝΤ να προβλέπει για φέτος ύφεση 9%. Το ΔΝΤ μπορεί να παρεμβαίνει με ενέσεις ρευστότητας αλλά, αυτό σημαίνει ότι αυξάνεται διαρκώς το χρέος της χώρας ως προς το ΑΕΠ.

Η κατάσταση στο Ντονμπάς

Σχεδόν δύο χρόνια μετά το ξέσπασμα της κρίσης στην Ανατολική Ουκρανία και τις προσπάθειες απόσχισης του Ντανιέτσκ και του Λουγκάνσκ των δύο περιοχών όπου κυριαρχεί το ρωσικό στοιχείο, η κατάσταση στην περιοχή παραμένει έκρυθμη και θυμίζει εν πολλοίς αντίστοιχες περιπτώσεις περιοχών που αυτονομήθηκαν ή όχι, με τη δύναμη των όπλων λίγο μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, (Αμπχαζία, Ν. Οσετία, Ναγκόρνο Καραμπάχ, Τσετσενία, Ινγκουσέτια).
Η διευθέτηση της κρίση στην περιοχή υποτίθεται ότι έχει πάρει το δρόμο της μέσα από τη συμφωνία του Μίνσκ το Φεβρουάριο του 2015, που υποτίθεται πάλι, θα δώσει μια κάποια αυτονομία στην περιοχή.

Η ανακωχή ωστόσο είναι μόνο στα χαρτιά καθώς και οι δύο πλευρές προχωρούν σε επιχειρήσεις. Τον Απρίλιο για παράδειγμα σκοτώθηκαν 13 άνθρωποι και τραυματίστηκαν 53, ενώ από την αρχή της κρίσης ο αριθμός των νεκρών φτάνει τις 9,5 χιλιάδες και των ανθρώπων που επιβιώνουν με ανθρωπιστική βοήθεια ξεπερνά τα 3,8 εκατομμύρια. Πολύ μεγάλο οικονομικό κόστος για να το αντέξει τόσο η ΕΕ όσο και η Ρωσία.
Η ρωσική πλευρά πρόσφατα μάλιστα κατηγόρησε την Ουκρανική κυβέρνηση ότι απέστειλε βαρέα όπλα συγκεκριμένα τεθωρακισμένα στην περιοχή και επίσης κατηγορεί τη Δύση ότι συνεχίζει να εξοπλίζει το Κίεβο.

Η εικόνα του Πούτιν "κοσμεί" χαρτί τουαλέτας. Σε κάποιους αρέσει το αστείο σε κάποιους άλλους πάλι, όχι. Πηγή CNN Greece

Η ουκρανική κυβέρνηση του Πέτρο Ποροσένκο, επενδύει στην αντιρωσική πολιτική συχνά με πρακτικές που θυμίζουν άλλα καθεστώτα. Πιο πρόσφατες περιπτώσεις ο νόμος που έχει προταθεί για τον αυστηρότερο έλεγχο και την απαγόρευση εκκλησιών ή εκκλησιαστικών οργανώσεων που υπάγονται στο ρωσικό πατριαρχείο. Ο νόμος αν περάσει θα έχει σοβαρό αντίκτυπο για εκατομμύρια ορθόδοξους Ουρανούς. Επίσης η κυβέρνηση σε μία κίνηση που θυμίζει Ερντογάν, απαγόρευσε και μπλόκαρε τα δημοφιλέστερα social media της Ουκρανίας το VKontakte (VK) και το Odnoklassniki επειδή ανήκουν σε ρωσικές εταιρίες. Ο ίδιος ο Ποροσένκο αιτιολόγησε την απόφασή του λέγοντας ότι ελήφθη λόγω των κυβερνοεπιθέσεων από Ρώσους χάκερς τους τελευταίους μήνες. Οι απαγορεύσεις ήρθαν στο πλαίσιο μιας σειράς κυρώσεων κατά της Ρωσίας που έχουν στόχο τουλάχιστον 1.200 πολίτες και 450 επιχειρήσεις κυρίως του αμυντικού τομέα και των μέσων ενημέρωσης.

Εκατομμύρια χρήστες του διαδικτύου στην Οκρανία έχουν επηρεαστεί από την απόφαση βλέποντας τα email τους να μπλοκάρονται αλλά κυρίως λόγω της απαγόρευσης του VK που είναι πολύ δημοφιλές και όπως σημειώνει ο Economist ήδη χιλιάδες Ουκρανοί χρησιμοποιούν proxy σέρβερς για να παρακάμψουν την απαγόρευση.
Ακόμη και η Human Right Watch χαρακτήρισε την κίνηση “κυνική και επίθεση με πολιτικά κίνητρα” λέγοντας ότι “το να μιμείται η Ουκρανία την ρωσική καταπίεση δεν τη διαχωρίζει από τη Ρωσία”
Βέβαια ο Ποροσένκο έχει ένα πολιτικό επιχείρημα πίσω από όλα αυτά. Το να επενδύει στο “πατριωτισμό” και στον εθνικισμό, αποπροσανατολίζει τον κόσμο από την φτώχεια του και την διαλυμένη οικονομία της χώρας. Στους δρόμους του Κιέβου, μπορεί να δει κανείς αφίσες με Ουκρανούς στρατιώτες, με διφορούμενα συνθήματα του τύπου “Αξιοπρέπεια, Θέληση και Νίκη”, μπορεί να δει τις ίδιες αφίσες στο μετρό, ενώ στο αεροδρόμιο του Κιέβου κυριαρχεί μεγάλη φωτογραφική έκθεση με θέμα τον πόλεμο στο Ντονμπάς.

Εθνικισμός και πολιτικές επιδιώξεις

Το χαρτί του εθνικισμού, βοηθά τον Ποροσένκο, σε ένα ακόμη επίπεδο. Εξουδετερώνει πολτικά την ακροδεξιά.
“Η ακροδεξιά στην Ουκρανία δεν είναι θέμα συζήτησης” θα πει στο CNN Greece η Άλια Σάντρα δημοσιογράφος και αρχισυντάκτρια στην αγγλόφωνη ιστοσελίδα Euromaidan. H ακροδεξιά έχει εξαφανιστεί πολιτικά και αν δείτε τα αποτελέσματα των τελευταίων εκλογών θα το διαπιστώσετε. Το φασιστικό “Δεξιός τομέας” πήρε μόλις 1,8% ενώ το εθνικιστικό Svoboda έχασε 30 από τις 37 έδρες του”

(Από αριστερά) Άλια Σάντρα και Ολένα Μακαρένκο. Πηγή CNN Greece

“Η ανάδειξη του θέματος της ακροδεξιάς στην Ουκρανία είναι κάτι που θα το δείτε στα διεθνή μέσα αλλά όχι στα Ουκρανικά” μας λέει η δημοσιογράφος Ολένα Μακαρένκο. “Είναι και αυτό ένα μέρος της ρωσικής προπαγάνδας που διαχέεται. Το να είσαι κατά της ρωσικής επέμβασης δεν σε κάνει και φασίστα”.

Η στροφή του Ποροσένκο σε πιο εθνικιστικές θέσεις και οι νόμοι που προωθεί δεν μένουν αναπάντητοι από τη Μόσχα. Πρόσφατο παράδειγμα η προσφυγή της Ρωσίας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου κατά των κυρώσεων της Ουκρανίας κατηγορώντας την για παραβίαση των διεθνών νόμων του εμπορίου. Την ίδια ώρα στο Κίεβο ο Ποροσένκο και το φιλοδυτικό του μπλόκ εφαρμόζει τακτικές εκφοβισμού για τους βουλευτές που τολμούν να εκφράσουν φιλορωσική στάση, όπως πρόσφατα ο Αντρέι Αρτεμένκο που έκανε πρόταση άρσης των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Το αποτέλεσμα ήταν η Βουλή να τον καθαιρέσει και να του αφαιρέσει την ουκρανική υπηκοότητα....

Οι Ουκρανοί είναι απογοητευμένοι από την κατάσταση και την οικονομική κρίση και επίσης είναι ανήμποροι προς το παρόν να ξαναβγούν στους δρόμους.
“Με την πορτοκαλί επανάσταση ο κόσμος είχε μια ελπίδα. Η κυβέρνηση Γιούσενκο διέψευσε τις προσδοκίες και η κυβέρνηση Τιμοσένκο που την διαδέχθηκε ακόμη περισσότερο” μας λέει η Άλια Σάντρα. “Η ανατροπή του φιλορώσου, Γιανουκόβιτς έφερε ξανά την ελπίδα στον κόσμο αλλά γρήγορα κι αυτή η ελπίδα πέθανε. Ο κόσμος δεν έχει πλέον τη δυνατότητα να αντιδράσει. Η Ουκρανία είναι μια νέα δημοκρατία, ανώριμη πολιτικά και αυτό αν θέλετε είναι η σοβιετική της κληρονομιά. Ο κόσμος δεν έχει μάθει στη συμμετοχική δημοκρατία. Βάζει κάποιον στην εξουσία και νομίζει ότι θα λύσει όλα τα προβλήματά του χωρίς αυτός να κάνει τίποτα. Όπως κάποτε έκανε, ή υποτίθεται ότι έκανε, το κόμμα.”

Το παλιό σύστημα παραμένει ενεργό

O Γιανούκοβιτς έφυγε από την εξουσία, το κόμμα του διαλύθηκε αλλά το σύστημα Γιανούκοβιτς παραμένει παρόν καθώς πάρα πολλοί βουλευτές από το κόμμα του, συνέχισαν την καριέρα τους σε άλλα κόμματα μετά τις εκλογές του 2015. Ο φιλορωσικός μηχανισμός βρίσκεται παντού και θα εξακολουθήσει να βρίσκεται παντού. Είναι κύριο συστατικό της ουκρανικής πολιτικής σκηνής και όσο και αν κάποιοι το θέλουν δεν θα εξαφανιστεί.

Η φιλορωσική πολιτική εκφράζεται τόσο από κόμματα εντός Βουλής όπως το “Μπλοκ της Αντιπολίτευσης” όσο και από μικρότερα κόμματα ή ολιγάρχες όπως ο Βίκτορ Μέντβεντσουκ που θεωρείται ο άνθρωπος του Πούτιν στην Ουκρανία. Ταυτόχρονα, η ρωσική προπαγάνδα στα μίντια είναι πανίσχυρη και πολύ αποτελεσματική. Αν κάνει κανείς μια απλή αναζήτηση στο Google για ειδήσεις από την Ουκρανία θα δει ότι στην κορυφή της λίστας έρχονται ειδήσεις που προέρχονται από ρωσικά ή φιλορωσικά μέσα ή από μέσα αμφίβολης προέλευσης.

Διαδήλωση στο κέντρο του Κίεβου με εργασιακά αιτήματα. Κυριαρχεί η σημαία του ακροδεξιού Σβόμποντα. Πηγή CNN Greece

Όπως μας εξηγεί η Άλια Σάντρα, η διασπορά ειδήσεων στην Ουκρανία είναι “επιστήμη. Μια “ολόκληρη μιντιακή καμπάνια η οποία συμπεριλαμβάνει πολιτικούς και δημοσιογράφους. Συνήθως στήνεται μια ιστορία. Κάποιοι δημοσιογράφοι είναι πρόθυμοι να την “πουλήσουν” στους αρχισυντάκτες τους και στη συνέχεια γίνεται αυτό που αποκαλούμε carpet bombing. Δηλαδή η είδηση έρχεται από πολλά και διαφορετικά μέσα ταυτόχρονα. Αποτέλεσμα είναι ο κόσμος να βρίσκεται σε σύγχυση. Να εκφράζει ταυτόχρονα αντιρωσικές και φιλορωσικές απόψεις.”

Για τους περισσότερους Ουκρανούς πολίτες ωστόσο, αυτά έχουν περάσει σε δεύτερη μοίρα. Η οικονομική κρίση, είναι το πρώτο και σοβαρό τους πρόβλημα και όπως μας λέει η Μαρίνα, παιδί από μητέρα Ουκρανή και πατέρα Ρώσο, που εργάζεται σε ξένη εταιρία: “η αντιρωσική και φιλορωσική προπαγάνδα μόνο κακό κάνουν στη χώρα. Όλοι μας μιλούμε και ρωσικά, εκατοντάδες χιλιάδες Ουκρανοί δουλεύουν στη Ρωσία και στέλνουν εδώ λεφτά, εκατοντάδες χιλιάδες ρωσικής καταγωγής ζουν στην Ουκρανία, υπάρχουν χιλιάδες μικτοί γάμοι και εκατομμύρια παιδιά μικτών γάμων. Το να δημιουργείς μίσος είναι επικίνδυνο για όλους μας.”