Κεντροαφρικανική Δημοκρατία: Οι άμαχοι πληρώνουν το τίμημα των συγκρούσεων (pics)

«Οι ομάδες μας βλέπουν με τα ίδια τους τα μάτια να γίνονται εκτελέσεις χωρίς καμία δίκη και με συνοπτικές διαδικασίες, ενώ έχουν βρει ακρωτηριασμένα σώματα, τα οποία έχουν αφεθεί σκόπιμα σε δημόσια θέα για να τρομοκρατήσουν τα πλήθη. Οι πολίτες έχουν ψυχικά τραύματα και πολλοί έχουν καταφύγει στα δάση, όπου προσπαθούν να επιβιώσουν με ό,τι μπορούν να βρουν», λέει ο αναπληρωτής επικεφαλής του προγράμματος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, Ρενέ Κολγκό (René Colgo), ο οποίος είναι επικεφαλής της ομάδας παροχής ιατρικής περίθαλψης στις περιοχές Bakouma και Nzako.

Τους τελευταίους μήνες, η διαμάχη μεταξύ των κομμάτων από τη σύρραξη του 2014-2015 έχει οδηγήσει στη δημιουργία ομάδων αποστατών και έχει πυροδοτήσει περαιτέρω συγκρούσεις για τον έλεγχο της επικράτειας και των πόρων, ιδιαίτερα στα κεντρικά και ανατολικά της χώρας (επαρχίες Ouaka, Haute, Kotto, Basse Kotto και Mbomou). Όταν οι πόλεις αλλάζουν χέρια, οι άμαχοι είναι οι πρώτοι που υποφέρουν. Για παράδειγμα, στο παιδιατρικό νοσοκομείο Bria, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα από τον Νοέμβριο έχουν περιθάλψει 168 άτομα για τραύματα που πρέρχονταν από βία.

Η διαμάχη εξαπλώνεται σε περιοχές που θεωρούνταν σχετικά σταθερές τα τελευταία δύο χρόνια. Στις περιοχές Bakouma και Nzako (επαρχία Mbomou), οι πόλεις και περιοχές εξόρυξης αποτελούν σημείο διεκδίκησης αντίπαλων ένοπλων ομάδων, με καταστροφικές συνέπειες για τον άμαχο πληθυσμό.

«Μια κατάσταση που αποτελούσε ούτως ή άλλως μια από τις πιο κρίσιμες ανθρωπιστικές κρίσεις στον κόσμο, τώρα επιδεινώνεται. Η βία αυξάνεται κατακόρυφα στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, σε επίπεδα που δεν έχουμε δει από την εποχή της κορύφωσης της σύγκρουσης το 2014» αναφέρει ο Εμμανουέλ Λαμπάρτ (Emmanuel Lampaert), εκπρόσωπος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη χώρα.

Τους τελευταίους μήνες σημειώθηκε, επίσης, αύξηση του αριθμού των στοχοθετημένων επιθέσεων από ένοπλες ομάδες κατά συγκεκριμένων κοινοτήτων, γεγονός που με τη σειρά του οδηγεί σε αντίποινα και σε μια γρήγορη κλιμάκωση της βίας. «Η φύση της σύγκρουσης εξελίσσεται και ψυχικά τραυματισμένοι και αβοήθητοι πολίτες βρίσκονται παγιδευμένοι στα διασταυρούμενα πυρά, εκτοπίζονται από τα σπίτια τους και αποκόπτονται από τα χωράφια και τις εργασίες τους. Όλοι οι εμπλεκόμενοι πρέπει τουλάχιστον να σταματήσουν να επιτίθενται σε αμάχους και να επιτρέπουν την πρόσβαση σε μια ελάχιστη βοήθεια σε όσους τη χρειάζονται απεγνωσμένα», καταλήγει η Καρολάιν Ντούκαρμ (Caroline Ducarme), Επικεφαλής της αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εργάζονται στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία από το 1997, προσφέροντας επείγουσα ιατρική περίθαλψη σε όσους είχαν τη μεγαλύτερη ανάγκη σε όλη τη χώρα. Το 2016, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρείχαν ιατρική φροντίδα σε 947.000 ανθρώπους (σε μια χώρα 4,6 εκατομμυρίων ανθρώπων), περιέθαλψαν 580.000 ανθρώπους με ελονοσία, χορήγησαν 490.000 εμβόλια και βοήθησαν σε περισσότερους από 21.000 τοκετούς. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα βασίζονται 100% σε ιδιωτικούς πόρους για τα προγράμματά τους στη χώρα

Τον περασμένο χρόνο η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία διοργάνωσε γενικές εκλογές και μετέβη σε μια δύσκολη ειρήνη, σημαδεμένη από σποραδικά αλλά συχνά επεισόδια βίας περιορισμένης έκτασης. Από τον πόλεμο του 2014-2015 μεταξύ των ομάδων Σελέκα (Séléka) και αντι-Μπαλάκα (anti-Balaka), το ανατολικό μισό της χώρας έχει παραμείνει εκτός κυβερνητικού ελέγχου, ωστόσο ένα ασταθές καθεστώς επέτρεπε κάποια ομαλότητα για τον άμαχο πληθυσμό. Παρ’όλα αυτά, τους τελευταίους μήνες, οι ομάδες πρώην Σελέκα (Séléka) και αντι-Μπαλάκα (anti-Balaka) έχουν διασπαστεί σε διαφορετικές και αόριστα συνεργαζόμενες ένοπλες παρατάξεις που σήμερα αντιμάχονται για τον έλεγχο της περιοχής, ιδιαίτερα στο ανατολικό τμήμα της χώρας. Καθώς η ισορροπία δυνάμεων είναι αμφίρροπη, οι συγκρούσεις για κυριαρχία (της μιας ή της άλλης ομάδας) κάνουν τους πολίτες να υποφέρουν.

Σύμφωνα με το Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ (OCHA), τα μισά από τα 4,6 εκατομμύρια άτομα που ζουν στην ΚΑΔ (CAR) στηρίζονται στην ανθρωπιστική βοήθεια.

Επιπλέον 100.000 άνθρωποι εκτοπίστηκαν από τον Σεπτέμβριο του 2016 έως τον Φεβρουάριο του 2017 εξαιτίας της αναζωπύρωσης των συγκρούσεων, με αποτέλεσμα ο συνολικός αριθμός των ατόμων που εκτοπίστηκαν εσωτερικά να υπερβαίνει τις 400.000 και ο συνολικός αριθμός των εγγεγραμμένων προσφύγων να υπερβαίνει τις 460.000. Μέχρι στιγμής έχει δεσμευτεί μόνο το 5,4% των κονδυλίων που απαιτούνται για το σχέδιο ανθρωπιστικής βοήθειας του ΟΗΕ.

Μπρία: Το παιδιατρικό νοσοκομείο μετατράπηκε σε κέντρο περίθαλψης ενηλίκων εξαιτίας των συγκρούσεων

Η Κέιτι Τρεμπλ (Katie Treble), 31 ετών, είναι γιατρός από το Ηνωμένο Βασίλειο. Εργάστηκε στο νοσοκομείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Μπρία (Bria) της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας. Στις 24, 25 και 26 Μαρτίου, σημειώθηκαν σοβαρές συγκρούσεις στην περιοχή, με αποτέλεσμα η κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα να δεχθεί 24 σοβαρά τραυματισμένους ανθρώπους μέσα σε τρεις ημέρες.

Η εμπειρία της Κέιτι Τρεμπλ στο νοσοκομείο της Μπρία

Ο μικρός χώρος αναμονής των ασθενών του νοσοκομείου ήταν κατάμεστος από τραυματίες, όλοι με εκτεταμένα τραύματα από πυροβολισμούς. Ήταν νεαροί άνδρες που είχαν υποστεί τραυματισμούς στο κεφάλι, το λαιμό, το πρόσωπο ή τα άκρα τους, ενώ ένας εξ’ αυτών ήταν με ανοιγμένη την κοιλιά του. Το πρώτο πράγμα που έπρεπε να κάνουμε ήταν να απομακρύνουμε εκτός αίθουσας έναν τεράστιο αριθμό παρευρισκομένων, για να δημιουργήσουμε το χώρο που χρειαζόμασταν για να αξιολογήσουμε ποιος χρήζει επείγουσας περίθαλψης πιο άμεσα.

Η μονάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Μπρία είναι ένα αγροτικό νοσοκομείο παίδων, στο οποίο περιθάλπουμε ως επί το πλείστον νήπια με ελονοσία. Όμως, κατά τη διάρκεια αυτού του Σαββατοκύριακου, ολόκληρη η ομάδα – οι νοσηλευτές, οι γιατροί, οι βοηθοί υγειονομικής περίθαλψης, οι καθαριστές, όλοι – έπρεπε να λειτουργήσουν ξαφνικά σαν ένα κέντρο τραύματος ενηλίκων, στην καρδιά μιας εμπόλεμης ζώνης.

Οι κατηγορίες με τα χρώματα

Υπήρχε ήδη σχεδιασμός για τέτοιες καταστάσεις, αλλά ήταν η πρώτη φορά που αντιμετώπιζα περιστατικό με μεγάλο αριθμό θυμάτων σε πραγματικές συνθήκες. Η διαδικασία ακούγεται απλή σε θεωρητικό επίπεδο: εξακριβώνουμε ποιος χρειάζεται τι, πότε, και κρατάμε τα πάντα όσο το δυνατόν πιο οργανωμένα. Ωστόσο, στη χαοτική πραγματικότητα ενός τέτοιου περιστατικού, αν η τάξη χαθεί, αυτό μπορεί να κάνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου για εκείνους που χρειάζονται επειγόντως πρώτες βοήθειες και άμεση περίθαλψη. Η πρώτη μου δουλειά ήταν να πραγματοποιήσω μια άμεση αξιολόγηση και να δώσω σε κάθε ασθενή ένα χρώμα: κόκκινο για εκείνους με τραυματισμούς άμεσα απειλητικούς για τη ζωή τους, κίτρινο για εκείνους που χρειάζονται ημι-επείγουσα περίθαλψη και πράσινο για τα πιο ελαφριά περιστατικά. Το μαύρο είναι για εκείνους που έχουν ήδη πεθάνει ή των οποίων οι τραυματισμοί είναι τόσο σοβαροί που είναι αδύνατο να σωθούν.

Με τη συνεργασία του προσωπικού της κλινικής, καταφέραμε να αδειάσουμε γρήγορα έναν θάλαμο, για να δημιουργήσουμε χώρο για όσους ανήκαν στην κόκκινη κατηγορία. Ο χειρουργός μας πήρε την πρώτη περίπτωση κατευθείαν στο χειρουργείο, ενώ εμείς αναλάβαμε να σταθεροποιήσουμε την κατάσταση των υπολοίπων. Εν τω μεταξύ, όλο και περισσότεροι τραυματίες συνέχισαν να καταφτάνουν. Για αυτό έπρεπε να κάνουμε ανακατατάξεις στη σειρά όσων ήταν σε αναμονή για χειρουργείο. Παρακολουθούσα με άγχος την κίνηση στην τράπεζα αίματος – το νοσοκομείο Μπρία (Bria) είναι ένα μικρό νοσοκομείο με πολύ περιορισμένες προμήθειες και μέσα και δεν γνωρίζαμε πόσους ακόμη ασθενείς θα μπορούσαμε να καλύψουμε εκείνη τη νύχτα. Το να μεταγγίσουμε όλο το διαθέσιμό μας αίμα σε κάποιον που μπορεί να πεθάνει, μην αφήνοντας καθόλου για κάποιον άλλον, είναι μια δύσκολη απόφαση για να λάβει κάποιος κάτω από συνθήκες πίεσης.

Η τραυματίας που ξεχώρισε για μένα εκείνο το σαββατοκύριακο ήταν ένα κοριτσάκι τριών ετών. Είχε τραυματιστεί από πυροβολισμό στο ισχίο και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο από περίπου 15 μέλη της οικογένειάς της. Ήταν απίστευτα ήρεμη και έμεινε ξαπλωμένη ήσυχα, χωρίς να κλαίει. Συνεργαζόταν μαζί μας, παρόλο που δεν μπορούσε να καταλάβει γιατί θέλαμε να την τσιμπάμε με βελόνες και γιατί αγγίζουμε συνεχώς την πληγή της που πονούσε πολύ. Η ατμόσφαιρα καθ 'όλη τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου ήταν ανατριχιαστικά ήρεμη. Οι περισσότεροι εδώ έχουν βιώσει στο παρελθόν ανάλογες καταστάσεις, κι έτσι δεν πανικοβάλλονται πλέον, ούτε καν τα παιδιά.

Είμαι πολύ χαρούμενη που μπορώ να πω ότι πολλές ζωές σώθηκαν εκείνες τις ημέρες, οι οποίες θα είχαν χαθεί αν δεν ήταν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα. Η βία έχει καταλαγιάσει για τώρα, αλλά οι άνθρωποι αποκαλούν την Μπρία “πόλη-πυρίτιδα”, καθώς μπορεί να εκραγεί ξανά ανά πάσα στιγμή.»