Οδοιπορικό CNN Greece: Από το Ναϊρόμπι στο Αιγαίο, ένας χρόνος προσφυγικό

Γιώργος Σαμαράς

Κυριακή, 19 Μαρτίου 2017 17:10

Οδοιπορικό CNN Greece: Από το Ναϊρόμπι στο Αιγαίο, ένας χρόνος προσφυγικό

Έχουν περάσει δώδεκα ολόκληροι μήνες από τη συμφωνία ΕΕ - Τουρκίας για το προσφυγικό η οποία συνέβαλε στη σημαντική μείωση νέων αφίξεων στα ελληνικά νησιά. Οι απώλειες όμως του χειμώνα αποδεικνύονται ουκ ολίγες, με τη Μόρια να μετράει σημαντικές πληγές ύστερα από τον ξαφνικό θάνατο τριών προσφύγων μόνο την τελευταία εβδομάδα του Ιανουαρίου.

Τα αίτια άγνωστα και η ενημέρωση δυστυχώς ελλιπής. Λίγες μόλις ημέρες πριν τον τραγικό επίλογο ήρθα σε επικοινωνία με τον ερευνητή της Unicef, Peter Holmes à Court από το Ναϊρόμπι, που με ενημέρωσε ότι μαζί με την έμπειρη φωτογράφο και γυναίκα του Alissa Everett ετοιμάζονται να πραγματοποιήσουν ένα μεγάλο ταξίδι με απώτερο σκοπό τη καταγραφή των συνθηκών διαβίωσης στη Μόρια, αλλά και σε άλλα νησιά του Αιγαίου όπου φιλοξενούνται πρόσφυγες.

"Ζήσαμε ένα συγκλονιστικό ταξίδι από το οποίο ακόμη δεν έχω καταφέρει να συνέλθω" αναφέρει ο Peter. Επιστρέφοντας στο Ναϊρόμπι μου εξηγεί αναλυτικά όλες εκείνες τις τεχνικές δυσκολίες που έζησαν στο ταξίδι τους αλλά και τις αντιξοότητες με τις οποίες ήρθαν αντιμέτωποι κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στα νησιά.

Οι συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων δεν είναι τόσο εύκολο να καταγραφούν, κάτι που ισχύει σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, λόγω των συνεχών μεταβολών αλλά και της έλλειψης οργάνωσης στα κέντρα κράτησης.

Αψηφώντας τις καιρικές συνθήκες πήραν την απόφαση μαζί με την Alissa να "βουτήξουν" στα βαθιά και να βρεθούν στη καρδιά της κρίσης. Οπλισμένοι με backpacks και φωτογραφικές μηχανές πραγματοποίησαν 12 πτήσεις και ισάριθμα ταξίδια με τρένο μέσα σε μόλις 15 μέρες.

Φεβρουάριος 2017

Τα χιόνια έχουν αρχίσει να λιώνουν στη Μόρια. Οι πρόσφυγες παραμένουν ακόμα στοιβαγμένοι σε camps και με τις θερμοκρασίες να είναι πολικές, ο Peter εξηγεί πόσο ασφυκτικά γεμάτο είναι το κέντρο φιλοξενίας. "Βλέποντας τους μέσα στο τσουχτερό κρύο, το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι θα παραμείνουν ακόμα για πολύ καιρό εδώ".

"Με αρκετά πανωφόρια νιώθαμε το κρύο να μας διαπερνά. Δεν μπορώ καν να φανταστώ το πως αντέχουν τόσους μήνες του χειμώνα". Η πρώτη γνωριμία ξεκινάει με έναν μεσήλικα από την Ερυθραία που περιμένει με ανυπομονησία να επιστρέψει πίσω στη πατρίδα του σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, όπως ο ίδιος αναφέρει.

Σε συνομιλία μαζί του τονίζει το πόσο δύσκολα είναι τα βράδια στο κέντρο φιλοξενίας, ενώ οι μάχες μεταξύ προσφύγων είναι σχεδόν καθημερινό φαινόμενο. "Φοβάμαι ότι μπορεί να πεθάνω εδώ. Θέλω πολύ να επιστρέψω σπίτι μου, αλλά ίσως και να μην τα καταφέρω" λέει.

Λίγο παρακάτω μία παρέα προσφύγων από τη Συρία εξιστορούν το πως πλήρωσαν το αντίτιμο των 500 ή και 1000 δολαρίων για να επιβιβαστούν σε ένα επικίνδυνα μικρό πλοίο, βρέθηκαν αντιμέτωποι με την άγρια θάλασσα του πελάγους. Τελικά μπόρεσαν να φτάσουν στον προορισμό τους ζωντανοί, αλλά οι συνθήκες που συνάντησαν είναι σχεδόν αδιανόητες.

Ζωή κολλημένη στο μηδέν

Σε αυτό το σημείο ο Peter μου αναφέρει ότι ο αριθμός των προσφύγων που ζουν σε αυτοσχέδιες σκηνές είναι αρκετά μεγάλος και οι περισσότεροι χρησιμοποιούν καλοκαιρινά sleeping bags για να περάσουν τα κρύα βράδια του χειμώνα κάτι που φαινομενικά θεωρείται αδύνατο, αλλά από το τίποτα είναι σίγουρα καλύτερο.

"Κατά τη διάρκεια της παραμονής μας, ένας πρόσφυγας αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει με αυτοσχέδια κρεμάλα στο δωμάτιο του. Καταφέραμε να αποσπάσουμε το video σε συμφωνία με έναν άλλο πρόσφυγα που κατέγραψε καρέ-καρέ το γεγονός", αναφέρει ο Peter.

"Όλα αυτά συμβαίνουν σε ελάχιστη απόσταση από ξενοδοχεία τα οποία παραμένουν άδεια λόγω χειμερινής περιόδου και στη πράξη η λεπτή γραμμή που χωρίζει τη ζωή από το θάνατό είναι ένα μικρό κλειδί για ένα ζεστό δωμάτιο". Στη Μόρια η ζωή έχει κολλήσει στο σημείο μηδέν. Η εξαθλίωση των προσφύγων που ζουν αποκλεισμένοι μέσα σε φράχτες έχει οδηγήσει τους περισσότερους σε απόγνωση.

"Κάθε βράδυ γυρνούσαμε στο ξενοδοχείο μας να ξεκουραστούμε, αλλά ακούγοντας αυτές τις ιστορίες και βλέποντας τον ανθρώπινο πόνο, ήταν σχεδόν αδύνατο να κοιμηθούμε".

Το Καρά Τεπέ, μια παραδειγματικά σωστή Ελλάδα

Το επόμενο κέντρο κράτησης λίγο πιο κοντά στη χώρα είναι ένα πρώην εγκαταλειμμένο εργοστάσιο παραγωγής χαρτιού που έχει μετατραπεί σε μία ατελείωτη ζούγκλα από σκηνές τυλιγμένες στη σκόνη. Εκεί ο Peter με την Alissa συνάντησαν πρόσφυγες που εγκατέλειψαν τα πάντα για να αποφύγουν το στρατιωτικό αυταρχισμό. Λίγο παραδίπλα ένας νεαρός εθελοντής προσπαθεί να διδάξει Αγγλικά σε μικρά παιδάκια παίζοντας μαζί τους τρίλιζα.

Άλλοι εθελοντές επιχειρούν με μεγάλο κουράγιο να ταξινομήσουν στοίβες κουτιών με δωρεές από κατοίκους του νησιού. Ένας από τους νεαρούς ανοίγοντας τα, ανακαλύπτει και ένα sex toy και το τοποθετεί στη κορυφή της στοίβας.

Μέσα σε όλες τις δυσκολίες υπάρχει και κάπου ελπίδα την οποία έζησαν στο κέντρο κράτησης "Καρά Τεπέ" κάτι που ο Peter περιγράφει ως παράδειγμα προς μίμηση ή αλλιώς "η πρώτη σημαντική ένδειξη ότι κάτι λειτουργεί σωστά στην Ελλάδα".

Σημαντικός παράγοντας είναι και η συνεισφορά των διεθνών οργανισμών που επιχείρησαν αποτελεσματικά να βοηθήσουν τη κατάσταση σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη κίνηση της Airbnb να παρέχει καταφύγιο στους πρόσφυγες σε συνεργασία με χρήστες τις υπηρεσίας.

Σύμβολα και ψίθυροι

"Έντονη και η παρουσία της Χρυσής Αυγής" μου λέει στο Skype ο Peter, μόλις λίγες εβδομάδες πριν. Τα σύμβολα, διάφορες κραυγές, άλλοτε αθόρυβες, άλλοτε έντονες, οι ψίθυροι, οι συναντήσεις τους σε διάφορα μέρη του νησιού και οι διαδηλώσεις οδηγούν σε ένα αρκετά απειλητικό και αφιλόξενο περιβάλλον που καθιστά το νησί απρόσωπο.

"Βρίσκονται παντού και φοβάμαι ότι σε ενδεχόμενες εκλογές θα είναι αρκετά απρόβλεπτη η δύναμη που έχει καταφέρει να αποσπάσει η Χρυσή Αυγή χάρη στην πολιτική-επικοινωνιακή εκμετάλλευση του νησιού και του προσφυγικού ζητήματος".

Λίγες ημέρες πριν την αποχώρηση τους, η Alissa με τον Peter βρίσκονται αντιμέτωποι με μία διαμαρτυρία προσφύγων που παραλίγο να βγει εκτός ελέγχου, όμως χάρη στη παρουσία των ψυχραιμότερων επικρατεί η λογική. "Εάν δεν ήταν παρών ο οδηγός μας ο Βασίλης, ίσως και να μην καταλαβαίναμε πότε έπρεπε να σταματήσουμε να βιντεοσκοπούμε" μας λέει ο Peter.

Η καταγραφή των γεγονότων συνεχίζεται από διάφορους διεθνείς οργανισμούς και με τη παρέμβαση ερευνητών έρχονται στο φως άγνωστες και δυσάρεστες ιστορίες για τις πραγματικές συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων στη Μυτιλήνη.

"Μόνο ενωμένοι"

Δεν είμαι σίγουρος το πώς θα συνεχιστεί η συγκεκριμένη ιστορία καθώς οι περισσότεροι από αυτούς είναι επίσημα αποκλεισμένοι στα νησιά χωρίς καμία βοήθεια ή μέλλον".

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν φέρεται να είναι ακόμα έτοιμη να βρει αποτελεσματική λύση στο προσφυγικό ζήτημα, ενώ η συμφωνία με τη Τουρκία αποδεικνύεται αρκετά επισφαλής και λειτουργεί κυρίως σαν μοχλός εκμετάλλευσης από τη πλευρά του Ερντογάν για την ένταξη της χώρας στην Ε.Ε.

"Τόσο η Ελληνική φιλοξενία αλλά και η ζεστασιά που ζήσαμε είναι μοναδικά στοιχεία που θα βοηθήσουν τη χώρα να σταθεί στα πόδια της" τονίζει ο Peter.

"Αυτά αρκούν για να ξεπεράσουμε τη κρίση. Μόνο ενωμένοι θα τα καταφέρουμε".