Μπαράκ Ομπάμα: μια αναδρομή, μια αποτίμηση

«Αν κριθεί βάσει του τι ήταν απαραίτητο, ο Ομπάμα αποδείχτηκε ανεπαρκής. Αν κριθεί βάσει των διαθέσιμων εναλλακτικών, ο Ομπάμα αποδείχτηκε ιδιοφυία», σχολιάζει ο Gary Younge του Guardian.

Όπως συμβαίνει συνήθως, ωστόσο, λόγω ιστορικής αιτιότητας, η σχέση αποφάσεων και αποτελέσματος, σε καμία περίπτωση δεν ήταν αυτή που ο Ομπάμα επιδίωκε και ο λαός προσδοκούσε.

Ο καλός (Ομπάμα)...

Ο Μπαράκ Ομπάμα εξελέγη στο ζενίθ της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Ανέλαβε την εξουσία ενώ η χώρα του βίωνε τη χειρότερη ύφεση, μετά τη Μεγάλη Ύφεση (Great Depression) του 1929. Το μήνα ορκωμοσίας του (Ιανουάριος 2009), περίπου 600.000 Αμερικανοί εργάτες έχασαν τη δουλειά τους. Η ανεργία ξεπερνούσε το 7,8%. Οκτώ χρόνια μετά, το Δεκέμβριο του 2016, το Γραφείο Στατιστικών Εργασίας (Bureau of Labor Statistics) κατέγραφε τη δημιουργία 178.000 θέσεων εργασίας μόνο για τον Νοέμβριο του 2016 ενώ η ανεργία είχε πέσει στο 4,6 % - στο χαμηλότερο ποσοστό, δηλαδή, από τον Αύγουστο του 2007. «Το σχέδιο για δημοσιονομικών κινήτρων της διοίκησης Ομπάμα αξίζει επαίνους για την επαναφορά εκατομμυρίων Αμερικανών στην αγορά εργασίας αλλά και για την δημιουργία ενός δικτύου ασφαλείας για τους ανέργους», λέει η Ελίζ Γκουλντ (Elise Gould) επικεφαλής οικονομολόγος του Ινστιτούτου Οικονομικής Πολιτικής (Economic Policy Institute). Ο ίδιος προχώρησε δε, στην προώθηση αυστηρότερου ρυθμιστικού πλαισίου για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, προς αποτροπή νέας κατάρρευσης του συστήματος – όπως εκείνη της Lehman Brothers, το 2007.

Τον Μάρτιο του 2010, ο Αμερικανός πρόεδρος υπέγραφε το Νόμο για την Προστασία των Ασθενών και τη Προσιτή Υγειονομική Φροντίδα (Patient Protection and Affordable Care Act) μία μεταρρύθμιση 906 σελίδων που προέβαλε ως ένα τεράστιο βήμα στο μεγάλο όνειρο των Δημοκρατικών για υγειονομική περίθαλψη για όλους. Το Obamacare υπολογίζεται πως έδωσε σε 18 εκατομμύρια ανθρώπους πρόσβαση στο σύστημα υγείας.

Αν υπάρχει μία πόλη, όπου ο Μπαράκ Ομπάμα είναι πραγματικά ευπρόσδεκτος, αυτή είναι το Ντιτρόιτ του Μίσιγκαν. Κάθε άλλο παρά άξιο απορίας είναι... Η απόφασή του να διασώσει τη General Motors και την Chrysler, χρηματοδοτώντας τις θυγατρικές τους και διασφαλίζοντας τους προμηθευτές μέσω εγγυητικών δανείων και, μάλιστα, μεσούσης της οικονομικής κρίσης, προκάλεσε λυσσαλέες επικρίσεις. Οκτώ χρόνια μετά, με τη δημιουργία 640.000 θέσεων εργασίας στη βιομηχανία αυτοκινήτου καθώς και την εκτόξευση των πωλήσεων, ο απερχόμενος πρόεδρος έχει κάθε λόγο να θριαμβολογεί δικαιωμένος.

Από το διορισμό μίας αυστηρής διοίκησης στην Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος (the Environmental Protection Agency – EPA), μέχρι την παρουσίαση του ‘Clean Power Plan’ (νόμος που προέβλεπε τη δραματική μείωση – έως και 32% μέχρι το 2030 – των ρύπων διοξειδίου του άνθρακα και πολεμήθηκε λυσσαλέα) και την επένδυση στις ανανεώσιμες πηγές τεχνολογίας, ο Μπαράκ Ομπάμα έκανε (σχεδόν) αιχμή του δόρατος της προεδρίας του την προστασία του περιβάλλοντος, επιμένοντας στο δόγμα πως η κλιματική αλλαγή είναι ζήτημα παρόντος κι όχι μέλλοντος.

Σε επίπεδο κοινωνικής πολιτικής, ο Μπαράκ Ομπάμα επέβαλε την πολιτική ‘“Don’t Ask, Don’t Tell’, δίνοντας τέλος σε μία εποχή εξαντλητικών περιορισμών για τους ομοφυλόφιλους και επιτρέποντάς τους να υπηρετούν στο στρατό χωρίς να κρύβουν τη σεξουαλική τους ταυτότητα. Υπέγραψε το νόμο της Αποτροπής Εγκλημάτων Μίσους (Hate Crimes Prevention Act, 2009), μία προέκταση των υφιστάμενων μέτρων για εγκλήματα υποκινούμενα από τη σεξουαλικότητα, το φύλο, το χρώμα, τη φυλή, τη θρησκεία και την εθνική καταγωγή.

Ως προς την εξωτερική πολιτική, στις επιτυχίες του (ανεξαρτήτως εξέλιξης) πιστώνεται η λήξη του πολέμου στο Ιράκ και η απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων τόσο από το Ιράκ όσο και από το Αφγανιστάν, το άνοιγμα στην Τεχεράνη και ο αποχρωματισμός του Ιράν ως χώρας του «άξονα του κακού», η εξουδετέρωση του (άλλοτε υπ’αριθμόν ένα παγκόσμιου κινδύνου), Οσάμα Μπιν Λάντεν, η ανατροπή Καντάφι και Μουμπάρακ, η αποκήρυξη της «γερακίσιας» πολιτικής του προκατόχου του και η βελτίωση της εικόνας των ΗΠΑ στο εξωτερικό καθώς και η ιστορική προσπάθεια επαναφοράς των διπλωματικών σχέσεων με την Αβάνα.

Ο πρόεδρος, ο αντιπρόεδρος, η υπ.Εξ Χίλαρι Κλίντον καθώς και τα μέλη της εθνικής ομάδας ασφαλείας ενημερώνονται για την επιχείρηση κατά του Οσάμα Μπιν Λάντεν - Photo: Pete Souza

...ο κακός...

Ξεκινώντας από το τέλος, οι χειρισμοί του Μπαράκ Ομπάμα στη διπλωματία έκαναν τα όποια ιστορικά επιτεύγματα να μοιάζουν συγκυριακά και μεμονωμένα... Παρά την αποστροφή της διοίκησης Ομπάμα στη πολεμοχαρή πολιτική της διοίκησης Μπους, παρά το Νόμπελ Ειρήνης που είχε προηγηθεί το 2009, κατά τη διάρκεια των οκτώ χρόνων της θητείας Ομπάμα, οι ΗΠΑ βομβάρδισαν συνολικά επτά χώρες (Ιράκ, Αφγανιστάν, Πακιστάν, Συρία, Υεμένη, Σομαλία και Λιβύη). Μόνο εντός 2016, προχώρησαν στη ρίψη τουλάχιστον 26.170 βομβών – με λίγα λόγια, ημερησίως 72 βόμβες προσγειώνονταν σε στρατιωτικούς στόχους ή πολίτες...

Εκεί, όμως, που ο Μπαράκ Ομπάμα αναδείχθηκε «πρωταθλητής» είναι στη χρήση των drone. Ενός εργαλείου που αποδείχτηκε για τις ΗΠΑ η απόλυτη φονική τεχνική. Ο 44ος Αμερικανός πρόεδρος ενέκρινε δεκαπλάσιο αριθμό επιθέσεων με drone απ’ό,τι ο προκάτοχός του.
«Ο πρόεδρος Ομπάμα χαρακτήριζε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις νόμιμες, βάσει νόμων του Κογκρέσου από το 2001 και το 2003 που δικαιολογούσαν τη χρήση στρατιωτικής βίας λόγω Αλ Κάιντα. Οι σημερινοί πόλεμοι, ωστόσο, σχετίζονται από ελάχιστα έως καθόλου με αυτούς που επιτέθηκαν στις ΗΠΑ στις 11/9/2001», γράφει σε άρθρο του ο Medea Benjamin (συνιδρυτής της οργάνωσης CodePink και συγγραφέας πλήθους βιβλίων – μεταξύ των οποίων το ‘Drone Warfare: Killing by Remote Control’, 2013) και προσθέτει: «Το διεστραμμένο νομικό αρχιτεκτόνημα που είχε δημιουργήσει η διοίκηση Ομπάμα για να δικαιολογεί τις στρατιωτικές επεμβάσεις της, ιδίως οι άνευ νομιμοποίησης και γεωγραφικού περιορισμού επιθέσεις με drone, θα γίνουν εργαλείο τώρα στα ασταθή χέρια του Ντόναλντ Τραμπ».

Επιπλέον, κόντρα στις προεκλογικές δεσμεύσεις τού Ομπάμα, το Γκουαντάναμο, συνώνυμο αυθαιρεσίας και βασανιστηρίων, εξακολούθησε να λειτουργεί.

Πλάι - πλάι, Μπαράκ Ομπάμα και Ραούλ Κάστρο, κατά την ιστορική επίσκεψη του πρώτου στην Αβάνα, πανηγυρίζουν σε αγώνα μπέισμπωλ μεταξύ της Εθνικής Κούβας και της Tampa Bay Rays - Πηγή photo: Pete Souza

Στο οικονομικό πεδίο, ο Μπαράκ Ομπάμα μπορεί να έτεινε χείρα βοηθείας σε τραπεζίτες και μεγιστάνες, δεν έπραξε αναλόγως όμως και με τα μεσαία στρώματα και τους φτωχούς. Το βάρος του obamacare έπεσε στους ώμους της εργατικής τάξης, η οποία – όπως αποδείχτηκε – «εκδικήθηκε» τους Δημοκρατικούς, ψηφίζοντας Τραμπ.

Το οικονομικό σύστημα που προκάλεσε τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση, παρέμεινε ανέγγιχτο ενώ το χάσμα μεταξύ φτωχών και πλούσιων διευρύνθηκε. Τα ποσοστά της φτώχειας, όπως ακριβώς και τα κέρδη των μεγιστάνων, εκτοξεύτηκαν.

Κι έπειτα, επί των ημερών του, εξανεμίστηκε η τελευταία επίφαση ιδιωτικότητας και ελευθερίας, μετά τις αποκαλύψεις του Έντουαρντ Σνόουντεν περί εκτεταμένων παρακολουθήσεων πολιτών και πολιτικών, σε εγχώριο και διεθνές επίπεδο. Η διοίκηση Ομπάμα όχι μόνο προλείανε το έδαφος για την απρόσκοπτη δράση της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας (National Security Agency, NSA) αλλά κυνήγησε τους μετανοημένους πληροφοριοδότες που αποκάλυψαν την αλήθεια... Για την ιστορία, λίγες ώρες πριν την αποχώρησή του από το Λευκό Οίκο, ο Ομπάμα έκανε κίνηση – ματ, μειώνοντας την ποινή κάθειρξης της διεμφυλικής Τσέλσι Μάνινγκ (πρώην αναλυτή του αμερικανικού στρατού που παρέδωσε πάνω από 700.000 διαβαθμισμένα έγγραφα στο Wikileaks) από 35 σε 7 χρόνια.

Τέλος και παρά το πλήθος βίαιων περιστατικών που στιγμάτισαν τη θητεία του, ο 44ος πρόεδρος απέτυχε να ελέγξει την οπλοκατοχή αλλά και την αστυνομική αυθαιρεσία που γιγαντώθηκε. Μόνο το 2016, 1091 άνθρωποι έπεσαν νεκροί από αστυνομικά πυρά.

...και ο άδοξος

Γενικώς, ο Μπαράκ Ομπάμα απέφυγε τα πολλά σκάνδαλα και, εν μέρει λόγω του αδιαμφισβήτητου επικοινωνιακού του χαρίσματος, παρέμεινε δημοφιλής τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων. Προφανώς, όμως, η δημοτικότητα δε συνεπάγεται και αποτελεσματικότητα.

«Βάσει λαϊκής εντολής και ιστορικής ανάγκης, ο Ομπάμα αποδείχτηκε αναποτελεσματικός», αποφαίνεται στην δική του αποτίμηση ο Gary Younge του Guardian, καταλήγοντας πως: «Δεδομένου του ότι ο Ομπάμα ήταν και ο ‘κατάλληλος για τη δουλειά’ και ανεπαρκής, το αμερικανικό πολιτικό σύστημα βρίσκεται εξ ορισμού σε κρίση». Ο Μπαράκ Ομπάμα είναι άνθρωπος. Δε θα μπορούσε να έχει κάνει τα πάντα. Θα μπορούσε, όμως, να έχει κάνει περισσότερα. Για τον αρθρογράφο της βρετανικής εφημερίδας, η αποτυχία του να σταθεί στο ύψος της ιστορικής περίστασης ανταποκρινόμενος στις απαιτήσεις, δεν είναι μόνο προσωπική αλλά, κυρίως, συστημική.