Μετά τον Φιντέλ Κάστρο

Πρώτα απ’ όλα, έχει κάπως αλλάξει η οικονομία. Έχει πάψει να είναι κλειστή και αποκλεισμένη: οι Κουβανοί μπορούν σήμερα να αυτοαπασχολούνται και να λειτουργούν ιδιωτικές επιχειρήσεις· ξένοι επενδυτές μπορούν να έρθουν στη χώρα· το μερίδιο των κρατικών επιχειρήσεων έχει μειωθεί στο 71%.

Έπειτα, έχουν αλλάξει οι αμερικανο-κουβανικές σχέσεις. Σε διπλωματικό επίπεδο έχουν πλήρως αποκατασταθεί από το 2015· επιστέγασμα της βελτίωσής τους, ήταν η ιστορική επίσκεψη του Μπαράκ Ομπάμα πριν από 6 μήνες στην Αβάνα· από το τέλος Αυγούστου πραγματοποιούνται πλέον απευθείας αεροπορικές τακτικές πτήσεις· αμερικανοί τουρίστες επισκέπτονται το νησί· επιτρέπονται εμβάσματα σε δολάρια.

Τουρίστες στην παραλιακή λεωφόρο El Malecon στην Αβάνα - πηγή: REUTERS/Enrique de la Osa

Οι αλλαγές αυτές οφείλονται στον αδελφό του Φιντέλ, Ραούλ, ο οποίος -όταν η κατάσταση της υγείας εκείνου επιδεινώθηκε πολύ- τον διαδέχτηκε στην εξουσία, αναλαμβάνοντας πλήρως το 2008. Κοινή είναι η εκτίμηση ότι οι μεταρρυθμίσεις του θα ήταν λιγότερο διστακτικές και περισσότερο ταχείες εάν δεν προσέκρουαν αφενός στη λυσσαλέα αντίσταση των σκληροπυρηνικών του κόμματος, οι οποίοι φοβούνται ότι θα απωλέσουν προνόμια αφετέρου στον ίδιο τον Φιντέλ. Σε αντίθεση με τον Ραούλ διαφωνούσε με τη 'σοσιαλιστική οικονομία της αγοράς' αλά Κίνα και δεν χώνευε την προσέγγιση με τις ΗΠΑ. «Κοντέψαμε να πάθουμε έμφραγμα από τα σιροπιασμένα λόγια του Ομπάμα» σχολίαζε μετά την επίσκεψη του Αμερικανού Προέδρου το Μάρτιο ενώ ένα μήνα αργότερα, στην τελευταία δημόσια εμφάνισή του στο συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος, έλεγε πως είναι 90 ετών, ότι το τέλος είναι κοντά, και καλούσε τα μέλη να συνδράμουν έτσι ώστε να παραμείνουν ζωντανές οι ιδέες του.

Ο θάνατός του αφήνει μεν πεδίο ελεύθερο στον Ραούλ Κάστρο να επιταχύνει τις μεταρρυθμίσεις, όμως πολλά θα εξαρτηθούν από τον εκλεγμένο Πρόεδρο των ΗΠΑ. Παρότι κατά το παρελθόν ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωνε υπέρ της άρσης του οικονομικού αποκλεισμού της Κούβας, τις τελευταίες εβδομάδες πριν από την εκλογή του είχε σκληρύνει τη στάση του· έλεγε ότι θα κλείσει την αμερικανική πρεσβεία στην Αβάνα και πως θα επαναδιαπραγματευτεί τη συμφωνία του προκατόχου του αναφορικά με την ομαλοποίηση των διμερών σχέσεων. Από την άλλη, πάλι, η ανακοίνωση που εξέδωσε χθες βράδυ, δεν προδιαθέτει για σύγκρουση, ιδιαίτερα εκεί που αναφέρει ότι «αν και οι τραγωδίες, οι θάνατοι και ο πόνος που προκάλεσε ο Φιντέλ Κάστρο δεν μπορούν να διαγραφούν, η κυβέρνησή μας θα κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να διασφαλιστεί ότι ο λαός της Κούβας θα μπορέσει επιτέλους να βαδίσει προς την ευημερία και την ελευθερία».

Φωτογραφία του Φιντέλ σε κτίριο στην Αβάνα - πηγή: REUTERS/Enrique de la Osa

Ο Ραούλ Κάστρο, ο οποίος αντέδρασε στη νίκη Τραμπ διατάσσοντας στρατιωτικά γυμνάσια, έχει δεσμευτεί ότι θα παραιτηθεί από την Προεδρία το 2018. Προετοιμάζει για το αξίωμα τον 56χρονο πρώην υπουργό παιδείας, Miguel Mario Díaz-Canel Bermúdez, από τη νέα γενιά των Κουβανών πολιτικών. Όπως λένε γι αυτόν στην Αβάνα, είναι έξυπνος, ευέλικτος, σχετικά νέος στην ηλικία, δεν τον λένε... Κάστρο και λατρεύει τους... Beatles.

Το πώς, λοιπόν, θα εξελιχθούν τα πράγματα στην Κούβα -τώρα που και σε συμβολικό επίπεδο η εποχή του Φιντέλ Κάστρο έχει κλείσει- εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο με τον οποίο θα χειριστούν εφεξής τις ευαίσθητες διμερείς σχέσεις οι Ντόναλντ Τραμπ και Ραούλ Κάστρο. Σε κάθε περίπτωση, όμως, ούτε ο εκλεγμένος Πρόεδρος των ΗΠΑ μπορεί να αγνοήσει ότι τόσο οι ψηφοφόροι του όσο και οι αμερικανικές επιχειρήσεις επιθυμούν περαιτέρω βελτίωση και σύσφιξη, ούτε ο Ραούλ Κάστρο πως το δολάριο μπορεί κάπως να αντισταθμίσει το πλήγμα από την απώλεια της στήριξης της Βενεζουέλας -του πιο στενού συμμάχου της Κούβας- μετά την κατάρρευση της οικονομίας της.