Μπαράκ Ομπάμα: Η αποτίμηση μιας θητείας που θα μείνει στην ιστορία
Δυο μέρες μετά τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές μια ομάδα ιστορικών συγκεντρώθηκε στο Πρίνστον για μια μικρή ημερίδα οργανωμένη από τον καθηγητή Ιστορίας και Δημοσίων Σχέσεων του Πανεπιστημίου του Πρίνστον και τακτικό αρθρογράφο του CNN Τζούλιαν Σέλιντζερ, με τίτλο «Η Προεδρία του Μπαράκ Ομπάμα: Μια Πρώτη Ιστορική Αξιολόγηση». Λίγοι από τους συνέδρους, που είχαν δηλώσει συμμετοχή πριν πάνω από ένα χρόνο, φαντάζονταν πως η αξιολόγηση αυτή θα γινόταν υπό το πρίσμα της επικείμενης προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ.
Ίσως η μεγαλύτερη ειρωνεία της ιστορίας είναι ακριβώς αυτή: το γεγονός πως η πολιτική κληρονομιά του πρώτου μαύρου προέδρου των ΗΠΑ είναι συνυφασμένη με την νίκη του αμφιλεγόμενου διαδόχου του στον Λευκό . Όπως παρατήρησαν πολλοί από τους συνέδρους ο πρόεδρος Ομπάμα κατόρθωσε να κάνει πολλά περισσότερα από όσα θα περίμενε κανείς, δεδομένης της ισχυρής αντιπολίτευσης στη Γερουσία και την Βουλή των Αντιπροσώπων. Όμως οι περισσότερες από τις πολιτικές του σχεδιάστηκαν με τρόπο που δεν κατάφερε να αποδώσει πολιτικά οφέλη στους Δημοκρατικούς και έτσι να κινδυνεύουν να ανατραπούν από τον Ντόναλντ Τραμπ.
Ο 44ος πρόεδρος των ΗΠΑ ανέλαβε τη χώρα μεσούσης της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης το 2009. Η επίσημη ανεργία έφτανε το 7,8% ξεπερνώντας το 10% μέχρι τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Μέσα από μια σειρά μέτρα, συμπεριλαμβανομένου ενός μεγάλου πακέτου ενίσχυσης της οικονομίας, η ανεργία έχει πέσει στο 4,9% τον Οκτώβριο του 2016. Η ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας έφερε τον δείκτη Dοw-Jones του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης σε ιστορικό υψηλό τον Μάιο του 2015, στις 18.292 μονάδες. Παράλληλα, ο Αμερικανός πρόεδρος προώθησε το 2010 ένα αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τις λειτουργίες της Γουόλ Στριτ (νόμος Ντοντ - Φρανκ) ώστε να αποτραπεί το ενδεχόμενο νέας συστημικής κατάρρευσης όπως αυτής της Λίμαν Μπράδερς το 2007. Ήδη όμως υπάρχουν ανησυχίες πως ο νόμος θα καταργηθεί ή θα αποδυναμωθεί από την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ, με μερίδα του βρετανικού Τύπου να κάνει λόγο για επιστροφή των «Τραπεζών-Καζίνο».
Το Obamacare ως εμβληματικό στοιχείο της πολιτικής του
Αυτή που όμως είναι βέβαιο πως θα αποκαθηλωθεί σε μεγάλο βαθμό είναι η εμβληματική πολιτική υγείας, το λεγόμενο Obamacare. Για τους Ρεπουμπλικάνους -και τον Ντόναλντ Τραμπ- η πολιτική υγειονομικής κάλυψης εκατομμυρίων ανασφάλιστων Αμερικανών πολιτών είναι απαράδεκτα «αριστερή». Μέσω του Obamacare, υπολογίζεται πως περίπου 16 εκατομμύρια Αμερικανών από τα φτωχότερα στρώματα απέκτησαν πρόσβαση στο σύστημα υγείας. Μέρος του κόστους όμως έπεσε στα μεσαία εργατικά στρώματα που εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους ψηφίζοντας Τραμπ.
Η κοινωνική πολιτική
Στην προεδρία Ομπάμα πιστώνονται η ανάπτυξη μιας πιο «πράσινης» ενεργειακής πολιτικής και μια σειρά κοινωνικά μέτρα, όπως η αναγνώριση του γάμου των ομοφυλόφιλων ζευγαριών. Η βελτίωση των φυλετικών σχέσεων όμως αποδείχθηκε πολύ πιο σύνθετη. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Pew Research Center, λίγο πάνω από τους μισούς μαύρους Αμερικανούς εκτιμούν πως ο πρόεδρος Ομπάμα βοήθησε στη βελτίωση των φυλετικών σχέσεων. Παράλληλα όμως, 58% των μαύρων Αμερικανών και 27% των λευκών λένε πως δεν δίνεται το απαιτούμενο βάρος στα φυλετικά θέματα και τις σχέσεις.
Ο Μπιν Λάντεν και η Αραβική Άνοιξη
Στον τομέα της ασφάλειας και της ευρύτερης εξωτερικής πολιτικής ο πρόεδρος Ομπάμα έχει να παρουσιάσει ένα μείγμα επιτευγμάτων και αποτυχιών. Επί προεδρίας του, οι αμερικανικές δυνάμεις κατάφεραν τελικά να εντοπίσουν και να σκοτώσουν τον αρχηγό της αλ Κάιντα, Οσάμα Μπιν Λάντεν. Οι αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις αποσύρθηκαν ή αποσύρονται από το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Μετά από πολύχρονη διπλωματική προσπάθεια η κυβέρνηση Ομπάμα κατάφερε να αποκαταστήσει σχέσεις με το Ιράν και την Κούβα -επιτεύγματα που απειλούνται όμως από την επικείμενη κυβέρνηση Τραμπ.
Από την άλλη, η ανάμιξη του στη Μέση Ανατολή κάθε άλλο παρά επιτυχής ήταν. Η κυβέρνηση Ομπάμα φάνηκε να μην έχει σταθερή και ξεκάθαρη πολιτική απέναντι στην Αραβική Άνοιξη του 2011. Η ανάμιξή των ΗΠΑ στη Λιβύη και στη Συρία οδήγησε σε ουσιαστική διάλυση των δυο κρατών και στην εμφάνιση της Νταές. Ο τραγικός εμφύλιος στη Συρία επηρέασε άμεσα την Ελλάδα μέσα από την συνεχιζόμενη προσφυγική κρίση. Το σύνολο αυτών των πολιτικών αναμένεται να ανατραπεί όταν αναλάβει την προεδρία ο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος φέρεται να επιθυμεί μια διπλωματική προσέγγιση με την Ρωσία του προέδρου Πούτιν, ανεξαρτήτως της ρωσικής πολιτικής στη Συρία ή στην Ουκρανία.
Νόμπελ Ειρήνης που προκάλεσε έκπληξη
Το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης που απονεμήθηκε στον πρόεδρο Ομπάμα λίγους μήνες μετά την ανάληψη της προεδρίας το 2009, για «το νέο κλίμα» που προώθησε στις διεθνείς σχέσεις και ιδιαίτερα για τα «ανοίγματά του» στον μουσουλμανικό κόσμο φαίνεται πως ήταν μάλλον πρόωρο. Σε αυτό φαίνεται να συμφωνεί και ο τότε γραμματέας της επιτροπής των Νόμπελ, Γκέιρ Λούντεσταντ, που έγραψε στα απομνημονεύματά του πως ακόμα και ο ίδιος πρόεδρος Ομπάμα είχε εκπλαγεί. «Ακόμα και πολλοί οπαδοί του Ομπάμα πίστευαν πως η απονομή του βραβείου ήταν λάθος... και με αυτή την έννοια η επιτροπή (των Νόμπελ) δεν πέτυχε αυτό που ήθελε,» είπε.
Ο ανθρώπινος Μπαράκ Ομπάμα
Εκεί που αναμφίβολα κέρδισε ο Μπαράκ Ομπάμα ήταν με την ανθρωπιά και την προσωπικότητα που απέπνεε μέσα από τις πιο προσωπικές στιγμές με την οικογένειά του, με τους συνεργάτες του και τους απλούς πολίτες, που μοιράστηκε με την διεθνή κοινότητα. Τα σχεδόν 12 εκατομμύρια ανθρώπων από όλο τον κόσμο που τον ακολουθούν στο Twitter είναι μια μικρή ένδειξη της απήχησής του. Μάλιστα, έχει ξεκινήσει ήδη στο Ίντερνετ συγκέντρωση υπογραφών -χωρίς μεγάλη επιτυχία ως τώρα, είναι η αλήθεια- που ζητά, προφανώς με χιουμοριστική διάθεση, από τον Αμερικανό πρόεδρο να αναλάβει την βρετανική πρωθυπουργία μετά την αποχώρησή του από τον Λευκό Οίκο.Οι ιστορικοί που είχαν συγκεντρωθεί στο Πρίνστον έχουν υπόψη τους πως ακόμα είναι πολύ νωρίς για να αποτιμηθούν η σημασία και τα επιτεύγματα ή αποτυχίες της προεδρίας Ομπάμα. Όπως και να’χει, ο 44ος πρόεδρος των ΗΠΑ έχει κερδίσει μια θέση στην ιστορία ως ο πρώτος μαύρος πρόεδρος των ΗΠΑ. Όμως στα οκτώ χρόνια της προεδρίας του ο Μπαράκ Ομπάμα μας έκανε να μιλάμε μόνο για τις πολιτικές επιλογές του κι όχι για το χρώμα του δέρματός του. Κι αυτό ίσως μακροπρόθεσμα να είναι το μεγαλύτερο επίτευγμά του.