Ιταλία: το πείραμα με τους «μαθητές χωρίς τσάντα»

Ειδικότερα, η ιταλική κυβέρνηση υιοθετώντας το πνεύμα της φημισμένης Ιταλίδας παιδαγωγού Μαρία Μοντεσόρι ξεκίνησε από το 2002 το φιλόδοξο πείραμα με 69 μαθητές, οι οποίοι πλέον ξεπερνούν τους 18.500. Οι μαθητές πηγαίνουν στο σχολείο χωρίς πρωινά βάρη, τα θρανία αλλάζουν θέσεις, ο δάσκαλος δεν έχει έδρα, τα μολύβια, οι ξύστρες, οι χάρακες, οι γόμες είναι κοινά για όλους και τα πάντα, από τα βιβλία και τα τετράδια έως τις κασετίνες, μένουν στην τάξη.

«Το φως, τα χρώματα, η διακόσμηση είναι πολύ σημαντικά στοιχεία στην εκπαιδευτική διαδικασία. Εκπαίδευση δεν σημαίνει να φορτώνεις την πλάτη των παιδιών ή να τα κλείνεις σε άδειες αίθουσες. Η μάθηση είναι και πρέπει να είναι μία συλλογική διαδικασία χαράς και ψυχαγωγίας. Είναι κάτι που έχει υπογραμμιστεί από τους πιο γνωστούς παιδαγωγούς. Κι εμείς οι υπεύθυνοι του "σχολείου χωρίς τσάντα" προσπαθούμε να εφαρμόσουμε αυτήν την αρχή στην πράξη», δηλώνει στην ιταλική εφημερίδα «Λα Ρεπούμπλικα» η Ντανιέλα Παμπαλόνι, διευθύντρια ενός «σχολείου χωρίς τσάντα» κοντά στην Πίζα.

Ο εμπνευστής της ιδέας είναι ο Μάρκο Όρσι. Ο ίδιος είχε γράψει στις αρχές του 2000 ένα δοκίμιο, με το οποίο πρότεινε τη δημιουργία ενός σχολείου που θα απάλλασσε τα παιδιά από τα βάρη της τσάντας για να τα εντάξει σε μία συλλογικότητα, όπου τα θρανία είναι κοινά, τα παιδιά βοηθούν το ένα το άλλο και η μάθηση δεν έρχεται από πάνω προς τα κάτω (αυτό συμβολίζει η απουσία της έδρας), ενώ καμιά φορά δεν υπάρχουν ούτε βιβλία, καθώς το εκπαιδευτικό υλικό παράγεται μέσα στην τάξη.

Πίσω από αυτόν τον πρωτοποριακό τρόπο εκπαίδευσης βρίσκονται μεγάλοι θεωρητικοί της παιδαγωγικής σκέψης, όπως η Μαρία Μοντεσόρι και ο Σελεστέν Φρενέ, αλλά και ο Αμερικανός φιλόσοφος Τζον Ντιούι, καθώς και ο θεωρητικός της μη βίας Ντανίλο Ντόλτσι. Το πρόγραμμα ξεκίνησε από ένα σχολείο της Φάουλια, ενός χωριού 3.000 κατοίκων στην Τοσκάνη και σήμερα, όπως αναφέρει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, έχει επεκταθεί σε εκατοντάδες σχολεία.

Από αυτό το θεωρητικό μίγμα προέκυψε μία εντελώς διαφορετική προσέγγιση. Ένα παράδειγμα; Σε έναν μαθητή που δεν μπορεί να λύσει μία άσκηση στα μαθηματικά και κοιτάζει το τετράδιο του διπλανού του δεν γίνεται παρατήρηση, καθώς θεωρείται ότι δεν αντιγράφει, αλλά ότι μαθαίνει μέσω της μίμησης. Αυτή η διαφορετική προσέγγιση «πατάει» στο τρίπτυχο «υπευθυνότητα - κοινότητα - αλληλεγγύη». Σε αυτό το πνεύμα, στις τάξεις δημιουργούνται «νησίδες», όπου οι μαθητές δουλεύουν συλλογικά, και μία «αγορά» όπου συζητούν, διαβάζουν, ανταλλάσσουν υλικό και πληροφορίες.

Όπως φαίνεται, το «σχολείο χωρίς τσάντα» δεν έχει κερδίσει μόνο τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές, αλλά και τους γονείς. «Στην αρχή ήμουν επιφυλακτική, μου έλειπε η παραδοσιακή τάξη, φοβόμουν ότι η συλλογική δουλειά θα μετατρεπόταν σε ένα χάος χωρίς κανόνες. Στη συνέχεια, όμως, διαπίστωσα ότι σε συνθήκες ελευθερίας τα παιδιά γίνονται πιο ελεύθερα» λέει στην ιταλική εφημερίδα η μητέρα ενός μαθητή της Ε' δημοτικού.

Το ίδιο ενθουσιασμένη δηλώνει μία άλλη μητέρα: «Εδώ τα παιδιά μου μαθαίνουν να σκέφτονται»