Γιατί ο Ερντογάν θέτει ξανά το κουρδικό στο επίκεντρο: Η ενδεχόμενη απελευθέρωση Οτζαλάν και η Συρία

Παρά τη συνεχιζόμενη κράτησή του από το 1999 στις φυλακές υψίστης ασφαλείας του Ιμραλί, ο Οτζαλάν παραμένει μια ισχυρή πολιτική προσωπικότητα και σύμβολο του κουρδικού αγώνα.

Ο Οτζαλάν συναντήθηκε με αντιπροσωπεία του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP) στις 28 Δεκεμβρίου 2024.

Κατά τη συνάντηση, ο ηγέτης του PKK εξέφρασε την πρόθεσή του να συμμετάσχει ενεργά σε μια ειρηνευτική διαδικασία με την τουρκική κυβέρνηση.

Η πρωτοβουλία αυτή έρχεται σε μια κρίσιμη περίοδο για την Τουρκία, όπου οι εντάσεις με την κουρδική μειονότητα παραμένουν υψηλές.

Η Τουρκία «δίνει δικαιώματα, στους Κούρδους, για να αποτρέψει τα χειρότερα», εκτίμησε ο καθηγητής διεθνούς δικαίου και εξωτερικής πολιτικής Άγγελος Συρίγος, μιλώντας στο CNN Greece.

Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι στις 15 Ιανουαρίου 2025 προγραμματίζεται νέα συνάντηση με στόχο τη διαμόρφωση ενός «οδικού χάρτη» για την επίλυση του ζητήματος.

Ο Οτζαλάν φέρεται να εξετάζει το ενδεχόμενο να απευθύνει έκκληση για αφοπλισμό του PKK, ένα ιστορικό βήμα που θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για την αποκλιμάκωση της σύγκρουσης.

Όπως τονίζει, ο Άγγελος Συρίγος, η συγκυρία όπου αναπτύσσονται οι πρωτοβουλίες αυτές, δεν είναι καθόλου τυχαία, καθώς οι εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή με επίκεντρο την Συρία, επαναφέρουν τους Κουρδούς στο επίκεντρο.

«Η Τουρκία φοβάται πολύ τις εξελίξεις στη Συρία, την αυτονόμηση του κουρδικού παράγοντα στο βορειοανατολικό τμήμα της χώρας, την επισημοποίηση αυτής της αυτονομήσεως από το νέο καθεστώς, το οποίο δεν έχει τη δυνατότητα να υποτάξει τους Κούρδους», σημειώνει, τονίζοντας ότι η Τουρκία «φοβάται ότι αυτό θα επηρεάσει άμεσα και τους Κούρδους της Τουρκίας, με τους οποίους οι Κούρδοι της Συρίας συγγενεύουν, είναι ίδια τα ίδια φύλλα, οι ίδιες μεγάλες οικογένειες».

Πιθανότητα αποφυλάκισης

Το σενάριο της αποφυλάκισης του Οτζαλάν επανέρχεται στη δημόσια συζήτηση, με πληροφορίες ότι η τουρκική κυβέρνηση εξετάζει το ενδεχόμενο να μετατρέψει την ποινή του σε κατ’ οίκον περιορισμό.

Παράγοντες που ενισχύουν αυτήν την προοπτική είναι τόσο η προοπτική μιας ειρηνευτικής συμφωνίας όσο και οι ανησυχίες για την κατάσταση της υγείας του 75χρονου Οτζαλάν.

Ο αντιπρόεδρος του εθνικιστικού Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP), Φετχί Γιλντίζ, δήλωσε πρόσφατα ότι το δικαίωμα στη ζωή και η ανθρώπινη αξιοπρέπεια των κρατουμένων πρέπει να προστατεύονται, υπονοώντας ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν εξελίξεις στην υπόθεση του Οτζαλάν.

«Αν αρθεί η απομόνωση του αρχηγού της τρομοκρατίας, ας έρθει να μιλήσει στη συνεδρίαση της ομάδας (σ.σ. του φιλοκουρδικού) Κόμματος Ισότητας των Λαών και Δημοκρατίας (DEM) στη Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση. Ας διακηρύξει ότι η τρομοκρατία έχει τελειώσει εντελώς και η οργάνωση έχει διαλυθεί. Αν δείξει αυτή την βούληση, ας ανοίξει διάπλατα ο δρόμος για νομική ρύθμιση προκειμένου να ασκήσει το "δικαίωμα στην ελπίδα"», είχε δηλώσει ο Μπαχτσελί, μιλώντας στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΜΗΡ, πολιτικού φορέα των εθνικιστών Γκρίζων Λύκων.

«Το γεγονός ότι τη όλη ιστορία δεν την ξεκίνησε ο Ερντογάν, αλλά ο στενός του σύμμαχος και αρχηγός των γκρίζων λύκων δείχνει ότι οι αντιδράσεις από την ακροδεξιά της Τουρκίας από το εθνικιστικό κομμάτι θα είναι περιορισμένη», σημειώνει ο Άγγελος Συρίγος.

Η πορεία των διαπραγματεύσεων παραμένει αβέβαιη, αλλά οι τελευταίες εξελίξεις υποδηλώνουν ότι η Τουρκία ίσως βρίσκεται μπροστά σε μια νέα ευκαιρία για διαπραγμάτευση με τους Κούρδους.

«Οι κινήσεις που έγιναν και η προσέγγιση προς τους Κούρδους, έχει ξεκινήσει αποκλειστικά και μόνο με γνώμονα το τι μπορεί να συμβεί στη Συρία το επόμενο χρονικό διάστημα», εκτιμά ο Άγγελος Συρίγος.

«Το πιο βασικό είναι για την Τουρκία να διασφαλίσουνε την εδαφική τους ακεραιότητα», σημειώνει

Εν αναμονή εξελίξεων, το βλέμμα της διεθνούς κοινότητας παραμένει στραμμένο στην Τουρκία και στον Αμπντουλάχ Οτζαλάν, ο οποίος ίσως κρατά το κλειδί για την επόμενη ημέρα του Κουρδικού ζητήματος.

Πάντως ο καθηγητής διεθνούς δικαίου και εξωτερικής πολιτικής εκτιμά ότι το κρίσιμο βήμα, στην προσέγγιση της Τουρκίας στους Κουρδους, δεν θα είναι η απελευθέρωση του Οτζαλάν σε αυτή τη φάση, αλλά η απελευθέρωση του φυλακισμένου Κούρδου πολιτικού Σελαχατίν Ντεμιρτάς.

Ο πρώην συμπρόεδρος του απαγορευμένου από τις τουρκικές αρχές φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών (HDP), είναι φυλακισμένος στις φυλακές της Αδριανούπολης, τα τελευταία επτά χρόνια.

«Αυτό θα είναι το πρώτο βήμα και ως δεύτερο βήμα σε βάθος χρόνου θα μπορέσουμε να δούμε την απελευθέρωση Οτζαλάν», σημειώνει.

Στρώνεται ο δρόμος για την εδραίωση του Ερντογάν εντός και εκτός συνόρων

Ωστόσο, σύμφωνα με ορισμένους παρατηρητές, στο εσωτερικό της Τουρκίας, πίσω από την τρέχουσα πρωτοβουλία, μάλλον κρύβεται η προσπάθεια πολιτικής εδραίωσης του Ερντογάν, παρά η έγνοια για τους Κούρδους.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, ο Ερντογάν επιδιώκει να εξασφαλίσει μια νέα θητεία μετά το 2028, κάτι που θα ήταν αδύνατο με το ισχύον σύνταγμα.

Τεχνικά, υπάρχουν δύο τρόποι για να μπορέσει ο Ερντογάν να είναι ξανά υποψήφιος: είτε μπορεί να τροποποιηθεί το σύνταγμα είτε το κοινοβούλιο να επιλέξει πρόωρες εκλογές.

Το κομβικό σημείο, ωστόσο, είναι ότι η κυβερνώσα συμμαχία υπολείπεται 45 εδρών για να κερδίσει μια τέτοια ψήφο. Το DEM, με τις 57 έδρες του στο κοινοβούλιο, θα μπορούσε να ανατρέψει την ισορροπία υπέρ των πρόωρων εκλογών.

Σύμφωνα με διάφορες εκτιμήσεις, οι Κούρδοι αποτελούν από 15% έως 20% του τουρκικού πληθυσμού.

Παράλληλα, ο Ερντογάν θα προσπαθήσει να κλείσει και ορισμένους από τους ανοιχτούς λογαριασμούς που έχει στο εξωτερικό, προσεγγίζοντας περισσότερο τη Συρία και τη Ρωσία.

Δηλαδή, ο Ερντογάν δεν περιορίζεται μόνον στη σταθεροποίηση της νοτιοανατολικής Τουρκίας, αλλά και στη διασφάλιση ότι δεν θα συντηρηθεί ένοπλη κουρδική δράση στο βόρειο Ιράκ και στη βορειοανατολική Συρία.

Παράλληλα, οι διαπραγματεύσεις αυτές, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατοχύρωση τουρκικών κεκτημένων σε περιοχές πέραν των συνόρων που καθορίστηκαν στη Λωζάννη πριν από έναν αιώνα, υλοποιώντας έτσι τον βασικό στρατηγικό στόχο του Ερντογάν.