Οι ΗΠΑ και η κρίση στη Συρία: Η αδυναμία του καθεστώτος Άσαντ και οι περιφερειακές αναταράξεις

Αυτή η αιφνίδια επίθεση ανέτρεψε χρόνια εδαφικής κυριαρχίας των δυνάμεων του Άσαντ, οι οποίες βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στη στρατιωτική υποστήριξη της Ρωσίας και του Ιράν. Στις ΗΠΑ υπάρχει βαθιά ανησυχία και ενεργή διπλωματική προσπάθεια για την αντιμετώπιση της κατάστασης σε μια μεταβατική περίοδο διοίκησης.

Ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας, Τζέικ Σάλιβαν, υπογράμμισε τη δέσμευση της κυβέρνησης να αξιοποιήσει τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την προώθηση της σταθερότητας στην περιοχή. Οι ΗΠΑ απηύθυναν έκκληση για αποκλιμάκωση της βίας και προστασία των αμάχων.

Η τωρινή αμερικανική διοίκηση συνεχίζει να υποστηρίζει μια διαπραγματευτική διευθέτηση μεταξύ της συριακής κυβέρνησης και των δυνάμεων της αντιπολίτευσης, σύμφωνα με το Ψήφισμα 2254 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που προβλέπει τη σύνταξη νέου συντάγματος και εκλογές υπό την επίβλεψη του ΟΗΕ.

Παρόλο που οι ΗΠΑ δεν έχουν υποδείξει σχέδια ανάπτυξης στρατευμάτων για την αντιμετώπιση των τελευταίων εξελίξεων, παραμένουν δεσμευμένες στη στήριξη της περιφερειακής σταθερότητας μέσω διπλωματικών καναλιών και συνεργασίας με διεθνείς εταίρους.

Παράλληλα, η διοίκηση Μπάιντεν παρακολουθεί στενά την ανθρωπιστική κατάσταση και είναι έτοιμη να παρέχει βοήθεια για την ανακούφιση του πόνου όσων πλήττονται από τη σύγκρουση.

Η σημασία της απώλειας του Χαλεπίου

Η απώλεια του Χαλεπίου, της μεγαλύτερης πόλης της Συρίας και ενός σημαντικού εμπορικού κόμβου πριν τον πόλεμο, αποτελεί ένα συμβολικό και στρατηγικό πλήγμα για το καθεστώς Άσαντ και δυνητικά αλλάζει τις ισορροπίες εξουσίας στη Μέση Ανατολή.

Οι γρήγορες προελάσεις των ανταρτών κατέληξαν στην κατάληψη του Χαλεπίου και στην εδραίωση του ελέγχου τους σε γειτονικές περιοχές. Η επίθεση έχει αναζωογονήσει την αντιπολίτευση, η οποία έχει αναδιοργανωθεί και επανεκπαιδευτεί μετά από χρόνια οπισθοχωρήσεων.

Η HTS, που εξελίχθηκε από την Aλ Νούσρα και αποστασιοποιήθηκε από την Αλ-Κάιντα το 2016, ηγήθηκε της επίθεσης, υποσχόμενη να επανακαταλάβει στρατηγικές περιοχές στη Συρία. Μάλιστα, ο ηγέτης της HTS, Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζολανί, δήλωσε ότι η ανακατάληψη του Χαλεπίου ήταν μακροχρόνιος στόχος.

Η επιτυχία των ανταρτών αποκάλυψε τις αδυναμίες του καθεστώτος Άσαντ. Η πολυετής εξάρτηση από τη ρωσική και ιρανική στρατιωτική υποστήριξη έχει αποδυναμώσει την ικανότητα του καθεστώτος να δρα αυτόνομα.

Η πίεση στη Μόσχα, λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, και στο Ιράν, λόγω των εμπλοκών του στη Γάζα, τον Λίβανο και το Ισραήλ, περιόρισε εμφανώς την ικανότητά τους να ενισχύσουν τις δυνάμεις του Άσαντ.

• Έχασε το Χαλέπι ο Άσαντ - Διεθνείς εκκλήσεις για «αποκλιμάκωση» στη Συρία

Ο Άσαντ έχει δυσκολευτεί να ανακτήσει πλήρη έλεγχο στη Συρία, με σημαντικά εδάφη να ελέγχονται από κουρδικές φατρίες, τουρκικές υποστηριζόμενες δυνάμεις και την HTS. Η οικονομία της Συρίας βρίσκεται σε κρίση, επιδεινωμένη από τις αμερικανικές κυρώσεις και την οικονομική κρίση στον Λίβανο.

Αυτές οι πιέσεις έχουν υπονομεύσει την ικανότητα του καθεστώτος να παρέχει υπηρεσίες και να συντηρεί τις στρατιωτικές του δυνάμεις, γεγονός που οδήγησε σε μαζικές αποστρατεύσεις λόγω έλλειψης πόρων.

Παρά τις επιτυχίες όμως, οι αντάρτες αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια. Η ικανότητά τους να διατηρήσουν τον έλεγχο του Χαλεπίου και να επεκτείνουν την επιρροή τους προς τη Χάμα και τα παράλια του Άσαντ θα εξαρτηθεί από τη διατήρηση γραμμών ανεφοδιασμού και την αντιμετώπιση πιθανών αντεπιθέσεων. Ρωσικά και συριακά αεροσκάφη έχουν ήδη ξεκινήσει επιθέσεις σε εδάφη που ελέγχονται από αντάρτες. Το καθεστώς Άσαντ, αν και αποδυναμωμένο, διατηρεί τον έλεγχο βασικών περιοχών, όπως η Δαμασκός και τα παράλια της Μεσογείου.

Ωστόσο, η εξάρτηση από την εξωτερική υποστήριξη και η εύθραυστη οικονομική κατάσταση της χώρας αφήνουν το καθεστώς ευάλωτο σε περαιτέρω απώλειες.

Τα γεγονότα στο Χαλέπι έχουν αιφνιδιάσει πολλούς Αμερικανούς αναλυτές, οι οποίοι γνώριζαν τις αδυναμίες του Άσαντ αλλά δεν προέβλεπαν τέτοια δραματική αλλαγή. Η ανικανότητα του καθεστώτος να υπερασπιστεί μια κρίσιμη πόλη όπως το Χαλέπι, υποστηρίζουν, υπογραμμίζει την αυξανόμενη αδυναμία του Άσαντ να διαχειριστεί τις πολλαπλές προκλήσεις.

Αμερικανοί αναλυτές υποστηρίζουν επίσης ότι «αυτή η αναζωπύρωση της σύγκρουσης υπογραμμίζει τις ανεπίλυτες εντάσεις ενός πολέμου που κατέστρεψε τη Συρία και επηρέασε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή».

H στάση του Τραμπ

Έως τώρα ο εκλεγμένος Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δεν έχει τοποθετηθεί δημόσια σχετικά με τις πρόσφατες εξελίξεις στη Συρία. Ωστόσο, οι διορισμοί του υποδηλώνουν πιθανή αλλαγή στην πολιτική των ΗΠΑ προς την περιοχή. Ο Τραμπ διόρισε τον γερουσιαστή Μάρκο Ρούμπιο στη θέση του Υπουργού Εξωτερικών.

Ο Ρούμπιο παραδοσιακά τονίζει μια ισχυρή παρουσία των ΗΠΑ παγκοσμίως, κάτι που μπορεί να υποδηλώνει μια πιο επιθετική προσέγγιση στη σύγκρουση στη Συρία.

Επιπλέον, ο Τραμπ έχει διορίσει τον λιβανεζικής καταγωγής επιχειρηματία Μασάντ Μπούλος ως ανώτατο σύμβουλό του για αραβικές και μεσανατολικές υποθέσεις.

Ο Μπούλος, του οποίου ο γιος Μάικλ είναι παντρεμένος με την κόρη του Τραμπ, Τίφανι, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην προσέγγιση Αραβοαμερικανών και μουσουλμάνων ψηφοφόρων κατά την προεκλογική εκστρατεία του Τραμπ το 2024.

Είναι γνωστός ως ένθερμος υποστηρικτής της ειρήνης στη Μέση Ανατολή, και ο διορισμός του υποδηλώνει πιθανή εστίαση σε διπλωματικές προσπάθειες.

O ρόλος της Τουρκίας

Η Τουρκία έχει ιστορικά υποστηρίξει διάφορες συριακές αντιπολιτευόμενες φατρίες. Στην πρόσφατη επίθεση, τουρκικά υποστηριζόμενες ομάδες συνεργάστηκαν με την HTS κατά την επίθεση στο Χαλέπι. Αναφορές δείχνουν ότι οι υποστηριζόμενοι από την Τουρκία αντάρτες βομβάρδισαν το Χαλέπι κατά τη διάρκεια της επίθεσης, σηματοδοτώντας μία από τις πιο έντονες περιόδους συγκρούσεων στην περιοχή εδώ και χρόνια.

Τούρκοι αξιωματούχοι περιέγραψαν τις επιχειρήσεις των ανταρτών ως «περιορισμένη επίθεση» με στόχο τη διακοπή των κυβερνητικών επιθέσεων που στόχευαν αμάχους στο Ιντλίμπ.

Ωστόσο, καθώς οι κυβερνητικές δυνάμεις της Συρίας άρχισαν να υποχωρούν, η επίθεση επεκτάθηκε. Αμερικανοί αναλυτές εκτιμούν ότι η υποστήριξη της Τουρκίας προς τους αντάρτες ενισχύει τη θέση της στις μελλοντικές πολιτικές διευθετήσεις στη Συρία.

Στρατηγικοί στόχοι της Τουρκίας

Ο ρόλος της Τουρκίας -σύμφωνα με πληροφορίες από αμερικανικά μέσα- φαίνεται να καθοδηγείται από πολλούς στρατηγικούς στόχους:

Πρόληψη προσφυγικών ροών: Η Τουρκία επιδιώκει να αποτρέψει νέες προσφυγικές ροές από τις ζώνες σύγκρουσης, που θα προσθέσουν στον ήδη μεγάλο πληθυσμό Σύρων προσφύγων που φιλοξενεί.

Αντιμετώπιση κουρδικής επιρροής: Η Τουρκία εστιάζει στη μείωση της επιρροής και του εδαφικού ελέγχου των κουρδικών ομάδων, ειδικά των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), τις οποίες συνδέει με το PKK (Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν).

Εδαφικές κατακτήσεις: Οι υποστηριζόμενες απο την Τουρκία δυνάμεις έχουν καταλάβει περιοχές από τον κυβερνητικό και κουρδικό έλεγχο, συμπεριλαμβανομένων πόλεων όπως το Ταντέφ, το Αλ-Σαφίρα και το Χανάσιρ, καθώς και στρατηγικές τοποθεσίες όπως η αεροπορική βάση Κουέιρες.

Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι αμερικανικά δημοσιεύματα είχαν φιλοξενήσει αναφορές του Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ, o oποίος τόνιζε ότι ο εκλεγμένος Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει εκφράσει την πρόθεσή του να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από τη βόρεια Συρία, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος να βρεθούν στη μέση των συγκρούσεων μεταξύ τουρκικών δυνάμεων και των Σύριων Κούρδων μαχητών.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι στη Μέση Ανατολή άνοιξε εκ νέου ένα μέτωπο που αναμένεται να «ραΐσει» κι άλλο την εύθραυστη κατάσταση στην περιοχή.