Ποια η πολιτική του Τραμπ στη Μέση Ανατολή – Τα συμφέροντα και η αναζήτηση διπλωματικών επιτυχιών

Κατά την πρώτη θητεία του, ο Τραμπ έλαβε πρωτοφανείς πρωτοβουλίες, όπως να κάνει το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό στη Σαουδική Αραβία, να ασκήσει έντονη πίεση στο Ιράν, να προσπαθήσει να επιτύχει ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης και να υπογράψει την Συμφωνία της Ντόχα που οδήγησε στο τέλος του 20χρονου πολέμου και κατοχής των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν.

Τώρα, με τις γεωπολιτικές συνθήκες να έχουν αλλάξει από την τελευταία του θητεία, οι πολιτικές του θα μπορούσαν ξανά να διαμορφώσουν τις σχέσεις σε όλη τη Μέση Ανατολή, ιδιαίτερα με το Ισραήλ, το Ιράν και τις χώρες του Κόλπου.

Τα θέματα στη γεωπολιτική «σκακιέρα»

Ισραήλ και Παλαιστίνιοι: Η επανεκλογή του Τραμπ ενδέχεται να ασκήσει αυξημένη πίεση για τη διευθέτηση των συγκρούσεων στη Γάζα και τον Λίβανο. Αναλυτές πιστεύουν ότι ο Τραμπ μπορεί να επιδιώξει την ταχύτερη επίλυση των συγκρούσεων αυτών, ενθαρρύνοντας το Ισραήλ να ανακοινώσει τη νίκη του και να προχωρήσει σε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μέσω μεσολαβητών. Ωστόσο, η στενή σχέση του Τραμπ με τον Νετανιάχου και οι προηγούμενες ενέργειές του Αμερικανού προέδρου, όπως η αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, αποκαλύπτουν τη φιλοϊσραηλινή στάση του, αφήνοντας τους Παλαιστίνιους να ανησυχούν για το ενδεχόμενο προσάρτησης της Δυτικής Όχθης από το Ισραήλ, εξέλιξη που ουσιαστικά θα τερματίσει το ενδεχόμενο λύσης δύο κρατών.

Ιράν: Το Ιράν αντιμετωπίζει ανησυχίες για πιθανή επαναφορά της πολιτικής «μέγιστης πίεσης» του Τραμπ, η οποία περιλάμβανε αυστηρές οικονομικές κυρώσεις και στρατιωτικές επιθέσεις. Από τότε που ο Τραμπ άφησε την προεδρία, το Ιράν έχει ενισχύσει την επιρροή του στην περιοχή, αυξάνοντας τον εμπλουτισμό ουρανίου και υποστηρίζοντας τους δορυφόρους του στην περιοχή, όπως η Χεζμπολάχ, η Χαμάς οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης και παραστρατιωτικές οργανώσεις σε Συρία και Ιράκ.

Ωστόσο, η οικονομική και πλέον πολιτική αστάθεια της χώρας που συνοδεύεται από εσωτερική δυσαρέσκεια καθιστούν το Ιράν ευάλωτο. Κάποιοι ειδικοί προβλέπουν ότι η σκληρή στάση του Τραμπ μπορεί να εντείνει τις εντάσεις, ενδεχομένως ενθαρρύνοντας το Ισραήλ να χτυπήσει προληπτικά τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Παρόλα αυτά, υπάρχει και η πιθανότητα ο Τραμπ να επιδιώξει μια νέα συμφωνία με το Ιράν, αναζητώντας διπλωματικές επιτυχίες.

Σαουδική Αραβία και χώρες του Κόλπου: Η Σαουδική Αραβία και οι χώρες του Κόλπου αναμένεται να αξιοποιήσουν τις παλαιές σχέσεις τους με τον Τραμπ. Θυμίζουμε ότι η διοίκησή του είχε υποστηρίξει την πολιτική της Σαουδικής Αραβίας, παρά την παγκόσμια κριτική για τη δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι.

Από την εποχή της ηγεσίας Τραμπ οι χώρες του Κόλπου έχουν περιορίσει τις στρατιωτικές επεμβάσεις και βελτίωσαν τις σχέσεις τους με το Ιράν, επιλέγοντας μια ισορροπημένη προσέγγιση στην περιοχή. Οι αυξανόμενοι οικονομικοί δεσμοί των χωρών του Κόλπου με την Κίνα και τη Ρωσία μπορεί να αποτελέσουν σίγουρα πρόκληση, αν ο Τραμπ τους πιέσει να αποστασιοποιηθούν από το Πεκίνο και τη Μόσχα.

Σχέσεις χωρών Κόλπου με το Ισραήλ: Ο Τραμπ ενδέχεται να επιδιώξει την επέκταση των Συμφωνιών του Αβραάμ, τις ειρηνευτικές συμφωνίες που υπογράφηκαν κατά την πρώτη του θητεία μεταξύ του Ισραήλ και αρκετών αραβικών χωρών. Η επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο μπορεί να θεωρηθεί ως ευκαιρία για την εμβάθυνση αυτών των σχέσεων. Η Σαουδική Αραβία ήταν κοντά στην ομαλοποίηση των σχέσεων της με το Ισραήλ, μετά από προσπάθεια του Μπάιντεν για σύναψη Συμφωνίας που θα προϋπόθετε την αναγνώριση της Παλαιστίνης ως κράτους. Ωστόσο δεν προχώρησε λόγω των πολιτικών επιλογών του Νετανιάχου στο πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας.

Κατάρ και Εκεχειρία: Το Κατάρ, το οποίο ήταν από τα πρώτα κράτη που συνεχάρησαν τον Τραμπ, έχει καταστεί βασικός διαμεσολαβητής στις προσπάθειες εκεχειρίας στη Γάζα λόγω των σχέσεων του με τη Χαμάς. Ωστόσο, η υποστήριξη του Κατάρ προς τη Χαμάς μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο στη συνεργασία του με την κυβέρνηση Τραμπ, η οποία ίσως λάβει αυστηρότερη στάση προς τη Χαμάς.

Οι πολιτικές του Τραμπ αναμένεται να διακριθούν από αυξημένη πίεση στο Ιράν, υποστήριξη στο Ισραήλ και προσεκτική εμπλοκή με τα κράτη του Κόλπου σχετικά με τις σχέσεις τους με την Κίνα.

Ο εξισορροπητικός αυτός χειρισμός των ιστορικών συμμαχιών των ΗΠΑ, των αναδυόμενων συγκρούσεων και των διπλωματικών διαπραγματεύσεων μπορεί να φέρει νέες ευκαιρίες για ειρήνη ή να εντείνει περαιτέρω τις εντάσεις στην ήδη ταραγμένη περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Όλα τα παραπάνω θα εξαρτηθούν και από την επιλογή των προσώπων που θα αναλάβουν τις κρίσιμες θέσεις των υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας και του Συμβούλου Ασφαλείας, αλλά και του προεδρικού Συμβούλου για τη Μέση Ανατολή.

Υπενθυμίζεται ότι μετά από 11 επισκέψεις του Άντονι Μπλίνκεν στην περιοχή και πολλές άλλες του Άμος Χόξτιν, του Μπρετ Μακ Γκούρκ και του Τζέικ Σάλιβαν η κατάσταση δεν βελτιώθηκε, αλλά εκτραχύνθηκε.