Επιχείρηση «Όπερα»: Όταν το Ισραήλ «ακύρωσε» το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράκ

«Επιχείρηση Όπερα», επίσης γνωστή ως «Επιχείρηση Βαβυλώνα», ονομάστηκε η αιφνιδιαστική αεροπορική επιδρομή που πραγματοποίησε η ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία στις 7 Ιουνίου 1981, με αποτέλεσμα την καταστροφή του υπό κατασκευή ιρακινού πυρηνικού αντιδραστήρα «Osirak», 17 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Βαγδάτης.

Μέσα από έναν επίπονο αλλά αποτελεσματικό σχεδιασμό και με την κατάλληλη διαμόρφωση των συνθηκών πτήσης, τα αεροσκάφη, διένυσαν μια απόσταση πάνω από 1.600 km, προκειμένου να πραγματοποιήσουν την επίθεση.

Τα ισραηλινά αεροπλάνα θα έπρεπε να παραβιάσουν τον ιορδανικό και τον σαουδαραβικό εναέριο χώρο σε μια χαμηλή πτήση καθιστώντας τον ανεφοδιασμό στον αέρα αδύνατο. Οι Ισραηλινοί τελικά κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μια μοίρα F-16A με τρείς μεγάλες εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου και βαρύ οπλισμό, με μια ομάδα F-15A για την παροχή αεροπορικής κάλυψης και υποστήριξης, θα μπορούσε να εκτελέσει μια χειρουργική επίθεση για την εξάλειψη του αντιδραστήρα χωρίς να χρειάζεται ανεφοδιασμό.

Ειρωνικά, το Ιράν, συνέβαλε στην επιτυχία της ισραηλινής επίθεσης, καθώς ο πόλεμος Ιράν – Ιράκ που μαινόταν στην περίοδο εκείνη, είχε ως αποτέλεσμα η αντιαεροπορική άμυνα του Ιράκ να έχει αποδυναμωθεί στο μέτωπο της Σαουδικής Αραβίας.

Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράκ

Το Ιράκ είχε δημιουργήσει ένα πυρηνικό πρόγραμμα κάποια στιγμή στη δεκαετία του 1960, και στα μέσα της δεκαετίας του 1970 προσπάθησε να το επεκτείνει μέσω της απόκτησης ενός πυρηνικού αντιδραστήρα. Αφού απέτυχε να πείσει τη γαλλική κυβέρνηση να της πουλήσει έναν αντιδραστήρα και μια μονάδα επανεπεξεργασίας πλουτωνίου με ψύξη γραφίτη με ψύξη αερίου, και ομοίως απέτυχε να πείσει την ιταλική κυβέρνηση να τους πουλήσει έναν αντιδραστήρα Cirene, η ιρακινή κυβέρνηση έπεισε τη γαλλική κυβέρνηση να τους πουλήσει έναν ερευνητικό αντιδραστήρα Osiris. Η αγορά περιελάμβανε επίσης έναν μικρότερο συνοδευτικό αντιδραστήρα τύπου Isis, την πώληση 72 κιλών εμπλουτισμένου κατά 93% ουρανίου και την εκπαίδευση του προσωπικού.

Η κατασκευή του πυρηνικού αντιδραστήρα ελαφρού ύδατος ισχύος 40 μεγαβάτ ξεκίνησε το 1979 στο Πυρηνικό Κέντρο Al Tuwaitha κοντά στη Βαγδάτη. Ο κύριος αντιδραστήρας ονομάστηκε Osirak (Osiraq) από τους Γάλλους, συνδυάζοντας το όνομα του Ιράκ με αυτό της κατηγορίας αντιδραστήρων. Το Ιράκ ονόμασε τον κύριο αντιδραστήρα Tammuz 1 (αραβικά: تموز) και τον μικρότερο Tammuz 2. Το Ιράκ και η Γαλλία ισχυρίστηκαν ότι ο ιρακινός αντιδραστήρας προοριζόταν για ειρηνική επιστημονική έρευνα.

Η αμερικανική ιδιωτική υπηρεσία πληροφοριών STRATFOR έγραψε το 2007 ότι ο αντιδραστήρας που τροφοδοτείται με ουράνιο «πιστεύεται ότι βρισκόταν στα πρόθυρα παραγωγής πλουτωνίου για ένα οπλικό πρόγραμμα».

Σε μια ομιλία του το 2003, ο Richard Wilson, καθηγητής φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ που επιθεώρησε οπτικά τον μερικώς κατεστραμμένο αντιδραστήρα τον Δεκέμβριο του 1982, είπε ότι «για να συλλεχθεί αρκετό πλουτώνιο [για ένα πυρηνικό όπλο] χρησιμοποιώντας το Osirak θα χρειαζόταν δεκαετίες, όχι χρόνια».

Το Ιράκ υπέγραψε τη Συνθήκη για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων, θέτοντας τους αντιδραστήρες του υπό την εποπτεία του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ). Κυρίως μετά την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ, οι επιστήμονες που επιθεώρησαν τα συντρίμμια της εγκατάστασης, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο αντιδραστήρας δεν ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθεί για στρατιωτική χρήση.

Η Επιχείρηση «Όπερα»

Ο τότε πρέσβης του Ισραήλ στον ΟΗΕ, Γεχούντα Ζβι Μπλουμ, μιλώντας στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών μετά την επίθεση, υποστήριξε ότι η επιχείρηση ξεκίνησε το απόγευμα της Κυριακής 7 Ιούνιου, καθώς η ισραηλινή στρατιωτική ηγεσία, υπέθεσε ότι λόγω της ημέρας δεν θα υπήρχαν εργάτες και εργαζόμενοι στο συγκρότημα του πυρηνικού αντιδραστήρα. Ωστόσο υπήρχαν εκατοντάδες Γάλλοι εργάτες και άλλοι υπήκοοι στο εργοστάσιο τη στιγμή της επιδρομής.

Ο Ραζ ηγήθηκε της επίθεσης και αργότερα παρασημοφορήθηκε από τον Αρχηγό του Επιτελείου για την ηγεσία του. Ο Ραμόν, ο οποίος ήταν ο νεότερος πιλότος που συμμετείχε στην επιχείρηση, έγινε αργότερα ο πρώτος Ισραηλινός αστροναύτης και πέθανε στην καταστροφή του Διαστημικού Λεωφορείου Κολούμπια.

Η επιχείρηση ξεκίνησε στις 7 Ιουνίου 1981, στις 3.55 μ.μ. (τοπική ώρα και ώρα Ελλάδας). Τα ισραηλινά αεροπλάνα απογειώθηκαν από την αεροπορική βάση Etzion, πετώντας στον εναέριο χώρο της Ιορδανίας και της Σαουδικής Αραβίας. Για να αποφευχθεί ο εντοπισμός, οι Ισραηλινοί πιλότοι συνομίλησαν στα αραβικά με σαουδαραβική προφορά ενώ βρίσκονταν στον ιορδανικό εναέριο χώρο και είπαν στους Ιορδανούς ελεγκτές αέρα ότι ήταν μια Σαουδική περίπολος που είχε ξεφύγει από την πορεία τους. Ενώ πετούσαν πάνω από τη Σαουδική Αραβία, προσποιήθηκαν ότι ήταν Ιορδανοί, χρησιμοποιώντας ραδιοφωνικά σήματα και σχηματισμούς της Ιορδανίας. Τα ισραηλινά αεροπλάνα ήταν τόσο βαριά φορτωμένα που οι εξωτερικές δεξαμενές καυσίμων που είχαν τοποθετηθεί στα αεροπλάνα είχαν εξαντληθεί κατά την πτήση και απορρίφθηκαν πάνω από την έρημο της Σαουδικής Αραβίας.

Όταν έφτασε στον ιρακινό εναέριο χώρο, η μοίρα διασπάστηκε, με δύο από τα F-15 να αποτελούν στενή συνοδεία στη μοίρα F-16 και τα υπόλοιπα F-15 να διασκορπίζονται στον ιρακινό εναέριο χώρο ως αντιπερισπασμός και υποστήριξη. Η μοίρα επίθεσης κατέβηκε στα 30 μέτρα (98 πόδια) πάνω από την ιρακινή έρημο, προσπαθώντας να πετάξει κάτω από τα ραντάρ της ιρακινής άμυνας.

Στις 6:35 μ.μ. (τοπική ώρα και ώρα Ελλάδας), 20 χλμ. από το συγκρότημα αντιδραστήρων Osirak, ο σχηματισμός F-16 σκαρφάλωσε στα 2.100 μέτρα και έκανε βουτιά 35 μοιρών με ταχύτητα 1.100 χλμ./ώρα, με στόχο το συγκρότημα του αντιδραστήρα. Στα 1.100 μέτρα, τα F-16 άρχισαν να απελευθερώνουν τις βόμβες Mark 84 σε ζευγάρια, σε διαστήματα 5 δευτερολέπτων. Τουλάχιστον οκτώ από τις δεκαέξι βόμβες που απελευθερώθηκαν έπληξαν τον θόλο του αντιδραστήρα. Αργότερα αποκαλύφθηκε ότι μισή ώρα πριν φτάσουν τα ισραηλινά αεροπλάνα, μια ομάδα Ιρακινών στρατιωτών που επάνδρωναν αντιαεροπορικές άμυνες είχαν εγκαταλείψει τις θέσεις τους για ένα απογευματινό γεύμα, κλείνοντας τα ραντάρ τους.

Τα ισραηλινά αεροσκάφη δέχτηκαν πυρά της ιρακινής αεράμυνας, αλλά κατάφεραν να τα αποφύγουν. Η μοίρα ανέβηκε σε μεγάλο υψόμετρο και ξεκίνησε την επιστροφή της στο Ισραήλ. Η επίθεση διήρκεσε λιγότερο από δύο λεπτά.

Νέα προσθήκη στο δόγμα των «προληπτικών χτυπημάτων»

Η επιχείρηση Opera, και οι σχετικές δηλώσεις της ισραηλινής κυβέρνησης που ακολούθησαν, καθιέρωσαν το λεγόμενο «Δόγμα Begin».

Το χτύπημα δεν ήταν μια «ανωμαλία», όπως χαρακτηρίστηκε από τα κράτη της περιοχής, αλλά αντίθετα έθεταν «ένα προηγούμενο για κάθε μελλοντική κυβέρνηση στο Ισραήλ».

Το προληπτικό χτύπημα του Ισραήλ «για την καταπολέμηση της διάδοσης των πυρηνικών όπλων» πρόσθεσε μια άλλη διάσταση στην υπάρχουσα πολιτική σκόπιμης ασάφειας, που περικλείει το δόγμα «των προληπτικών χτυπημάτων» και μπορεί να αποτελέσει την βάση για την επίθεση κατά των πυρηνικών εκγαταστάσεων του Ιράν.