Πώς οι ακραίες θερμοκρασίες επηρεάζουν τον εγκέφαλο - Οι περιπτώσεις εξαφανίσεων τουριστών στα νησιά

Το Σάββατο, ένας Ολλανδός τουρίστας βρέθηκε νεκρός στο νησί της Σάμου. Την επόμενη μέρα, η σορός ενός Αμερικανού τουρίστα βρέθηκε στο Μαθράκι, ένα μικρό νησί δυτικά της Κέρκυρας. Ο Άλμπερτ Κάλιμπετ, ένας άλλος Αμερικανός τουρίστας, αγνοείται από τότε που ξεκίνησε για πεζοπορία στις 11 Ιουνίου στην Αμοργό, ενώ δύο Γαλλίδες τουρίστριες εξαφανίστηκαν στη Σίκινο αφού βγήκαν για περίπατο.

Τα σώματα όσων εντοπίστηκαν θα εξεταστούν προκειμένου να διαπιστωθούν τα ακριβή αίτια θανάτου αλλά οι αρχές προειδοποιούν το κοινό να μην υποτιμά τις επιπτώσεις των υψηλών θερμοκρασιών.

«Υπάρχει ένα κοινό μοτίβο», είπε στο Reuters ο εκπρόσωπος της αστυνομίας για το Νότιο Αιγαίο, Πέτρος Βασιλάκης, «όλοι πήγαν για πεζοπορία εν μέσω υψηλών θερμοκρασιών».

Ορισμένοι επιστήμονες λένε ότι αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα είναι ένα καμπανάκι για τις επιπτώσεις της υπερβολικής ζέστης στο σώμα, και ειδικότερα στον εγκέφαλο, στον οποίο οι υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση επηρεάζοντας τις ικανότητες λήψης αποφάσεων ακόμη και την αντίληψή τους για τον κίνδυνο. Καθώς η κλιματική αλλαγή τροφοδοτεί μακρύτερα και πιο ακραία κύματα καύσωνα, οι επιστήμονες προσπαθούν να ανακαλύψουν πώς θα αντεπεξέλθει ο εγκέφαλός μας σε αυτές τις συνθήκες.

«Ο κεντρικός διακόπτης»

Η έρευνα παραδοσιακά εστιάζει στον αντίκτυπο της υπερβολικής ζέστης στους μύες, το δέρμα, τους πνεύμονες και την καρδιά, αλλά «ο εγκέφαλος, για μένα, είναι το κλειδί για όλα», δήλωσε ο Damian Bailey, καθηγητής φυσιολογίας και βιοχημείας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Ουαλίας.

Είναι ο «κεντρικός διακόπτης» για το σώμα, είπε στο CNNi. Στον εγκέφαλο ρυθμίζεται η θερμοκρασία του σώματος. Ο υποθάλαμος, μια μικρή δομή σε σχήμα ρόμβου, λειτουργεί ως θερμοστάτης. Εκτελεί έναν λεπτό χορό για να διατηρεί την εσωτερική θερμοκρασία του σώματος στους 37 βαθμούς Κελσίου ή πολύ κοντά στους 37 βαθμούς Κελσίου. Όταν κάνει ζέστη, ο υποθάλαμος ενεργοποιεί τους ιδρωτοποιούς αδένες και διευρύνει τα αιμοφόρα αγγεία για να δροσίσει το σώμα. Αλλά ο εγκέφαλος λειτουργεί καλά σε ένα στενό εύρος θερμοκρασιών και ακόμη και μικρές αλλαγές μπορούν να τον επηρεάσουν.

Πολλοί άνθρωποι θα είναι εξοικειωμένοι με το αίσθημα βραδύτητας και νωχελικότητας κατά τη διάρκεια μιας ζεστής καλοκαιρινή μέρα. Αλλά καθώς η θερμότητα αυξάνεται, αυτό μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στον οργανισμό: μείωση των υγρών στο σώμα και μείωση της ροής του αίματος στον εγκέφαλο, όπως εξηγεί ο καθηγητής Bailey.

Οι δοκιμές που έγιναν σε συμμετέχοντες στην έρευνα σε έναν περιβαλλοντικό θάλαμο, όπου ανέβασε τις θερμοκρασίες από 21 έως 40 βαθμούς Κελσίου, έδειξαν πτώση της ροής του αίματος στον εγκέφαλο κατά περίπου 9% έως 10%. «Αυτό είναι μεγάλο θέμα από την άποψη του ότι δεν τροφοδοτείται αρκετό καύσιμο σε έναν κινητήρα που λειτουργεί συνεχώς σε υψηλό επίπεδο», λέει ο Bailey.

Κάτι τέτοιο, βέβαια, έχει και τον ανάλογο αντίκτυπο.

Η υπερβολική ζέστη μπορεί να διαταράξει την τυπική εγκεφαλική δραστηριότητα, είπε h Kim Μeidenbauer, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Πολιτείας της Ουάσινγκτον. Τα δίκτυα του εγκεφάλου που συνήθως επιτρέπουν στους ανθρώπους να σκέφτονται καθαρά, να συλλογίζονται, να θυμούνται και να κατασκευάζουν και να διατυπώνουν ιδέες, μπορούν να «τρελαθούν», είπε στο CNN.

Γίνεται πιο δύσκολο να λαμβάνεις σύνθετες αποφάσεις, όπως ποιο μονοπάτι να ακολουθήσεις σε μια πεζοπορία — μια απόφαση που ακούγεται απλή αλλά απαιτεί τη στάθμιση πολλών διαφορετικών παραγόντων. Υπάρχουν επίσης στοιχεία που δείχνουν ότι οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να παίρνουν ριψοκίνδυνες αποφάσεις και να έχουν παρορμητική συμπεριφορά όταν εκτίθενται στη ζέστη, πρόσθεσε. Μια αλλοιωμένη αντίληψη του κινδύνου σε συνδυασμό με την εξασθενημένη γνωστική λειτουργία μπορεί να έχει πολύ σοβαρές συνέπειες.

«Δεν μιλάμε απλώς για το ενδεχόμενο να ζεσταθείτε λίγο και ίσως να πάθετε ηλιακό έγκαυμα», είπε. «Μιλάμε για δυνητικά απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις, όπως η λήψη κακών αποφάσεων, η θολότητα της κρίσης σας», τονίζει.

Οι επιστήμονες μόλις τώρα αρχίζουν να ξετυλίγουν το φάσμα των επιπτώσεων που έχει η θερμοκρασία στον εγκέφαλο, όχι μόνο όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων αλλά τη διάθεση, τα συναισθήματα και την ψυχική υγεία. «Η κατανόησή μας είναι πραγματικά ελάχιστη», είπε h Meidenbauer.

Οι ευπαθείς

Μερικοί άνθρωποι είναι πιο ευάλωτοι στη ζέστη από άλλους. Οι ηλικιωμένοι, ειδικά εκείνοι άνω των 65 ετών, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, επειδή το σώμα τους δεν θερμορυθμίζεται πάντα με τον ίδιο τρόπο που ρυθμίζεται το σώμα νεαρότερων ατόμων.

Οι άνθρωποι που χάθηκαν στην Ελλάδα ήταν όλοι γύρω στα 50 και άνω. Τα πολύ μικρά παιδιά και οι έγκυες γυναίκες αντιμετωπίζουν επίσης αυξημένο κίνδυνο, όπως και εκείνα με προϋπάρχουσες παθήσεις, συμπεριλαμβανομένων παθήσεων ψυχικής υγείας.

Αλλά η ζέστη μπορεί να είναι επικίνδυνη για οποιονδήποτε. Το 2016, μια ομάδα επιστημόνων παρακολούθησε 44 φοιτητές κατά τη διάρκεια ενός κύματος καύσωνα στη Βοστώνη και διαπίστωσε ότι όσοι δεν είχαν κλιματισμό παρουσίασαν σημαντική πτώση στη γνωστική απόδοση. «Κανείς δεν έχει ανοσία στις επιπτώσεις της θερμότητας στην υγεία», δήλωσε ο Jose Guillermo Cedeño Laurent, ένας από τους συγγραφείς της έρευνας και επίκουρος καθηγητής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Rutgers. «Ο εγκέφαλός μας είναι ένα εξαιρετικά ευαίσθητο όργανο», είπε.

«Κάποιος που είναι σε καλή φυσική κατάσταση καταλαβαίνει τους κινδύνους και παρόλο που μπορεί να κουβαλά άφθονο νερό εξακολουθεί να τζογάρει εάν αποφασίσει να κάνει πεζοπορία σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες» προσθέτει ο Bailey. «Παίρνεις λάθος αποφάσεις και μπορεί να σου κοστίσει τη ζωή σου».

Πώς να προστατευθείτε

Υπάρχουν κάποια πράγματα που πρέπει να κάνουμε και άλλα που πρέπει να αποφύγουμε προκειμένου να μειώσουμε τους κινδύνους από την υπερβολική θερμοκρασία.

Αυτά περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:

• Να αποφεύγετε την άσκηση κατά τη διάρκεια των πιο ζεστών ωρών της ημέρας και να αναζητάτε δροσερά και σκιερά σημεία όταν είναι εφικτό
• Να φοράτε φαρδιά ρούχα και να εφαρμόζετε παγοκύστες στο κεφάλι και το λαιμό
• Να πίνεται νερό όχι μόνο όταν νιώθετε το αίσθημα της δίψας
• Να καταναλώνετε ροφήματα ηλεκτρολυτών
• Να χρησιμοποιείτε εφαρμογές κοινής χρήσης τοποθεσίας. Βεβαιωθείτε ότι κάποιος ξέρει πού βρίσκεστε.