Εντάλματα σύλληψης για Νετανιάχου και Χαμάς: Διεθνείς αντιδράσεις, συμβολισμοί και η σημασία

Και ενώ όπως σημειώθηκε από διεθνείς αναλυτές θα μπορούσε να αποτελέσει μία απόφαση - σταθμό στην παγκόσμια ιστορία, έχοντας περάσει αρκετές ώρες από την ανακοίνωση, πλέον όλοι στέκονται στον σοβαρό συμβολισμό, παρά στη σημασία του εντάλματος.

«Το Ισραήλ έμαθε για τα πιθανά εντάλματα σύλληψης του ΔΠΔ, επειδή ο γενικός εισαγγελέας Καρίμ Χαν πήγε στο CNN για να τα ανακοινώσει», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν τη Δευτέρα, ενώ στο ίδιο μήκος κύματος ήταν και η τοποθέτηση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, με τον Μάθιου Μίλερ να δηλώνει σε δημοσιογράφους στην Ουάσιγκτον πως «...είναι ασυνήθιστο για έναν εισαγγελέα να κάνει μια πρώτη ανακοίνωση σύλληψης στην τηλεόραση και όχι σε δημόσιο έγγραφο».

«Υπάρχουν βαθιά ανησυχητικά ερωτήματα σχετικά με τη διαδικασία», συνέχισε στη δική του δήλωση ο Άντονι Μπλίνκεν, ωστόσο πρόσθεσε: «Το Ισραήλ ήταν έτοιμο να συνεργαστεί με τον εισαγγελέα. Στην πραγματικότητα, ο ίδιος ο εισαγγελέας είχε προγραμματιστεί να επισκεφθεί το Ισραήλ ήδη την επόμενη εβδομάδα για να συζητήσει την έρευνα και να ακούσει από την ισραηλινή κυβέρνηση».

Μάλιστα, ο Μπλίνκεν κατηγόρησε τον Χαν ότι βιάστηκε να ζητήσει εντάλματα σύλληψης αντί να «επιτρέψει στο ισραηλινό νομικό σύστημα την ευκαιρία να προχωρήσει σε έρευνες για καταγγελίες εναντίον του προσωπικού του» και μάλιστα, προειδοποίησε ότι η ενέργεια του Χαν θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τις συνεχιζόμενες προσπάθειες για την επίτευξη συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός και απελευθέρωσης των υπολοίπων 128 ομήρων.

Αξίζει να σημειωθεί πως η Μεγάλη Βρετανία, η Τσεχία και η Αυστρία τάχθηκαν αμέσως εναντίον του εντάλματος. Ο Τσέχος Πρωθυπουργός, Πετρ Φιάλα δήλωσε ότι ήταν «αποκρουστικό και εντελώς απαράδεκτο» να γίνει κάτι τέτοιο. «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ήταν η Χαμάς που επιτέθηκε στο Ισραήλ τον Οκτώβριο και σκότωσε, τραυμάτισε και απήγαγε χιλιάδες αθώους ανθρώπους», είπε.

Ο Αυστριακός καγκελάριος, Καρλ Νεχάμερ δήλωσε: «Σεβόμαστε πλήρως την ανεξαρτησία του ΔΠΔ. Το γεγονός, ωστόσο, ότι ο αρχηγός της τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς συγκρίνεται ταυτόχρονα με δημοκρατικά εκλεγμένους αντιπροσώπους είναι ακατανόητο».

Εκπρόσωπος του Βρετανού πρωθυπουργού, Ρίσι Σουνάκ, δήλωσε ότι αυτή η ενέργεια δεν βοηθά τον στόχο «παύσης των μαχών, απελευθέρωσης ομήρων ή εισαγωγής ανθρωπιστικής βοήθειας».

Μπάιντεν: Καμία εξίσωση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς

Το αίτημα του εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) για έκδοση ενταλμάτων σύλληψης σε βάρος του πρωθυπουργού και του υπουργού Άμυνας του Ισραήλ - του Μπενιαμίν Νετανιάχου και του Γιοάβ Γκάλαντ - είναι «εξωφρενικό», τόνισε σήμερα Δευτέρα (20/5) ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν.

«Επιτρέψτε μου να είμαι ξεκάθαρος: ό,τι κι αν υπονοεί ο εισαγγελέας, δεν υπάρχει εξίσωση - απολύτως καμία - μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς», υπογράμμισε ο Αμερικανός πρόεδρος.

Νετανιάχου: Θράσος να με συγκρίνετε τη Χαμάς

Παράλληλα, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου χαρακτήρισε σήμερα εξωφρενικό το αίτημα του εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) για έκδοση εντάλματος σύλληψης σε βάρος του.

«Απορρίπτω μετά βδελυγμίας τη σύγκριση από πλευράς του εισαγγελέα στη Χάγη μεταξύ του δημοκρατικού Ισραήλ και των μακελάρηδων της Χαμάς», τόνισε ο Νετανιάχου και συμπλήρωσε οργισμένα:

«Με ποιο θράσος συγκρίνετε τη Χαμάς - που δολοφόνησε, έκαψε, έσφαξε, αποκεφάλισε, βίασε και απήγαγε αδερφούς και αδερφές μας - με τους στρατιώτες των IDF (σ.σ. των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων) που μάχονται σε έναν δίκαιο πόλεμο».

Τι ισχύει με βάση το Διεθνές Δίκαιο

Τι προβλέπει, όμως, το διεθνές δίκαιο για τον πόλεμο και τις ένοπλες συγκρούσεις; Όπως γράφει η βρετανική εφημερίδα Guardian σε παλαιότερο δημοσίευμά της, το jus in bello, το «δίκαιο του πολέμου», αναφέρεται στις επιτρεπόμενες μεθόδους αλλά και τα μέσα που μπορούν να χρησιμοποιήσουν σε καιρό πολέμου οι αντιμαχόμενες πλευρές και βασίζεται στις Συμβάσεις της Γενεύης του 1949 και τα πρωτόκολλα του 1977.

Ένας από τους βασικούς πυλώνες του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου είναι ότι δεν πρέπει στοχοποιούνται άμαχοι. Παράλληλα, προβλέπει ότι σε περίπτωση που μια επίθεση «ενδέχεται να προκαλέσει παράλληλες απώλειες ή τραυματισμούς αμάχων» δεν πρέπει να πραγματοποιείται. Υπάρχουν και άλλα άρθρα, τα οποία απαγορεύουν, μεταξύ άλλων, την αιχμαλώτιση ομήρων, τις υπερβολικές καταστροφές, την ιδιοποίηση περιουσιών και τις επιθέσεις σε νοσοκομεία. Προβλέπεται, επίσης, και η ανθρωπιστική βοήθεια στους αμάχους.

Η αυτοάμυνα

Στο διεθνές δίκαιο, το jus ad bellum που ασχολείται με την έναρξη του πολέμου, αναφέρεται παράλληλα στις συνθήκες που δικαιολογούν μια ένοπλη σύρραξη.

Μια από αυτές τις συνθήκες είναι η αυτοάμυνα, την οποία επικαλέστηκε και το Ισραήλ μετά από την αιματηρή επίθεση του περασμένου Σαββάτου στα εδάφη της.

Όπως προβλέπει το άρθρο 51 των Ηνωμένων Εθνών, κάθε χώρα διατηρεί το δικαίωμα να αμυνθεί «εάν υπάρξει ένοπλη επίθεση εναντίον της».

Ωστόσο, το δικαίωμα αυτό της αυτοάμυνας εξακολουθεί να υπόκειται στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο.

Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι το νόμιμο μεν δικαίωμα της αυτοάμυνας δεν επιτρέπει σε ένα κράτος να χρησιμοποιεί απεριόριστα μέσα κατά τη διάρκεια του πολέμου ενώ παράλληλα υπόκειται στο jus in bello.

Τα διεθνή εγκλήματα

Υπάρχει, παράλληλα, και το διεθνές ποινικό δίκαιο, το οποίο εμπίπτει στη δικαιοδοσία του διεθνούς ποινικού δικαστηρίου και των εθνικών δικαστηρίων. Το διεθνές ποινικό δικαστήριο έχει δικαιοδοσία επί ατόμων για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, γενοκτονία και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις το έγκλημα της επίθεσης (διεξαγωγή παράνομου πολέμου).

Τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας συμπεριλαμβάνουν τις δολοφονίες, την εξόντωση ή απέλαση πληθυσμού «όταν διαπράττεται ως μέρος μιας εκτεταμένης ή συστηματικής επίθεσης, που στρέφεται εναντίον οποιουδήποτε άμαχου πληθυσμού». Τα εγκλήματα πολέμου και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας είναι τα συνηθέστερα που διερευνώνται από τα δικαστήρια αυτά. Σε αντίθεση με τα εγκλήματα πολέμου, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και η γενοκτονία δεν χρειάζεται να συνδέονται με ένοπλη σύγκρουση.

Το Ισραήλ δεν είναι μέλος του διεθνούς ποινικού δικαστηρίου, αλλά η Παλαιστίνη προσχώρησε το 2015 και τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στα εδάφη της (από οποιονδήποτε υπήκοο, συμπεριλαμβανομένων μη Παλαιστινίων) και από Παλαιστίνιους υπηκόους (εντός ή εκτός του εδάφους του) ενδέχεται να εμπίπτουν στη δικαιοδοσία του δικαστηρίου. Το 2021, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ξεκίνησε έρευνα για φερόμενα εγκλήματα πολέμου στα παλαιστινιακά εδάφη που διαπράχθηκαν τόσο από Ισραηλινούς όσο και από Παλαιστίνιους, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου της Γάζας το 2014. Το Ισραήλ αρνήθηκε σθεναρά να συνεργαστεί με την έρευνα.

Politico: Η Χάγη έσωσε τον Νετανιάχου

Ο Ναντάβ Στάουχλερ, πρώην στρατηγικός σύμβουλος της προεκλογικής εκστρατείας του Νετανιάχου, δήλωσε στο POLITICO ότι η δήλωση του Χαν μόνο θα βοηθήσει το πρώην αφεντικό του, αναγκάζοντας τους πολιτικούς της αντιπολίτευσης και τους επικριτές του να συστρατευθούν προς υπεράσπισή του. Οι περισσότεροι Ισραηλινοί θα θεωρήσουν ότι ο Χαν στοχεύει το Ισραήλ και όχι μόνο τον Νετανιάχου, προειδοποίησε.

«Εκεί που φαινόταν ότι οι μέρες του Μπενιαμίν Νετανιάχου στην εξουσία θα ήταν τελικά μετρημένες στα δάχτυλα, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ήρθε να τον σώσει...

Το εύθραυστο πολεμικό υπουργικό συμβούλιο του Ισραηλινού πρωθυπουργού βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης αυτό το Σαββατοκύριακο, αφού ο στρατηγός εν αποστρατεία Μπένι Γκαντς -ανέκαθεν ο Ισραηλινός πολιτικός που είναι πιο πιθανό να δώσει τέλος στη μακρά και θυελλώδη πολιτική καριέρα του Νετανιάχου- απείλησε να εγκαταλείψει την κυβέρνηση αν ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δεν παρουσίαζε ένα μεταπολεμικό πρότυπο για το πώς θα κυβερνηθεί η Γάζα.

Σήμερα, η «επανάσταση» του εν αποστρατεία στρατηγού φαίνεται να βρίσκεται σε δεύτερη μοίρα χάρη στην ανακοίνωση από τον κορυφαίο εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, Καρίμ Χαν, ότι ζητά εντάλματα σύλληψης για τον Νετανιάχου και τον υπουργό Άμυνας του Ισραήλ, Γιοάβ Γκαλάντ, μαζί με τρεις ηγέτες της Χαμάς, συμπεριλαμβανομένου του Γιαχία Σινουάρ, του ηγέτη της ισλαμιστικής οργάνωσης στη Γάζα.

Αν ο Χαν και η ομάδα των έξι εμπειρογνωμόνων του -οι πέντε από τους οποίους είναι Βρετανοί, παραδόξως- ήλπιζαν ότι κατηγορώντας και τις δύο πλευρές για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας θα μπορούσαν να επιβάλουν μια ανάπαυλα στις μάχες και να πείσουν το Ισραήλ να επανεξετάσει τη στρατιωτική του εκστρατεία, θα απογοητευτούν», γράφει το POLITICO.

«Σοβαρός συμβολισμός πίσω από την απόφαση»

Την ίδια ώρα, αναφερόμενος στα εντάλματα σύλληψης, ο Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην Υφυπουργός Εξωτερικών, ο Χρήστος Ροζάκης, εκτίμησε πως «...έχει συμβολισμό και μάλιστα σοβαρό». Συγκεκριμένα, μιλώντας στην ΕΡΤ ανέφερε πως: «Η σημασία του εντάλματος είναι για να εκτελεστεί.

Ωστόσο, το πρακτικό αποτέλεσμα δυστυχώς δεν υπάρχει, διότι θα έπρεπε ένας από τους δύο ή και οι δύο να βρίσκονται σε χώρες οι οποίες έχουν συμμετάσχει στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, μέσα από την επικύρωση της σύμβασης που δημιουργεί αυτό. Αυτό δεν υπάρχει, δηλαδή κανένας από τους δύο ηγέτες δεν βρίσκονται σε χώρες οι οποίες πρόκειται να τους συλλάβουν ή έχουν τη διάθεση να τους συλλάβουν.

Ως εκ τούτου, η μόνη λύση που υπάρχει είναι η συμβολική. Έχει μεγάλη βαρύτητα αυτό το δεδομένο, με την έννοια ότι θα επηρεάσει και την κρίση των συμμάχων των δύο αυτών μερών και επιτέλους θα δούμε να υπάρχει μια κινητικότητα στην κατεύθυνση αυτή».

Από την πλευρά του ο διεθνολόγος Ευάγγελος Βενέτης μιλώντας στην κρατική τηλεόραση εκτίμησε ότι το ένταλμα συνιστά «μήνυμα για ανακωχή»: Ο κ. Βενέτης επισήμανε ότι «πρακτικά, από νομικής άποψης είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί το εν λόγω ένταλμα. Υπάρχει όμως μια άλλη πρακτική διάσταση και θεωρητική, η οποία είναι πολύ σημαντική, σημειολογικά. Η θεωρητική έχει ηθικό χαρακτήρα.

Είναι ένα μήνυμα προς την ισραηλινή ηγεσία, προς το Μπενιαμίν Νετανιάχου και την κυβέρνησή του, ότι ηθικά μειώνεται και στο πλαίσιο της ισραηλινής κοινής γνώμης αλλά και της διεθνούς κοινότητας. Είναι η πρώτη φορά που εκδίδεται ένταλμα σύλληψης κατά Ισραηλινού αξιωματούχου, από ιδρύσεως του δικαστηρίου».

«Στο Ισραήλ, το ένταλμα είναι δύσκολο να εφαρμοστεί. Το ίδιο δύσκολο είναι να εφαρμοστεί και στην περίπτωση των ηγετών της Χαμάς» υπογράμμισε ο διεθνολόγος.

«Πέρα από το συμβολικό, έχει μια πρακτική διάσταση που είναι πολύ σημαντική και είναι μάλιστα πολιτική. Είναι μοχλός πίεσης που ουσιαστικά αντανακλά τις θέσεις του Τζο Μπάιντεν, της Ουάσινγκτον, της Δύσης εν γένει, αλλά και της διεθνούς κοινότητας. Ένα μήνυμα προς την κυβέρνηση Νετανιάχου και τη Χαμάς δευτερευόντως, αλλά κυρίως προς την κυβέρνηση Νετανιάχου, ότι θα πρέπει οι δύο πλευρές να καθίσουν στο τραπέζι των συνομιλιών και να συνάψουν ανακωχή. Είναι μήνυμα για ανακωχή».