Παγκόσμια Ημέρα νοσηλευτών: Υποστελέχωση, βία και μισθολογικά αγκάθια

Οι νοσηλευτές όμως- σήμερα 12 Μαΐου γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα – είναι κάτι πολύ παραπάνω από έναν οποιοδήποτε εργαζόμενο: είναι η αμέριστη φροντίδα, ακόμη και όταν απέναντί τους έχουν έναν δύσκολο και δύστροπο ασθενή, είναι το στοργικό χάδι και η παρηγορητική λέξη, όταν ο ασθενής είναι μόνος χωρίς οικογένεια, είναι η σωτηρία του ασθενούς πολλές φορές.

Επιπλέον, το γεγονός της υποστελέχωσης σε όλο το υγειονομικό σύστημα, κάνει τους νοσηλευτές πραγματικά πολύτιμους, με την Πολιτεία να προβληματιστεί, ώστε να μπορέσει να αμβλύνει τα τεράστια κενά.

Οι ίδιοι μέσα από τα θεσμικά τους όργανα, δηλώνουν πώς σήμερα απουσιάζουν από το σύστημα όλης της χώρας 30.000 χέρια- δηλαδή 15.000 εργαζόμενοι- τα οποία θα μπορούσαν να βοηθήσουν και να σώσουν ακόμη περισσότερες ζωές και να αισθάνονται ακόμη πιο ασφαλείς οι ασθενείς.

Επιπλέον όπως τονίζουν, 2 νοσηλευτές/τριες για 40 ασθενείς σημαίνει λιγότερο από 5 λεπτά νοσηλευτικής φροντίδας ανά ασθενή /βάρδια.

Αντιμέτωποι και με τη βία...

Ωστόσο ο κλάδος των νοσηλευτών, έχει απέναντί του έναν ακόμη πολύ σοβαρό κίνδυνο: τη βία, η οποία προέρχεται είτε από μαινόμενους συγγενείς ασθενών, είτε από τους ίδιους συχνά τους ασθενείς. Και ενώ είχε ακουστεί και νομοθετηθεί κάποια στιγμή ότι θα υπάρξει Παρατηρητήριο Βίας, τελικά έμεινε στα λόγια. Στην περίπτωση αυτή, υπάρχουν μόνο μερικές μεμονωμένες περιπτώσεις νοσοκομείων, οι οποίες έχουν δημιουργήσει Μονάδες Υποδοχής για καταγγελίες και διαχείριση περιστατικών βίας.

Η Ασφαλής Νοσηλευτική Στελέχωση Σώζει Ζωές, ενώ η νοσηλευτική υποστελέχωση στην Ελλάδα αποτελεί διαχρονικό πρόβλημα με τις ελλείψεις νοσηλευτικού προσωπικού να αγγίζουν και σε πολλές περιπτώσεις να ξεπερνούν τα όρια επικινδυνότητας εκθέτοντας σε κίνδυνο τους ασθενείς αλλά και το νοσηλευτικό προσωπικό, τονίζει η ΠΑΣΟΝΟΠ – Πανελλήνια Συνδικαλιστική Ομοσπονδία Νοσηλευτικού Προσωπικού και προσθέτει: Η πραγματικότητα στη χώρα μας μιλά από μόνη της.

Ενώ ο μέσος όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ αναφορικά με τον δείκτη αναλογίας νοσηλευτών ανά κλίνη ανέρχεται στο 2,3, στην Ελλάδα σύμφωνα με έρευνα του 2018 διαμορφώνεται σε 0,47 για τους νοσηλευτές ΠΕ-ΤΕ και 0,83 αν συμπεριληφθούν όλες οι βαθμίδες νοσηλευτικού προσωπικού (ΠΕ,ΤΕ,ΔΕ) (Τζιάλλας κ.ά., 2018) ή στην καλύτερη περίπτωση με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ 2022, σε 0,88 νοσηλευτές ανα κλίνη.

Ταυτόχρονα, το νοσηλευτικό μας προσωπικό γερνά, επιβαρύνεται, δεν ανανεώνεται. Καλείται να εκτελεί εξουθενωτικές βάρδιες, διπλοβάρδιες, πολλά νυχτερινά ωράρια. Να εργάζεται σε επισφαλείς συνθήκες που παραβιάζουν συχνά τα νόμιμα και προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Κι όλα αυτά με ανοχή, υπομονή, επαγγελματισμό και περίσσευμα ανθρωπιάς.

Η εξακολούθηση όμως τέτοιων συνθηκών απασχόλησης του νοσηλευτικού προσωπικού μειώνει την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και καθιστά ευάλωτους τους τελικούς αποδέκτες αυτών, τους ίδιους τους ασθενείς. Βάσει στοιχείων της ΠΑΣΟΝΟΠ, αλλά και δημοσιευμένων μελετών το 25% περίπου των οργανικών θέσεων νοσηλευτικού προσωπικού στο Δημόσιο Σύστημα Υγείας δεν έχουν καλυφθεί.

Δηλαδή περίπου 1 στις 4 οργανικές θέσεις είναι κενή.

Οι πραγματικές όμως ανάγκες είναι πολύ μεγαλύτερες καθότι οι οργανικές θέσεις έχουν υπολογιστεί με βάση το προεδρικό διάταγμα 87/1986, το οποίο κρίνεται, απολύτως ανεπαρκές αντιεπιστημονικό, ανασφαλές και ξεπερασμένο με βάση διεθνείς οργανισμούς (ΠΟΥ, ΟΟΣΑ, ICN), σύμφωνα με το οποίο o αριθμός των θέσεων νοσηλευτών υπολογίζεται με βάση τον αριθμό των κλινών, χωρίς ωστόσο να υπάρχει διάκριση σε ποιο τμήμα είναι οι κλίνες αυτές.

Αντίθετα, η σύγχρονη διεθνής πρακτική ορίζει ότι η στελέχωση σε νοσηλευτικό προσωπικό καθορίζεται ανά τμήμα, ανά βαρύτητα, ανά βάρδια συνυπολογίζοντας τις ημέρες ανάπαυσης, και κανονικής ή εκπαιδευτικής άδειας. Για παράδειγμα οι ανάγκες νοσηλευτικής στελέχωσης μιας κλίνης σε Μ.Ε.Θ., είναι σαφώς διαφορετική από τη στελέχωση άλλων τμημάτων ενός Νοσοκομείου.

Η Ελλάδα σχεδόν τελευταία στην Ευρώπη, με 3,8 νοσηλευτές/ 1.000 κατοίκους

Στις περιοδικές εκθέσεις που δημοσιεύονται από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), η Ελλάδα κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις με μόλις 3,8 νοσηλευτές ανά 1.000 κατοίκους, τη στιγμή που ο Μ.Ο. των χωρών του ΟΟΣΑ ανέρχεται σε 9,2 νοσηλευτές ανά 1.000 κατοίκους.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί πως σύμφωνα με την έκθεση του Κέντρου Έρευνας και Εκπαίδευσης στη Δημόσια Υγεία, την Πολιτική Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΚΕΠΥ) «Η εξέλιξη του υγειονομικού προσωπικού στα νοσοκομεία του ΕΣΥ πριν και κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Policy Report 2023.1.», τη χρονική περίοδο 2009-15, το προσωπικό του ΕΣΥ μειώθηκε κατά 20% (18.869 θέσεις εργασίας από τις οποίες το 50% αφορούσε θέσεις ιατρικού, νοσηλευτικού και παραϊατρικού προσωπικού), κατά τη χρονική περίοδο 2015-19, έγινε μερική αποκατάσταση των απωλειών – 5.581 νέες θέσεις εργασίας, εκ των οποίων το 23% αφορούσε σε θέσεις ιατρικού, νοσηλευτικού και παραϊατρικού προσωπικού).

Επίσης θα πρέπει να γίνει αναφορά στην αλλαγή των σχέσεων εργασίας. Για παράδειγμα κατά τη χρονική περίοδο 2019-2022 οι προσλήψεις αφορούν κατά κανόνα επικουρικό και ορισμένου χρόνου προσωπικό και όχι μόνιμες προσλήψεις (μόλις 321 νέες θέσεις μόνιμης εργασίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας). Όπως πολύ καλά τονίζεται στην έρευνα του ΚΕΠΥ «Η στασιμότητα των μόνιμων θέσεων εργασίας στα νοσοκομεία του ΕΣΥ και η αντικατάστασή τους με επικουρικό προσωπικό ξεκίνησε ήδη από το 2017 και έγινε κυρίαρχη πρακτική κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Συνιστά δε ανησυχητική εξέλιξη με ανυπολόγιστες επιπτώσεις στην ποιότητα και συνέχεια των παρεχόμενων υπηρεσιών από τα νοσοκομεία του ΕΣΥ». Ακόμη και με την προσθήκη των επαγγελματιών υγείας (Ιατρών, Νοσηλευτών κλπ) που είχαν προσληφθεί για ενίσχυση του ΕΣΥ λόγω πανδημίας, το δημόσιο ελληνικό νοσοκομείο «νοσεί» καθημερινά από τις σημαντικές ελλείψεις.

Η νοσηλευτική υποστελέχωση μας αφορά όλους

Οι ελλείψεις σε νοσηλευτικό προσωπικό έχουν σοβαρές συνέπειες στην ποιότητα φροντίδας υγείας και στην ασφάλεια των ασθενών.Υπάρχει μεγάλος αριθμός δημοσιευμένων μελετών που αναφέρουν πως επαρκείς αναλογίες νοσηλευτών ασθενών συμβάλουν στη μείωση των επιπλοκών, στη μείωση του χρόνου και του κόστους νοσηλείας, στη βελτίωση της ποιότητας παρεχόμενης φροντίδας υγείας.

Ενδεικτικά:

• Σε Νοσοκομεία με αναλογία 1 νοσηλευτή προς 8 ασθενείς υπάρχει πιθανότητα μεγαλύτερης θνησιμότητας ανά 1000 ασθενείς από ότι σε Νοσοκομεία με αναλογία 1 νοσηλευτή προς 4 ασθενείς ( Journal of American Medical Association, 2002)
• Ασθενείς σε υπο- στελεχωμένα τμήματα παρουσιάζουν 6% υψηλότερο δείκτη θνησιμότητας ( Needlemann et al., 2011)
• Νοσοκομεία με χαμηλό δείκτη νοσηλευτικής στελέχωσης εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά καρδιακής ανακοπής, πνευμονίας, ουρολοιμώξεων , αιμορραγιών ανώτερου πεπτικού, συμβάματα που αυξάνουν το χρόνο νοσηλείας των ασθενών (Lasater et al., 2021; Agency for Healthcare Research and Quality Pub. No. 04-0029, 2004).

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Lancet, αποδεικνύεται για πρώτη φορά σε Ευρωπαϊκό επίπεδο η πιθανότητα αύξησης της θνησιμότητας στο χώρο του Νοσοκομείου λόγω της υποστελέχωσης αλλά και του χαμηλού επιπέδου εκπαίδευσης των Νοσηλευτών που εργάζονται σ’ αυτό. (Aiken et al., 2014)

Η νοσηλευτική υπο- στελέχωση είναι κομβικής σημασίας στη διασπορά λοιμώξεων από χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο ανθεκτικό στη μεθικιλλίνη (MRSA) ( Clements et al., 2008) Συνοψίζοντας: Μικρότερος αριθμός ασθενών ανά νοσηλευτή συσχετίζεται με χαμηλότερα ποσοστά:

• νοσοκομειακής θνησιμότητας
• καρδιακής ανακοπής
• ανεπιτυχούς αναζωογόνησης
• αναπνευστικής ανεπάρκειας
• πνευμονίας
• κατακλίσεων
• πτώσεων ασθενών με ή χωρίς τραυματισμό (Stalpers et al., 2015; Cho et al.,2015; Aiken, Sloan et al.,2011; Raffery et al., 2007; Kane et al., 2007; Needlemen et al., 2006)

Αυξημένος αριθμός ασθενών ανά νοσηλευτή έχει υψηλή συσχέτιση με:

• λανθασμένη χορήγηση φαρμάκων
• εμφάνιση κατακλίσεων
• πτώσεων ασθενών με τραυματισμό (Cho, Cin,Kim, & Hong, 2016 .

Το μισθολογικό «αγκάθι»

Εκτός της μείωσης του προσωπικού οι νοσηλευτές ήρθαν αντιμέτωποι και με μισθολογική απαξίωση -μείωση μισθών, απώλεια 13-14 μισθού και τραγική επιδείνωση εργασιακών συνθηκών.

Η πρόσφατη αύξηση, μετά από 12 χρόνια μισθολογικής στασιμότητας του ποσού των 70 ευρώ μεικτά ανά μήνα, σύμφωνα με την ΠΑΣΟΝΟΠ, δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να θεωρηθεί ικανοποιητική, ιδιαίτερα αν λάβουμε υπ΄ όψιν τα στοιχεία της Eurostat που κατατάσσουν την Ελλάδα στις τελευταίες θέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά την αγοραστική δύναμη για το έτος 2023.

Ειδικότερα, η Ελλάδα βρίσκεται στην προτελευταία θέση (67%), ακολουθούμενη μόνο από τη Βουλγαρία.