Πρόταση ΟΗΕ για ελάφρυνση χρέους φτωχών χωρών: «Είναι σαν αντίστροφη μετάγγιση αίματος»

Για να απεικονίσει αυτό που εκτιμά ως κρίση, η Ρεμπέκα Γκρίνσπαν χρησιμοποιεί μια δυνατή εικόνα σε πρόσφατη συνέντευξη που παραχώρησε στο AFP: «Είναι σαν μια αντίστροφη μετάγγιση αίματος» από τον ασθενή προς τον υγιή, είπε.

Πράγματι το 2022 –την τελευταία χρονιά για την οποία υπάρχουν αξιόπιστα δεδομένα—οι κυβερνήσεις αναπτυσσόμενων χωρών «κατέβαλαν σχεδόν 50 δισεκατομμύρια δολάρια περισσότερα στους εξωτερικούς πιστωτές τους από αυτά που έλαβαν από νέες εκταμιεύσεις», υπογραμμίζεται σε πρόσφατη έκθεση του οργανισμού του οποίου ηγείται η οικονομολόγος από την Κόστα Ρίκα.

Και μολονότι στις αρχές του 2024 διαφάνηκε μια επάνοδος της πρόσβασης στις αγορές ομολόγων, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων χωρών που έχουν χαρακτηριστεί χώρες κινδύνου, όπως το Μπενίν, η Ακτή Ελεφαντοστού και η Κένυα, το ζήτημα αυτό εξακολουθεί να επείγει.

«Πιστεύουμε ότι βρισκόμαστε σε κρίση χρέους, αλλά αυτό δεν το αισθανόμαστε» επειδή οι αγορές δεν βρίσκονται σε κρίση, εξήγησε η γενική γραμματέας του οργανισμού από το γραφείο της στην ευρωπαϊκή έδρα του ΟΗΕ στη Γενεύη.

«Οι μικρές χώρες και οι μεσαίες χώρες, αυτές που δεν κινούν τις αγορές, είναι αυτές που βρίσκονται σε δύσκολη θέση ή που δαπανούν περισσότερα για το χρέος τους απ’ ό,τι για την ανθρώπινη ανάπτυξη, την υγεία ή την παιδεία», σημείωσε.

Σύμφωνα με τον οργανισμό, 52 χώρες βρίσκονται σε άσχημη κατάσταση και η Γκρίνσπαν προγραμματίζει να θίξει το θέμα αυτό στις συνεδριάσεις των μεγάλων διεθνών οικονομικών θεσμών αυτήν την εβδομάδα στην Ουάσινγκτον.

Η Γκρίνσπαν, η οποία διορίστηκε πριν από δυόμιση χρόνια, ανέδειξε τη θέση της, συμμετέχοντας για παράδειγμα στις συνόδους της G20, αλλά και ως εκπρόσωπος του ΟΗΕ στο δύσκολο ζήτημα των εξαγωγών ρωσικών λιπασμάτων.

«Υπερβολικά αργές»

Οι προσπάθειες που γίνονται για δεκαετίες για τη ρύθμιση των προβλημάτων χρέους των φτωχών χωρών είναι πολλές, αλλά, σύμφωνα με την Γκρίνσπαν, είναι «υπερβολικά αργές», συμπεριλαμβανομένων των πιο πρόσφατων εργαλείων της G20 και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ).

Ορισμένες φορές είναι τόσο αργές και τόσο περίπλοκες που αποκτούν αποθαρρυντικό χαρακτήρα και οι χώρες «προτιμούν να πληρώσουν, παρά το τεράστιο κόστος που έχει αυτό» όσον αφορά για παράδειγμα την καθυστέρηση στις επενδύσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Η εκτελεστική επιτροπή του ΔΝΤ υιοθέτησε ωστόσο προχθές, Τρίτη, συστάσεις για να μπορέσει να προχωρήσει πιο γρήγορα η επεξεργασία των υποθέσεων αυτών.

Ωστόσο η Γκρίνσπαν, αν και χαιρέτισε τις προσπάθειες αυτές, υπογράμμισε ότι πρόκειται για «φόρμουλες ad hoc» και ότι χρειάζεται «να υιοθετηθεί σε διεθνές επίπεδο ένας σταθερός μηχανισμός για την αναδιάρθρωση του χρέους».

Τι πρέπει να γίνει

Μολαταύτα κάποιες χώρες δεν έχουν την πολυτέλεια να περιμένουν έναν τέτοιο μηχανισμό. Θα πρέπει να ανακουφιστούν από το βάρος άμεσα, καθώς σε μεγάλο μέρος των περιπτώσεων αυτό που επιδείνωσε την κατάσταση ήταν το τεράστιο σοκ από την πανδημία της COVID-19 κι όχι η κακοδιαχείριση των κυβερνήσεων.

«Υπάρχει επομένως ένα επιχείρημα υπέρ μιας πολύ μεγαλύτερης βοήθειας από τη διεθνή κοινότητα», σημειώνει.

Μια εφικτή λύση θα ήταν να καταργηθούν οι προσαυξήσεις που καταβάλλουν σήμερα 17 χώρες στο ΔΝΤ, εξήγησε η Γκρίνσπαν.

Η εξαίρεσή τους από αυτόν τον μηχανισμό, πράγμα το οποίο θα ενθαρρύνει τις χώρες να μην έχουν ανάγκη για πόρους του ΔΝΤ το ταχύτερο δυνατό, θα επιτρέψει να ελευθερωθούν 2 δισεκατομμύρια δολάρια, τονίζει.

«Θα ήταν μεγάλη ανακούφιση να μπορούν να χρησιμοποιηθούν αυτά τα 2 δισεκατομμύρια δολάρια για τη βιώσιμη ανάπτυξη και για την αντιμετώπιση των αναγκών των πληθυσμών αυτών των χωρών», επισημαίνει.

Αυτή είναι μια απόφαση που μπορεί να πάρει γρήγορα το διοικητικό συμβούλιο του ΔΝΤ.

Η Γκρίνσπαν χαιρετίζει επίσης μια άλλη ιδέα της Παγκόσμιας Τράπεζας, της Διαμερικανικής Τράπεζας Ανάπτυξης και της αφρικανικής ομολόγου της, η οποία συνίσταται στο «να δοθούν εγγυήσεις που θα επιτρέψουν πραγματικά να μειωθούν τα επιτόκια δανεισμού στις αναπτυσσόμενες χώρες και θα μπορέσουν να προσελκύσουν ιδιώτες επενδυτές».

Η ίδια προτείνει επίσης «να επιταχυνθεί λίγο» ένας νέος μηχανισμός βοήθειας του ΔΝΤ, το Ταμείο Ανθεκτικότητας και Βιωσιμότητας, το οποίο θα έχει στόχο να χρηματοδοτεί την ανθεκτικότητα των οικονομιών απέναντι σε διαρθρωτικές προκλήσεις, όπως είναι η κλιματική αλλαγή.

Επίσης αναφέρει τις ανταλλαγές «χρέους έναντι φύσης» ή «χρέους έναντι βιώσιμης ανάπτυξης» ή ακόμη ρήτρες που θα επιτρέπουν να αναστέλλεται αυτόματα η καταβολή των τόκων χρέους για παράδειγμα στην περίπτωση μιας φυσικής καταστροφής.

«Αυτά είναι πράγματα που μπορούν να αποφασιστούν σήμερα. Δεν χρειάζεται να περιμένουμε μια δεκαετία για να έχουμε αποτελέσματα», σημειώνει καταλήγοντας η Γκρίνσπαν.