Γάζα: «Έχουν δει βόμβες και θάνατο» - Δραματική η επιδείνωση στην ψυχική υγεία των παιδιών

Ο αποκλεισμός της Λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ και την Αίγυπτο μετρά πλέον 17 χρόνια. Μια ολόκληρη γενιά μεγάλωσε χωρίς να γνωρίζει τίποτα άλλο παρά βία, τρομερή έλλειψη δημόσιων υπηρεσιών και σχεδόν καθόλου ελευθερία κινήσεων. Έρευνα που δημοσιεύτηκε από το Save the Children το 2022 διαπίστωσε ότι τέσσερα στα πέντε παιδιά στη Γάζα ζουν με κατάθλιψη, θλίψη και φόβο και τρία στα πέντε αυτοτραυματίζονται.

Από τις 7 Οκτωβρίου, η φιλανθρωπική οργάνωση διαπίστωσε ότι υπήρξε μια δραματική επιδείνωση στην ψυχική υγεία των παιδιών. «Τα παιδιά εδώ τα έχουν δει όλα», είπε ένας πατέρας, ο Ουασίμ, στους ερευνητές του Save the Children. «Έχουν δει τις βόμβες, τους θανάτους, τα πτώματα… Δεν μπορούμε πια να προσποιούμαστε. Τώρα, ο γιος μου μπορεί ακόμη και να καταλάβει τι είδους βόμβες πέφτουν».

Σύμφωνα με την Δρ Σαμάχ Τζαμπρ, πρόεδρο της μονάδας ψυχικής υγείας του Παλαιστινιακού υπουργείου Υγείας, η εμπειρία τέτοιας φρίκης δεν μεταφράζεται εύκολα στον κλινικό ορισμό ή τη θεραπεία της διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD). Τα εργαλεία για την αξιολόγηση της κατάθλιψης, όπως η απογραφή του Μπεκ, δεν λαμβάνουν υπόψη τις περιστάσεις, στις οποίες η αγωνία είναι μια λογική απάντηση.

«Αν η δυτική κοινωνία θεωρεί ένα τροχαίο ατύχημα τραυματικό, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την ίδια λέξη για το επίπεδο θηριωδίας που συμβαίνει στη Γάζα;» είπε σε συνέντευξή της στον Observer. «Η κλινική περιγραφή του PTSD αποτυπώνει την εμπειρία, για παράδειγμα, ενός στρατιώτη που επιστρέφει στο σπίτι του… Το τραύμα στην Παλαιστίνη είναι συλλογικό και συνεχές. Το PTSD είναι όταν το μυαλό σας έχει κολλήσει σε έναν τραυματικό βρόχο. Στην Παλαιστίνη, ο βρόχος είναι η πραγματικότητα. Η απειλή είναι ακόμα εκεί. Υπερεπαγρύπνηση και αποφυγή. Αυτά τα συμπτώματα του PTSD δεν βοηθούν τον στρατιώτη που επιστρέφει σπίτι, αλλά για τους Παλαιστίνιους, μπορούν να σώσουν τη ζωή τους. Το βλέπουμε περισσότερο ως "χρόνια" διαταραχή τραυματικού στρες».

Η Τζαμπρ, 47 ετών, μεγάλωσε στην κατεχόμενη από το Ισραήλ Ανατολική Ιερουσαλήμ. Σήμερα, είναι υπεύθυνη για την παροχή ψυχικής υγείας σε όλη την Ανατολική Ιερουσαλήμ, τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα. Γνωστή δημόσια ομιλήτρια και συγγραφέας για την ψυχική υγεία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, πήρε το πρώτο της πτυχίο ιατρικής και κλινικών εναλλαγών κατά τη δεύτερη Ιντιφάντα, ή την Παλαιστινιακή εξέγερση, της δεκαετίας του 2000, που οδήγησε σε ενδιαφέρον για την ψυχιατρική και την αναλυτική ψυχοθεραπεία.

«Μία από τις συλλογικές τιμωρίες που επέβαλαν οι Ισραηλινοί ήταν το κλείσιμο των σημείων ελέγχου, έτσι οι Παλαιστίνιοι εργάτες έμειναν άνεργοι», είπε. «Οι νεαροί άνδρες παρουσίαζαν πονοκεφάλους, ταχυκαρδίες, οσφυαλγίες… Ήταν όλα ιατρικά ανεξήγητα συμπτώματα και κατάλαβα ότι ήταν ψυχολογικά».

«Στην Παλαιστίνη αμφισβήτησα όσα είχα μάθει»

Όπως εξήγησε η Τζαμπρ, η ίδια είχε εκπαιδευτεί σε προχωρημένο επίπεδο στην ψυχιατρική στη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία και τις ΗΠΑ, αλλά όταν επέστρεψε στην Παλαιστίνη άρχισε να αμφισβητεί όσα είχε μάθει. «Στην περίπτωση της Παλαιστίνης, η πολιτική βία και η δυναμική εξουσίας είναι πολύ σημαντικά στοιχεία για την κατανόηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας», τονίζει.

Πιστεύει ότι στην κατεχόμενη Ανατολική Ιερουσαλήμ και τη Δυτική Όχθη, όπου ο ρατσισμός και ο εξευτελισμός στα σημεία ελέγχου, οι επιδρομές του ισραηλινού στρατού, οι κατεδαφίσεις κατοικιών και η διοικητική κράτηση χωρίς απαγγελία κατηγοριών είναι συνηθισμένα. Η πολιτική πραγματικότητα πρέπει να αλλάξει προκειμένου οι ασθενείς να αναρρώσουν ουσιαστικά.

Η Τζαμπρ έχει εκπαιδεύσει εκατοντάδες επαγγελματίες υγείας στην Παλαιστίνη, καθώς και στο Αφγανιστάν, τη Λιβύη και την Ιορδανία, και συχνά βλέπει έως και 30 άτομα την ημέρα να παρουσιάζουν αλλαγές προσωπικότητας και συναισθηματικό στρες που εκδηλώνεται με σωματικά προβλήματα, αναφέρει δημοσίευμα της Guardian.

Η παροχή επαγγελματικής θεραπείας ψυχικής υγείας είναι ένα επίμονο πρόβλημα. Η Τζαμπρ έχει μόλις 34 εκπαιδευμένους ψυχιάτρους για να φροντίζουν την ψυχική ευημερία 5 εκατομμυρίων Παλαιστινίων. Στη Γάζα, υπήρχαν μόνο έξι δημόσια κοινοτικά κέντρα ψυχικής υγείας και ένα ψυχιατρείο εσωτερικών ασθενών πριν τον πόλεμο. Κανένα δεν είναι λειτουργικό τώρα.

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πέρυσι στο Middle East Current Psychiatry συμφωνεί με την Τζαμπρ ότι το PTSD και η διαταραχή συνεχούς τραυματικού στρες (CTSD) μεταξύ των Παλαιστινίων «δεν μπορούν να αλλάξουν αν δεν λυθεί η ρίζα του προβλήματος με τον τερματισμό 74 ετών ζωής υπό κατοχή».

Η δικαιοσύνη και η αλληλεγγύη, πιστεύει η Τζαμπρ, θα διορθώσουν σημαντικά τη ζημιά που προκλήθηκε από αυτόν τον άνευ προηγουμένου πόλεμο. «Πρέπει να δωθεί πίσω η αξιοπρέπεια στους ανθρώπους που έχασαν την ανθρωπιά τους, που μειώθηκαν στο τίποτα. Οι ψυχολόγοι δεν μπορούν να το κάνουν μόνοι τους. Χρειαζόμαστε απαντήσεις σε κρατικό και διεθνές επίπεδο. Χρειαζόμαστε τον υπόλοιπο κόσμο να σταθεί δίπλα μας», τονίζει.