«Οικοκτονία» στη Γάζα: Διερευνάται αν η περιβαλλοντική καταστροφή ισοδυναμεί με έγκλημα πολέμου

Στη Ράφα, δεν υπάρχει τρεχούμενο νερό, καύσιμα, ενώ τα λύματα και τα απόβλητα συσσωρεύονται. Οι κάτοικοι φοβούνται ότι ο αέρας που αναπνέουν είναι μολυσμένος και ότι το νερό μεταφέρει ασθένειες. Πέρα από τους δρόμους της πόλης βρίσκονται ισοπεδωμένοι οπωρώνες και ελαιώνες, και χωράφια που έχουν καταστραφεί από βόμβες και μπουλντόζες.

Η πλήρης έκταση της ζημιάς στη Γάζα δεν έχει ακόμη τεκμηριωθεί, αλλά η ανάλυση των δορυφορικών εικόνων που παρασχέθηκαν στην Guardian δείχνει την καταστροφή περίπου του 38-48% της επιφάνειας των δέντρων και των γεωργικών εκτάσεων.

Οι ελαιώνες και τα αγροκτήματα έχουν μετατραπεί σε επίπεδη γη. Το έδαφος και τα υπόγεια ύδατα έχουν μολυνθεί από πυρομαχικά και τοξίνες, η θάλασσα είναι πνιγμένη από λύματα και απόβλητα και ο αέρας είναι μολυσμένος από καπνό και σωματίδια.

Ερευνητές και περιβαλλοντικές οργανώσεις λένε ότι η καταστροφή θα έχει τεράστιες επιπτώσεις στα οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα της Γάζας. Η κλίμακα και ο πιθανός μακροπρόθεσμος αντίκτυπος της ζημίας έχουν οδηγήσει σε εκκλήσεις να θεωρηθεί ως «οικοκτονία» και να διερευνηθεί ως πιθανό έγκλημα πολέμου.

Οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) λένε ότι ακολουθούν το διεθνές δίκαιο και επιχειρούν να περιορίσουν τις ζημιές σε γεωργικές περιοχές και στο περιβάλλον.

«Οι IDF δεν βλάπτουν σκόπιμα τη γεωργική γη και επιδιώκουν να αποτρέψουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις ελλείψει επιχειρησιακής ανάγκης», είπε στην Guardian.

«Μόνο χώμα έμεινε»

Δορυφορικές εικόνες, φωτογραφίες και βίντεο από το έδαφος δείχνουν πώς οι γεωργικές εκτάσεις, οι οπωρώνες και οι ελαιώνες της Γάζας καταστράφηκαν από τον πόλεμο.

Ο Χε Γιν, επίκουρος καθηγητής γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο του Κεντ στις ΗΠΑ, ο οποίος μελέτησε τις ζημιές σε γεωργική γη στη Συρία κατά τον εμφύλιο πόλεμο του 2011, ανέλυσε δορυφορικές εικόνες που έδειξαν ότι έως και το 48% της δενδροκάλυψης της Γάζας είχε χαθεί ή καταστραφεί μεταξύ 7 Οκτωβρίου και 21 Μαρτίου.

Εκτός από την άμεση καταστροφή από τη στρατιωτική επίθεση, η έλλειψη καυσίμων έχει οδηγήσει τους ανθρώπους στη Γάζα να πρέπει να κόβουν δέντρα όπου βρουν για να τα κάψουν για να μαγειρέψουν ή να ζεσταθούν.

«Χάθηκαν ολόκληρα περιβόλια, έχει μείνει μόνο χώμα, δεν βλέπεις τίποτα», λέει ο Γιν.

«Αυτό που μένει είναι η καταστροφή»

Ανεξάρτητη δορυφορική ανάλυση από την Forensic Architecture (FA), μια ερευνητική ομάδα με έδρα το Λονδίνο που ερευνά την κρατική βία, βρήκε παρόμοια αποτελέσματα.

Πριν από τις 7 Οκτωβρίου, τα αγροκτήματα και οι οπωρώνες κάλυπταν περίπου 170 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ή το 47% της συνολικής έκτασης της Γάζας. Μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου, η FA εκτιμά από δορυφορικά δεδομένα ότι η ισραηλινή στρατιωτική δραστηριότητα είχε καταστρέψει περισσότερα από 65 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ή το 38% αυτής της γης.

Εκτός από την καλλιεργούμενη γη, περισσότερα από 7.500 θερμοκήπια αποτελούσαν ζωτικό μέρος της γεωργικής υποδομής της περιοχής.

Σχεδόν το ένα τρίτο έχει καταστραφεί εξ ολοκλήρου, σύμφωνα με την ανάλυση της FA, που κυμαίνονται από έως και 90% στα βόρεια της Γάζας έως περίπου 40% γύρω από το Χαν Γιούνις.

Η Σαμανέ Μοάφι, βοηθός διευθυντής έρευνας της FA, περιγράφει την καταστροφή ως συστηματική.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δορυφορικές εικόνες για να τεκμηριώσουν μια επαναλαμβανόμενη διαδικασία σε πολλές τοποθεσίες, λέει: μετά την αρχική ζημιά από εναέριο βομβαρδισμό, έφτασαν επίγεια στρατεύματα και διέλυσαν τελείως θερμοκήπια, ενώ τρακτέρ, τανκς και οχήματα ξερίζωσαν περιβόλια και χωράφια με καλλιέργειες.

«Αυτό που μένει είναι η καταστροφή», λέει η Μοάφι. «Μια περιοχή που δεν είναι πλέον κατοικήσιμη».

Το Ισραήλ έχει δηλώσει ότι μπορεί να προσπαθήσει να καταστήσει ορισμένες από τις κατεδαφίσεις του μόνιμες, με αξιωματούχους να προτείνουν τη δημιουργία μιας «ζώνης προστασίας» κατά μήκος των συνόρων μεταξύ Γάζας και Ισραήλ, όπου βρίσκεται μεγάλο μέρος της γεωργικής γης.

Ορισμένες κατεδαφίσεις έχουν ήδη ανοίξει τη θέση τους για ισραηλινές στρατιωτικές υποδομές. Οι ερευνητές ανοιχτού κώδικα Bellingcat λένε ότι περίπου 4.300 στρέμματα γης φαίνεται να έχουν εκκαθαριστεί στην περιοχή νότια της πόλης της Γάζας, όπου εμφανίστηκε ένας νέος δρόμος που αναφέρεται από το Ισραήλ ως Route 749, που εκτείνεται σε όλο το πλάτος της επικράτειας.

Ο ισραηλινός στρατός λέει ότι ο δρόμος ήταν «στρατιωτική ανάγκη» που κατασκευάστηκε για να «δημιουργηθεί ένα επιχειρησιακό έρεισμα στην περιοχή και να επιτραπεί η διέλευση δυνάμεων και υλικοτεχνικού εξοπλισμού».

Ένας εκπρόσωπος του Ισραηλινού Στρατού είπε: «Η Χαμάς λειτουργεί συχνά μέσα από περιβόλια, χωράφια και γεωργικές εκτάσεις». Πρόσθεσαν ότι: «Το IDF έχει δεσμευτεί να μετριάσει τη ζημιά των πολιτών και του περιβάλλοντος κατά τη διάρκεια της επιχειρησιακής δραστηριότητας».

Μακροπρόθεσμη μόλυνση

Σύμφωνα με το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), ο σφοδρός βομβαρδισμός κατοικημένων περιοχών μπορεί να μολύνει το έδαφος και τα υπόγεια ύδατα μακροπρόθεσμα – τόσο μέσω των ίδιων των πυρομαχικών αλλά και μέσω των κτηρίων που έχουν καταρρεύσει και τα οποία απελευθερώνουν επικίνδυνα υλικά όπως αμίαντο, βιομηχανικές χημικές ουσίες και καύσιμα στον αέρα, στο έδαφος και στα υπόγεια ύδατα.

Από την αρχή του πολέμου, το Ισραήλ έχει ρίξει δεκάδες χιλιάδες βόμβες στη Γάζα, με δορυφορική ανάλυση από τον Ιανουάριο να δείχνει ότι μεταξύ 50% και 62% όλων των κτηρίων έχουν καταστραφεί.

Από τον Ιανουάριο του 2024, το UNEP εκτίμησε ότι οι βομβαρδισμοί είχαν αφήσει 22,9 εκατομμύρια τόνους συντριμμιών και επικίνδυνου υλικού, με πολλά από τα συντρίμμια να περιέχουν ανθρώπινα υπολείμματα.

«Πρόκειται για μια εξαιρετικά μεγάλη ποσότητα συντριμμιών, ειδικά για μια τόσο μικρή περιοχή», λέει. «Τα συστατικά των συντριμμιών και των ερειπίων μπορεί να περιέχουν επιβλαβείς ουσίες όπως αμίαντο, βαρέα μέταλλα, ρυπαντές πυρκαγιάς, πυρομαχικά που δεν έχουν εκραγεί και επικίνδυνες χημικές ουσίες».

Σωροί απορριμμάτων και δηλητηριασμένο νερό

Η συνεχιζόμενη σύγκρουση και οι συνθήκες πολιορκίας είχαν ως αποτέλεσμα την πλήρη κατάρρευση της ήδη εύθραυστης πολιτικής υποδομής της Γάζας, συμπεριλαμβανομένης της διάθεσης απορριμμάτων, της επεξεργασίας λυμάτων, των προμηθειών καυσίμων και της διαχείρισης του νερού.

Ο δήμος της Γάζας απαριθμεί τις ζημιές στις υποδομές, σημειώνοντας ότι έχουν συσσωρευτεί 70.000 τόνοι στερεών αποβλήτων από τις 7 Οκτωβρίου. Οι αυτοσχέδιοι χώροι υγειονομικής ταφής καθώς ο όγκος των μη συλλεγόμενων σκουπιδιών όλο και αυξάνονται. Η UNRWA, η υπηρεσία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, η οποία συλλέγει απορρίμματα σε καταυλισμούς, αδυνατεί να λειτουργήσει. Ο Βιμ Ζβίνενμπουργκ που ερευνά τις επιπτώσεις των συγκρούσεων στο περιβάλλον για την ολλανδική ειρηνευτική οργάνωση PAX, λέει ότι έχει εντοπίσει τουλάχιστον 60 άτυπες χωματερές στην κεντρική και νότια Γάζα.

Όταν το Ισραήλ διέκοψε τα καύσιμα στη Γάζα μετά τις 7 Οκτωβρίου, οι διακοπές ρεύματος που προέκυψαν σήμαιναν ότι τα λύματα δεν μπορούσαν να αντληθούν σε μονάδες επεξεργασίας, με αποτέλεσμα 100.000 κυβικά μέτρα λυμάτων την ημέρα να καταλήγουν στη θάλασσα, λέει το UNEP.

Οικοκτονία

Η κλίμακα και ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος της καταστροφής οδήγησαν σε εκκλήσεις να διερευνηθεί ως πιθανό έγκλημα πολέμου και να χαρακτηριστεί ως οικοκτονία, το οποίο καλύπτει τη ζημιά που προκαλείται στο περιβάλλον από εσκεμμένες ή αμελείς ενέργειες.

Σύμφωνα με το Καταστατικό της Ρώμης, το οποίο διέπει το διεθνές ποινικό δικαστήριο, είναι έγκλημα πολέμου η εκ προθέσεως υπερβολική επίθεση γνωρίζοντας ότι θα προκαλέσει εκτεταμένη, μακροπρόθεσμη και σοβαρή ζημιά στο φυσικό περιβάλλον. Οι συμβάσεις της Γενεύης απαιτούν από τα αντιμαχόμενα μέρη να μην χρησιμοποιούν μεθόδους πολέμου που προκαλούν «ευρεία, μακροπρόθεσμη και σοβαρή ζημιά στο φυσικό περιβάλλον».

Ο Σαίντ Μπαγκέρι, λέκτορας διεθνούς δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ, λέει ότι, ενώ υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής αυτών των άρθρων, υπάρχουν αρκετοί λόγοι για να διερευνηθεί η ζημιά που έχει ήδη γίνει στο περιβάλλον της Γάζας.

Ο Αμπίρ αλ-Μπούτμε, συντονιστής του Δικτύου Παλαιστινιακών Περιβαλλοντικών ΜΚΟ, λέει: «Η ισραηλινή κατοχή έχει βλάψει ολοκληρωτικά όλα τα στοιχεία της ζωής και τα περιβαλλοντικά στοιχεία στη Γάζα. Κατέστρεψαν εντελώς τη γεωργία και την άγρια ζωή».

«Αυτό που συμβαίνει είναι, σίγουρα, οικοκτονία», λέει. «Βλάπτει ολοκληρωτικά το περιβάλλον στη Γάζα μακροπρόθεσμα». «Ο παλαιστινιακός λαός έχει μια ισχυρή σχέση με τη γη – είναι πολύ συνδεδεμένος με τη γη του αλλά και με τη θάλασσα», λέει. «Οι άνθρωποι στη Γάζα δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς ψάρεμα, χωρίς γεωργία», προσθέτει.

Στο παραπάνω συντείνει και η Forensic Arxhitecture. «Η καταστροφή γεωργικής γης και υποδομής στη Γάζα είναι μια σκόπιμη πράξη οικοκτονίας», τονίζει.