Τα σπάνια φαινόμενα που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια μιας ολικής έκλειψης ηλίου

Κατά τη διάρκεια μιας ολικής έκλειψης, το φεγγάρι αποκλείει εντελώς το πρόσωπο του ήλιου για μια σύντομη περίοδο γνωστή ως ολικότητα, την οποία μπορούν να απολαύσουν όσοι βρίσκονται κατά μήκος του αποκαλούμενου «μονοπατιού της ολικότητας».

«Είναι ένα από τα πιο όμορφα πράγματα που θα μπορέσει κανείς να δει στη ζωή του», λέει ο Δρ. John Mulchaey, αναπληρωτής επιστημονικός υπεύθυνος του Ιστιτούτου Επιστημών Κάρνεγκι.

Αλλά και οι φάσεις που περιβάλλουν την ολικότητα είναι αρκετά εντυπωσιακές ώστε να έχουν κερδίσει τα δικά τους ονόματα. Ιδού τι πρέπει να προσέξει κανείς σύμφωνα με τους ειδικούς των εκλείψεων.

Όταν ο ουρανός σκοτεινιάσει

Το φεγγάρι δεν εμφανίζεται ξαφνικά ανάμεσα στη Γη και τον ήλιο – το γεγονός ξεκινά με μια μερική έκλειψη, κατά την οποία το φεγγάρι φαίνεται να «δαγκώνει» ένα κομμάτι του ήλιου. Ανάλογα με τη θέση σας, η μερική έκλειψη μπορεί να διαρκέσει μεταξύ 70 και 80 λεπτών, σύμφωνα με τη NASA.

Για όσους ζουν εκτός του μονοπατιού της ολικότητας, το κύριο γεγονός θα είναι μια μερική έκλειψη σε σχήμα ημισελήνου και όχι μια ολική έκλειψη. Εντός του μονοπατιού, η μερική έκλειψη είναι η μεγαλύτερη σε διάρκεια φάση, αλλά καθώς πλησιάζει η ώρα της ολικότητας, ο ουρανός αλλάζει.

«Περίπου 15 με 20 λεπτά πριν από την ολική έκλειψη, ο ουρανός αρχίζει να παίρνει αυτό το πραγματικά περίεργο, ζοφερό χρώμα», λέει ο Mulchaey. «Είναι σχεδόν γκρίζος, επειδή ο ήλιος βρίσκεται πολύ ψηλά στον ουρανό, αλλά είναι σχεδόν εντελώς αποκλεισμένος. Δεν είναι όπως στο λυκόφως, το ηλιοβασίλεμα ή την ανατολή του ηλίου, όταν βρίσκεται χαμηλά στον ουρανό. Είναι από πάνω μας. Και ξαφνικά, χάνουμε το μεγαλύτερο μέρος του φωτός και νιώθουμε πολύ περίεργα».

Οι Χάντρες του Μπέιλι και το «διαμαντένιο δαχτυλίδι»

Ο ουρανός που σκοτεινιάζει δίνει το σύνθημα για την αστρική παράσταση που θα ακολουθήσει. Σύμφωνα με τον Mulchaey, μέσα στις τελευταίες στιγμές πριν από την ολικότητα συμβαίνουν δύο εκπληκτικές φάσεις.

Όταν το φεγγάρι αρχίζει να περνάει μπροστά από τον ήλιο, οι ακτίνες του τελευταίου θα λάμπουν γύρω τα όρη και τις κοιλάδες του φεγγαριού, δημιουργώντας λαμπερές «σταγόνες φωτός» γύρω από το φεγγάρι που ονομάζονται Χάντρες του Μπέιλι. Το φαινόμενο πήρε το όνομά του από τον Άγγλο αστρονόμο Φράνσις Μπέιλι, ο οποίος τις παρατήρησε κατά τη διάρκεια μιας έκλειψης στις 15 Μαΐου 1836.

Καθώς πλησιάζει η ολικότητα, οι Χάντρες του Μπέιλι θα εξαφανιστούν γρήγορα και θα δώσουν τη θέση τους στο «διαμαντένιο δαχτυλίδι», τη φάση όπου παραμένει ένα μόνο φωτεινό σημείο – σαν ένα γιγαντιαίο, αστραφτερό, διαμαντένιο δαχτυλίδι. Και οι δύο αυτές φάσεις διαρκούν λιγότερο από ένα λεπτό, λέει ο Mulchaey.

Η ολικότητα και το στέμμα

Στη συνέχεια, έρχεται η ώρα της ολικότητας. Η φάση της ολικότητας της έκλειψης της 8ης Απριλίου αναμένεται να διαρκέσει διπλάσια ώρα από ό,τι το 2017, επειδή το φεγγάρι βρίσκεται σήμερα πιο κοντά στον ήλιο. Για όσους βρίσκονται ακριβώς κατά μήκος του μονοπατιού της ολικότητας, θα διαρκέσει μεταξύ 3½ και 4 λεπτών, σύμφωνα με τη NASA.

«Ξαφνικά, συμβαίνει η ολικότητα και εμφανίζεται το στέμμα», λέει ο Mulchaey. Το στέμμα είναι η εξαιρετικά θερμή εξωτερική ατμόσφαιρα του ήλιου, η οποία εκπέμπει μια λάμψη που μπορεί να δει κανείς γύρω από το φεγγάρι κατά τη διάρκεια της έκλειψης. Συνήθως, το στέμμα είναι δύσκολο να το δει κανείς επειδή η επιφάνεια του ήλιου είναι πολύ πιο φωτεινή. Κατά τη διάρκεια της ολικής έκλειψης, το στέμμα θα μοιάζει με λευκές ροές φωτός, σύμφωνα με τη NASA.

Φέτος το στέμμα θα φαίνεται πιθανότατα φωτεινότερο και πληρέστερο σε σχέση με το 2017. Οι θεατές μπορεί επίσης να είναι σε θέση να δουν μια περιοχή της ηλιακής ατμόσφαιρας που ονομάζεται χρωμόσφαιρα, η οποία θα εμφανιστεί ως ένας λεπτός, ροζ κύκλος γύρω από το φεγγάρι.

Φωτεινά αστέρια ή πλανήτες όπως η Αφροδίτη μπορεί να λάμψουν στον σκοτεινό ουρανό και η θερμοκρασία θα πέσει καθώς ο ήλιος θα εξαφανίζεται. Μετά το τέλος της ολικότητας, το διαμαντένιο δαχτυλίδι και οι Χάντρες του Μπέιλι θα επανεμφανιστούν για λίγο πριν επιστρέψει η μερική έκλειψη.

Οι εκλείψεις μέσα στα (εκατομμύρια) χρόνια

Ενώ οι εκλείψεις συμβαίνουν σε όλο το ηλιακό σύστημα, καμία από αυτές δεν είναι ακριβώς σαν αυτές που βιώνουμε στη Γη. Το φεγγάρι είναι περίπου 400 φορές μικρότερο από τον ήλιο, είναι επίσης περίπου 400 φορές πιο κοντά στη Γη από ό,τι ο ήλιος, δημιουργώντας το φαινόμενο της συζυγίας, όπου δύο ή περισσότερα ουράνια σώματα ευθυγραμμίζονται.

Στο μακρινό παρελθόν, το φεγγάρι ήταν πολύ πιο κοντά στη Γη, πράγμα που σημαίνει ότι η ολικότητα πιθανότατα δεν εμφανιζόταν όπως τώρα. Ενώ μερικές δεκάδες εκατομμύρια χρόνια στο μέλλον, το φεγγάρι θα είναι τόσο μακριά που δεν θα καλύπτει ποτέ τον ήλιο.

Με πληροφορίες από: Beyond totality: Rare phenomena to watch out for during the solar eclipse by Ashley Strickland, CNN