Γιατί είναι τόσο δύσκολο να πατήσουμε σήμερα στο φεγγάρι, μισό αιώνα μετά το Apollo;

Η πρώτη αποστολή προσελήνωσης της Ρωσίας μετά από 47 χρόνια, το Luna 25, συνετρίβη τον Αύγουστο του 2023. Το Hakuto-R, ένα σκάφος προσεδάφισης που αναπτύχθηκε από την ιαπωνική εταιρεία Ispace, είχε παρόμοια τύχη τον περασμένο Απρίλιο.

Συνολικά, περισσότερες από τις μισές απόπειρες προσεδάφισης στη Σελήνη κατέληξαν σε αποτυχία – ένα παράξενο στατιστικό για ένα κατόρθωμα που η ανθρωπότητα πραγματοποίησε για πρώτη φορά πριν από σχεδόν 60 χρόνια.

Το Luna 9 της Σοβιετικής Ένωσης έγινε το πρώτο διαστημόπλοιο που πραγματοποίησε ελεγχόμενη ή «μαλακή» προσελήνωση τον Φεβρουάριο του 1966. Οι ΗΠΑ ακολούθησαν τέσσερις μήνες αργότερα με το Surveyor 1. Από τότε μόνο τρεις άλλες χώρες – η Κίνα, η Ινδία και η Ιαπωνία – το έχουν καταφέρει, και οι τρεις μέσα στον 21ο αιώνα. Οι ΗΠΑ παραμένουν η μόνη χώρα που έχει στείλει ανθρώπους στην επιφάνεια της Σελήνης, τελευταία φορά το 1972 με την αποστολή Apollo 17.

«Χάσαμε την τεχνογνωσία»

Αλλά η αμερικανική κυβέρνηση δεν έχει καν επιχειρήσει από τότε μια προσελήνωση – με ή χωρίς αστροναύτες στο σκάφος. Η ιδιωτική διαστημική εταιρεία Astrobotic Technology ήλπιζε ότι με την αποστολή Peregrine θα έγραφε ιστορία τον περασμένο Ιανουάριο, αλλά οι ελπίδες έσβησαν λίγες ώρες μετά την απογείωση λόγω κρίσιμης διαρροής καυσίμων.

Για τον Scott Pace, διευθυντή του Ινστιτούτου Διαστημικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου George Washington, μεγάλο μέρος της πρόκλησης για τις ΗΠΑ είναι η ανάκτηση της γνώσης και της εμπειρίας του παρελθόντος.

«Μαθαίνουμε να κάνουμε πράγματα που δεν έχουμε κάνει εδώ και πολύ καιρό. Το να πάμε στο φεγγάρι δεν είναι θέμα ενός λαμπρού αστροναύτη, αλλά ολόκληρων οργανισμών, εκπαιδευμένων και εξοπλισμένων. Αυτό που κάνουμε τώρα είναι ουσιαστικά η ανασυγκρότηση μέρους της τεχνογνωσίας που είχαμε κατά τη διάρκεια του Apollo αλλά χάσαμε τα τελευταία 50 χρόνια».

Η τεχνογνωσία, ωστόσο, είναι μόνο ένα μέρος της εξίσωσης όσον αφορά την προσελήνωση. Τα περισσότερα εμπόδια είναι οικονομικά.

Με πολύ λιγότερα χρήματα

Στο αποκορύφωμα του προγράμματος Apollo, ο προϋπολογισμός της NASA αποτελούσε πάνω από το 4% του συνόλου των κυβερνητικών δαπανών. Σήμερα, ο προϋπολογισμός της διαστημικής υπηρεσίας είναι το ένα δέκατο του μεγέθους, αντιπροσωπεύοντας μόνο το 0,4% όλων των ομοσπονδιακών δαπανών, καθώς προσπαθεί να ξαναστείλει Αμερικανούς αστροναύτες στο φεγγάρι στο πλαίσιο του προγράμματος Artemis.

«Υπήρχαν κυριολεκτικά εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι που εργάζονταν στο Apollo. Ήταν ένα πρόγραμμα 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων στη δεκαετία του 1960. Σε σημερινά δολάρια θα ήταν ένα πρόγραμμα πολλών τρισεκατομμυρίων», δήλωσε ο Greg Autry, διευθυντής διαστημικής ηγεσίας στο Thunderbird School of Global Management του Πανεπιστημίου της Αριζόνα.

Οι σεληνάκατοι του 21ου αιώνα προσπαθούν να επιτύχουν τους ίδιους στόχους με πολύ λιγότερα χρήματα. Το Chandrayaan-3 της Ινδίας, που κατάφερε να προσεληνωθεί τον Αύγουστο του 2023, κόστισε περίπου 72 εκατομμύρια δολάρια, λιγότερο από όσα θα κόστιζε μια χολιγουντιανή ταινία με θέμα μια προσελήνωση.

Στις ΗΠΑ, η NASA προσπαθεί να μειώσει δραστικά τις τιμές αναθέτοντας τον σχεδιασμό μικρών, ρομποτικών διαστημοπλοίων στον ιδιωτικό τομέα μέσω του προγράμματος CLPS (Commercial Lunar Payload Services). Η Astrobotic ήταν η πρώτη εταιρεία που πέταξε στο πλαίσιο του CLPS, και μετά την αποτυχία του Ιανουαρίου, η Intuitive Machines πήρε τη σκυτάλη.

Γιατί δεν επαναλαμβάνουν απλά το Apollo

Είναι επίσης μη ρεαλιστικό να περιμένουμε ότι η NASA ή κάποιος από τους εταίρους της θα μπορούσε απλώς να ανασύρει τα σχέδια μιας προσελήνωσης της δεκαετίας του 1960 και να την αναδημιουργήσει από το μηδέν. Το μεγαλύτερο μέρος της τεχνολογίας που χρησιμοποιήθηκε σε αυτές τις αποστολές έχει αποσυρθεί προ πολλού, παραμερισμένο από τα τεράστια άλματα στην υπολογιστική ισχύ και τις επιστήμες των υλικών που έγιναν τον τελευταίο μισό αιώνα.

Κάθε κομμάτι του υλικού μιας σεληνιακής προσεδάφισης πρέπει να προμηθεύεται από σύγχρονες αλυσίδες εφοδιασμού – οι οποίες είναι πολύ διαφορετικές από εκείνες του 20ού αιώνα – ή να σχεδιάζεται και να κατασκευάζεται εκ νέου. Και κάθε αισθητήρας και ηλεκτρονικό εξάρτημα στο διαστημόπλοιο πρέπει να κατασκευαστεί ώστε να αντέχει στο σκληρό περιβάλλον του διαστήματος, μια διαδικασία που η βιομηχανία αποκαλεί «σκλήρυνση».

Και μπορεί οι αποστολές Apollo να ελέγχονταν από υπολογιστές λιγότερο ισχυρούς από τα σύγχρονα smartphones, αλλά οι διαστημικές πτήσεις είναι πολύ περίπλοκες και επικίνδυνες για να μεταφράσουν άμεσα τις εξελίξεις της πληροφορικής σε ευκολότερες και φθηνότερες αποστολές στο φεγγάρι.

Γιατί είναι τόσο δύσκολη η προσελήνωση

Ενώ η τεχνολογία έχει εξελιχθεί τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, οι θεμελιώδεις προκλήσεις της προσελήνωσης στο φεγγάρι παραμένουν οι ίδιες. Πρώτη απ’ όλες, η τεράστια απόσταση – το ταξίδι από τη Γη στη Σελήνη είναι περίπου 402.000 χιλιόμετρα. Αν μπορούσατε να οδηγήσετε ένα αυτοκίνητο στο φεγγάρι με σταθερή ταχύτητα 100 χιλιομέτρων την ώρα θα χρειαζόσασταν κάπου 5,5 μήνες.

«Κάποιοι το παρομοίασαν με το να χτυπάς μια μπάλα του γκολφ στη Νέα Υόρκη και να πηγαίνει σε μια συγκεκριμένη τρύπα στο Λος Άντζελες. Αυτό το είδος ακρίβειας σε μεγάλες αποστάσεις είναι απίστευτα δύσκολο να επιτευχθεί», δήλωσε ο Pace.

Έπειτα, υπάρχει και το δύσκολο σεληνιακό έδαφος, γεμάτο νεκρά ηφαίστεια και βαθείς κρατήρες, χωρίς πολλές επίπεδες ζώνες προσγείωσης.

«Το Apollo 11 θα είχε σίγουρα συντριβεί αν προσεληνώνονταν στο σημείο προς το οποίο κατευθυνόταν», δήλωσε ο Autry. «Ο Neal Armstrong κυριολεκτικά κοιτούσε έξω από το παράθυρο και έκανε ελιγμούς για να αποφύγει ογκόλιθους και έναν μεγάλο κρατήρα, και βρήκε ένα ασφαλές σημείο προσεδάφισης με τα ελάχιστα καύσιμα που του είχαν απομείνει. Αν δεν υπήρχε ένας ικανός πιλότος μέσα στο σκάφος, αυτό θα είχε σίγουρα συντριβεί».

Χωρίς τη βοήθεια ανθρώπινων ματιών μέσα στο σκάφος, οι σύγχρονες ρομποτικές σεληνάκατοι χρησιμοποιούν κάμερες, υπολογιστές και αισθητήρες εξοπλισμένους με λογισμικό και τεχνητή νοημοσύνη για να βρουν με ασφάλεια το σημείο προσεδάφισης κατά την τελική κάθοδο. Ενώ οι άνθρωποι στο Κέντρο Ελέγχου στη Γη δεν μπορούν να τις βοηθήσουν σε αυτά τα τελευταία, κρίσιμα δευτερόλεπτα πριν από την προσελήνωση, καθώς για να ανέβει και να επιστρέψει ένα σήμα χρειάζονται περίπου τρία δευτερόλεπτα. Πολλά μπορούν να πάνε στραβά σε αυτό το διάστημα.

Μαθαίνοντας από τις αποτυχίες

Οι εμπορικοί εταίροι της NASA είναι πιο πρόθυμοι να αναλάβουν κινδύνους, σε σχέση με την κυβερνητική υπηρεσία, καθώς λειτουργούν με το μοντέλο που ο Autry περιγράφει ως εξής: «Βγάλτε το προϊόν εκεί έξω, αφήστε το να εκραγεί, βρείτε τι κάνατε λάθος, διορθώστε το και ξαναρχίστε. Δεν είναι αυτός ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί η κυβέρνηση των ΗΠΑ. Διότι αν το έργο σου καταστραφεί, η καριέρα σου τελειώνει».

Η ελπίδα, ωστόσο, είναι ότι οι αρχικές αποτυχίες θα οδηγήσουν σε επαναλαμβανόμενες επιτυχίες στην πορεία. Πολλοί από τους συμμετέχοντες στον αγώνα για τη Σελήνη είναι έτοιμοι να ανακάμψουν από τις πρώτες αποτυχίες τους – τόσο η ιαπωνική Ispace όσο και η αμερικανική Astrobotic, έχουν ήδη στα σκαριά δεύτερες προσπάθειες.

Με πληροφορίες από: Why it’s so difficult to land on the moon, even five decades after Apollo by Kristin Fisher and Jackie Wattles, CNN