Ένας μυστηριώδης θάνατος πριν 5.200 χρόνια - Τι αποκαλύπτουν τα ευρήματα

Τα διατηρημένα σε τύρφη σώματα, αυτές οι «κατά λάθος μούμιες», που ανακαλύφθηκαν στη Βόρεια Ευρώπη, κεντρίζουν το ενδιαφέρον των ερευνητών, με μία νέα μελέτη να υποστηρίζει ότι είναι η πρώτη φορά που οι ειδικοί χαρτογραφούν την ιστορία της ζωής των νεκρών σε τέτοιο βαθμό.

Τα λείψανα του άνδρα στο Vittrup της Δανίας, εντοπίστηκαν κατά τη διάρκεια κοπής τύρφης το 1915. Ο δεξής αστράγαλος, η κάτω αριστερά κνήμη, το οστό της γνάθου και το σπασμένο κρανίο του βρέθηκαν δίπλα σε ένα ξύλινο ρόπαλο. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι πέθανε μετά από τουλάχιστον οκτώ χτυπήματα στο κεφάλι κάποια στιγμή μεταξύ 3100 π.Χ. και 3300 π.Χ.

Οι επιστήμονες ανέλυσαν τα λείψανα του ανθρώπου Vittrup σε μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature. Οι ερευνητές αποφάσισαν να μελετήσουν την περίπτωση του ανθρώπου του Vittrup αφού το DNA του ήταν γενετικά διαφορετικό από αυτό του υπόλοιπου πληθυσμού της Δανίας κατά τη Λίθινη Εποχή. Μια μελέτη που περιγράφει λεπτομερώς τα νέα ευρήματα δημοσιεύτηκε την Τετάρτη στο περιοδικό PLOS One.

«Τα αρχικά αποτελέσματα ήταν “πολύ καλά για να είναι αληθινά”, γεγονός που με έκανε να εφαρμόσω πρόσθετες και εναλλακτικές μεθόδους. Το αποτέλεσμα ήταν αυτή η εκπληκτική ιστορία», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Anders Fischer, ερευνητής του έργου στο τμήμα ιστορικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ στη Σουηδία και διευθυντής της Sealand Archaeology.

Αυτό που ανακάλυψε η ομάδα ενώ συνέθεσε τη ζωή του Vittrup Man ρίχνει φως στις μετακινήσεις και τις συνδέσεις μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών κατά τη Λίθινη Εποχή.

Μετανάστης

Η ερευνητική ομάδα, πρόθυμη να αποκαλύψει όσο το δυνατόν περισσότερα στοιχεία για τη ζωή του ανθρώπου Vittrup, ανέλυσε το σμάλτο των δοντιών, την πέτρα και το κολλαγόνο των οστών του χρησιμοποιώντας μεθόδους αιχμής.

Η συνδυαστική ανίχνευση συγκεκριμένων χημικών στοιχείων στο σμάλτο του, όπως το στρόντιο, το άζωτο, ο άνθρακας και το οξυγόνο, καθώς και μια ανάλυση πρωτεΐνης των δοντιών και των οστών του, αποκάλυψαν τις αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες του ανθρώπου του Vittrup: από κυνηγός-τροφοσυλλέκτης έγινε αγρότης προτού πεθάνει σε ηλικία μεταξύ 30 και 40 ετών.

Πιθανότατα γεννήθηκε και μεγάλωσε κατά μήκος της ακτής της Σκανδιναβικής Χερσονήσου, ίσως στα ψυχρά κλίματα της Νορβηγίας ή της Σουηδίας. Γενετικά ήταν πιο κοντά στους ανθρώπους αυτών των περιοχών και είχε πιο σκούρο δέρμα από τους εκπροσώπους των κοινοτήτων της Λίθινης Εποχής στη Δανία.

Ανήκε, μάλλον, σε μια βόρεια κοινότητα κυνηγών-τροφοσυλλεκτών που απολάμβανε μια διατροφή με ψάρια, φώκιες ακόμη και φάλαινες, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι τροφοσυλλέκτες είχαν σκάφη που τους επέτρεπαν να ψαρεύουν στην ανοιχτή θάλασσα.

Κάτι, όμως, άλλαξε άρδην τη ζωή του και σε ηλικία 18 ή 19 ετών, ο άνθρωπος του Vittrup ακολουθούσε τη διατροφή ενός αγρότη, καταναλώνοντας κρέας από πρόβατα και κατσίκια.

Ταξίδι

Το ταξίδι του σε μια κοινωνία αγροτών στη Δανία «υποδεικνύει ότι έκανε ένα μακρύ ταξίδι με πλοίο», υποστηρίζουν οι συγγραφείς της μελέτης. Οι μετακινήσεις του ανθρώπου του Vittrup σε μεγάλες αποστάσεις ήταν ασυνήθιστες, «αλλά μπορεί να λένε κάτι για τις συνεχείς ανταλλαγές μεταξύ Δανών αγροτών και κυνηγών-τροφοσυλλεκτών του Βορρά», δήλωσε ο συνεργάτης της μελέτης Karl-Göran Sjögren, ερευνητής στο τμήμα ιστορικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ.

Οι ερευνητές έχουν μερικές θεωρίες σχετικά με τον λόγο που ο άνθρωπος του Vittrup έκανε ένα τόσο μεγάλο ταξίδι. Είναι πιθανό, όπως λένε, να ήταν αιχμάλωτος ή σκλάβος ή να ήταν έμπορος που εγκαταστάθηκε στη Δανία.

Οι αρχαιολόγοι γνωρίζουν ότι τα τσεκούρια από πυρόλιθο ανταλλάσσονταν από τη Δανία στον Αρκτικό Κύκλο στη Νορβηγία, δήλωσε ο συν-συγγραφέας της μελέτης Lasse Sørensen, επικεφαλής της έρευνας των αρχαίων πολιτισμών της Δανίας και της Μεσογείου στο Εθνικό Μουσείο της Κοπεγχάγης.

Η μελέτη του ανθρώπου του Vittrup βοήθησε τους ερευνητές να αποκτήσουν γνώσεις σχετικά με τη γενετική, τον τρόπο ζωής και τις τελετουργικές πρακτικές που μπορούν να εντοπιστούν στις κοινωνίες της Λίθινης Εποχής, είπε ο Sjögren.

«Ο άνθρωπος του Vittrup είναι μετανάστης», είπε ο Fischer. «Από όσο πληροφορούμαστε, είναι η πρώτη φορά που οι επιστήμονες μπόρεσαν να χαρτογραφήσουν την ιστορία της ζωής ενός βορειοευρωπαίου με τόσο μεγάλη λεπτομέρεια και σε ένα τόσο μακρινό παρελθόν» προσθέτει.

Θάνατος στον βάλτο

Ο άνθρωπος του Vittrup είχε «μια αξιοσημείωτη πορεία ζωής πριν δολοφονηθεί και πεταχτεί στο βάλτο», είπε ο Fischer, ο οποίος μελετά τους πολιτισμούς της Λίθινης Εποχής για περισσότερα από 40 χρόνια. Ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για το πώς η Δανία μεταπήδησε από την κουλτούρα των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών στην αγροτική κουλτούρα πριν από περίπου 6.000 χρόνια.

Γιατί, όμως, ο άνθρωπος του Vittrup κατέληξε με σπασμένο κρανίο σε έναν βάλτο; Δεν μπορεί να δοθεί σαφής απάντηση, αλλά οι ερευνητές πιστεύουν ότι θυσιάστηκε, κάτι που ήταν συνηθισμένη πρακτική στην περιοχή εκείνη την εποχή.

«Οι υγρότοποι φαίνεται να είχαν ιδιαίτερο ρόλο στη θρησκευτική ζωή στη βόρεια Ευρώπη εκείνη την εποχή», είπε ο Φίσερ. «Ο άνθρωπος του Vittrup σκοτώθηκε με ασυνήθιστα βάναυσο τρόπο. Άλλοι άνθρωποι σκοτώθηκαν με βέλη ή στραγγαλίστηκαν με κορδόνι».

«Ίσως επρόκειτο για σκλάβο που θυσιάστηκε στους θεούς όταν δεν ήταν πλέον κατάλληλος για σκληρή σωματική εργασία», δήλωσε ο συν-συγγραφέας της μελέτης Kristian Kristiansen, καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ. Μπορεί, όμως, και βρέθηκε απλά στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή.

‘Vittrup Man’ violently died in a bog 5,200 years ago. Now, researchers know his story