Πέντε παράγοντες που κατέστησαν το 2023 τόσο θερμό έτος

Όπως καταγράφει αναλυτική έκθεση στην ιστοσελίδα Nasa Earth Observatory ο πρωταρχικός παράγοντας είναι η μακροπρόθεσμη αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου.

Η καύση ορυκτών καυσίμων, όπως ο άνθρακας, το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο για περισσότερα από 100 χρόνια, σε συνδυασμό με την αλλαγή στη χρήση γης, έχουν οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα.

Τα αέρια του θερμοκηπίου λειτουργούν σαν μια «κουβέρτα» που «παγιδεύει» τη θερμότητα σε όλο τον πλανήτη. Όσο αυξάνονται είναι τα αέρια αυτά, τόσο πιο «παχιά γίνεται αυτή η κουβέρτα» αυξάνοντας τη θερμοκρασία αυτή στη Γη.

Τον Μάιο του 2023, οι συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα κορυφώθηκαν. Μάλιστα, οι συγκεντρώσεις διοξειδίου αυτές στον πάγο είναι οι υψηλότερες που έχουν σημειωθεί τα τελευταία τουλάχιστον 800.000 χρόνια.

«Θα συνεχίσουμε να καταρρίπτουμε τα ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών» προειδοποιεί ο διευθυντής του Ινστιτούτου Goddard της NASA για Διαστημικές Σπουδές στη Νέα Υόρκη, Γκαβίν Σμίντ.

Η επιστροφή του Ελ Νίνιο

Στην κορυφή των αιτιών που ενισχύουν την τάση υπερθέρμανσης του πλανήτη βρίσκονται οι διακυμάνσεις που σημειώνονται στο κλίμα. Μία από τις μεγαλύτερες πηγές μιας τέτοιας μεταβλητότητας είναι το φαινόμενο El Niño (ENSO), που παρατηρείται στον τροπικό Ειρηνικό.

Το φαινόμενο αυτό περνάει από τρεις φάσεις: El Niño, La Niña και την ουδέτερη φάση. Κατά τη διάρκεια του Ελ Νίνιο, οι άνεμοι που πνέουν από ανατολικά προς δυτικά στον τροπικό Ειρηνικό εξασθενούν. Η επιφάνεια της θάλασσας στον Ισημερινό, δηλαδή στον κεντρικό και ανατολικό Ειρηνικό ωκεανό κοντά στη Νότια Αμερική γίνεται θερμότερη από το κανονικό.

Κατά τη διάρκεια της La Niña, συμβαίνει το αντίθετο: Οι άνεμοι ενισχύονται και οι θερμοκρασίες της επιφάνειας της θάλασσας στον ανατολικό Ειρηνικό πέφτουν σε χαμηλότερα από το κανονικό επίπεδα. Αυτό μπορεί να βοηθήσει σε αντιστάθμιση.

Από το 2020–2022, επικράτησε η φάση La Niña. Το φαινόμενο Ελ Νίνιο επέστρεψε από τον Μάιο του 2023. Δεν ήταν, ωστόσο, τόσο ισχυρό όσο εκείνο του 2015-2016 ή του 1997-1998, που προκάλεσαν μεγάλες αυξήσεις της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας. Παρόλα αυτά, εάν ληφθεί υπόψιν η αύξηση της θέρμανσης των ωκεανών το Ελ Νίνιο συνέβαλε στην δημιουργία νέου ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών.

Ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών της επιφάνειας της θάλασσας

Την ίδια ώρα, η παγκόσμια θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας σημείωσε νέο ρεκόρ το 2023, με τον Βόρειο Ατλαντικό και άλλα μέρη του ωκεανού να βρίσκονται αντιμέτωπα πολλά θαλάσσια κύματα καύσωνα.

«Όπως οι παγκόσμιες θερμοκρασίες, έτσι και οι θερμοκρασίες των ωκεανών είναι σε άνοδο» σημείωσε ο Γουίλις.

Τι κρύβεται πίσω από την άνοδο της θερμοκρασίας των ωκεανών; Τα αέρια θερμοκηπίου που θερμαίνουν τον πλανήτη. Περίπου το 90% της θερμότητας που παγιδεύεται από τα αυξανόμενα αέρια του θερμοκηπίου απορροφάται από τον ωκεανό. Αυτό σημαίνει ότι, καθώς τα αέρια του θερμοκηπίου συνεχίζουν να αυξάνονται, τόσο θα αυξάνονται οι θερμοκρασίες των ωκεανών, γεγονός που αυξάνει τη θερμοκρασία σε ολόκληρο τον κόσμο.

Τα αερολύματα μειώνονται

Μια άλλη παγκόσμια τάση που παρακολουθούν οι επιστήμονες είναι οι συγκεντρώσεις αερολυμάτων στην ατμόσφαιρα. Τα αερολύματα είναι μικρά σωματίδια στον αέρα —καπνός, σκόνη, ηφαιστειακά αέρια, σπρέι, ατμοσφαιρική ρύπανση, αιθάλη — που μπορούν να επηρεάσουν το κλίμα. Τα αιωρούμενα σωματίδια μπορούν είτε να αντανακλούν το ηλιακό φως, προκαλώντας μια ελαφρά ψύξη του αέρα, είτε να απορροφούν το ηλιακό φως, προκαλώντας μια ελαφρά θέρμανση του.

Μετά τις πρωτοβουλίες που έχουν ληφθεί για την βελτίωση της ποιότητας του αέρα, οι συγκεντρώσεις των αερολυμάτων έχουν μειωθεί. Ωστόσο, το βήμα αυτό μοιάζει αρκετά μικρό σε σύγκριση με την πολύ μεγαλύτερη αύξηση της θερμοκρασίας από την αύξηση των αερίων του θερμοκηπίου.

Τι συνέβη με την ηφαιστειακή έκρηξη Hunga Tonga-Hunga Ha‘apai

Τον Ιανουάριο του 2022, η έκρηξη του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Hunga Tonga-Hunga Ha‘apai εκτόξευσε μια άνευ προηγουμένου ποσότητα λεπτών σωματιδίων ή αερολυμάτων στη στρατόσφαιρα.

Πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι τα ηφαιστειακά θειικά αερολύματα αντανακλούσαν σε κάποιο ηλιακό φως μακριά από την επιφάνεια της Γης, οδηγώντας σε μια ελαφρά ψύξη στο νότιο ημισφαίριο μετά την έκρηξη. Έτσι, η θέρμανση που προκλήθηκε από την αύξηση των υδρατμών στη στρατόσφαιρα αντισταθμίστηκε από την ψύξη που προκλήθηκε από τα ηφαιστειακά θειικά αερολύματα, τα οποία με τη σειρά τους οδήγησαν σε μια ελαφρά ψύξη στην ατμόσφαιρα. Αυτό σημαίνει ότι η ηφαιστειακή έκρηξη πιθανότατα δεν συνέβαλε στην αύξηση της θερμοκρασίας το 2023.

«Μας ενδιαφέρουν τα ακραία φαινόμενα που εκδηλώνονται κάθε χρονιά γιατί αυτά τα φαινόμενα μπορεί να επηρεάζουν μια γενικότερη τάση» εξήγησε ο Schmidt.

«Η βασική τάση, όμως, που παρατηρείται τη δεκαετία αυτή είναι ότι οι θερμοκρασίες συνεχίζουν να αυξάνονται λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας και κυρίως λόγω της καύσης ορυκτών καυσίμων».