Γενετικά τροποποιημένα κουνούπια στη μάχη για την καταπολέμηση της ελονοσίας

Ο Ντιαμπατέ, ο οποίος τώρα είναι επικεφαλής της ιατρικής εντομολογίας και παρασιτολογίας στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Επιστημών Υγείας της Μπουρκίνα Φάσο, αναπτύσσει μια καινοτόμο τεχνική που θα μπορούσε ενδεχομένως να εξαλείψει τα είδη κουνουπιών που μεταδίδουν την ελονοσία, τροποποιώντας τα γονίδιά τους.

Ο γεννημένος στη Μπουρκίνα Φάσο επιστήμονας και καθηγητής τιμήθηκε με το βραβείο Falling Walls Διαχείρισης Επιστήμης και Καινοτομίας 2023, για την έρευνά του, η οποία σύμφωνα με τους διοργανωτές «προσφέρει ελπίδα για τον έλεγχο της ελονοσίας».

Ο Diabate ανακηρύχθηκε τον Σεπτέμβριο ως ο μοναδικός Αφρικανός μεταξύ των 10 παγκόσμιων φετινών νικητών και αναγνωρίστηκε επίσης από το Ίδρυμα Falling Walls, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό αφιερωμένο στην προώθηση της επαναστατικής σκέψης, για τη «συμβολή του σε μερικές από τις πιο προηγμένες εργασίες στον κόσμο σχετικά με γενετικές λύσεις για την ελονοσία».

Κύρια αιτία θανάτου

Η ελονοσία αποτελεί κύρια αιτία θανάτου στη χώρα του Ντιαμπατέ, όπου σχεδόν όλοι οι 22 εκατομμύρια κάτοικοι του δυτικοαφρικανικού έθνους, ιδίως τα παιδιά, κινδυνεύουν από τη νόσο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Η ελονοσία σκότωσε σχεδόν 19.000 ανθρώπους στην Μπουρκίνα Φάσο το 2021, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του περιφερειακού γραφείου του ΠΟΥ για την Αφρική.

Η ασθένεια είναι επίσης μία από τις κύριες αιτίες θανάτου στην ευρύτερη περιοχή της Αφρικής, η οποία επωμίζεται το μεγαλύτερο βάρος της ελονοσίας παγκοσμίως.

Εδώ και πολλά χρόνια, οι παρεμβάσεις για τον έλεγχο της ελονοσίας, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης διχτυών με εντομοκτόνο στα κρεβάτια, έχουν συμβάλει στη μείωση της μετάδοσης και των θανάτων στις πληγείσες χώρες.

Ωστόσο, «οι θάνατοι από ελονοσία παραμένουν απαράδεκτα υψηλοί και τα κρούσματα συνεχίζουν να αυξάνονται από το 2015», δήλωσε ο ΠΟΥ τον Απρίλιο, προσθέτοντας ότι η άνοδος των λοιμώξεων οφείλεται στο αυξανόμενο κόστος παροχής αυτών των παρεμβάσεων, καθώς και στις «βιολογικές απειλές» που βοηθούν τα κουνούπια-φορείς να αναπτύξουν ανοσία στα εντομοκτόνα.

Η ελονοσία σκότωσε περίπου 619.000 ανθρώπους παγκοσμίως το 2021, σύμφωνα με τα τελευταία δημοσιευμένα στοιχεία του ΠΟΥ, με περίπου το 96% αυτών των θανάτων να συμβαίνει στην Αφρική και το 80% να αφορά παιδιά κάτω των 5 ετών.

«Τεχνολογία γονιδιακής καθοδήγησης»

Ο Ντιαμπατέ δήλωσε στο CNNi ότι η καινοτομία στα εργαλεία ελέγχου της ελονοσίας είναι ο μόνος τρόπος για να νικηθεί η ασθένεια.

«Παρόλο που τα δίχτυα κάνουν φανταστική δουλειά, έχουμε πλέον εκτεταμένη ανθεκτικότητα στα εντομοκτόνα στα διάφορα είδη κουνουπιών, ειδικά σε αυτά που μεταδίδουν την ελονοσία», είπε. «Αυτό καθιστά δύσκολο να νικήσουμε την ελονοσία με αυτά τα συμβατικά εργαλεία. Γι' αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό να καινοτομήσουμε και να αποκτήσουμε νέα εργαλεία που μπορούν να συμπληρώσουν τα υπάρχοντα».

Ο Ντιαμπατέ δήλωσε ότι είναι αισιόδοξος ότι το εργαλείο του για τον έλεγχο των διαβιβαστών της ελονοσίας – που περιγράφεται ως «τεχνολογία γονιδιακής καθοδήγησης» – θα μπορούσε να «αλλάξει το παιχνίδι» όταν αναπτυχθεί.

Η ελονοσία μεταδίδεται με το τσίμπημα θηλυκών κουνουπιών του γένους Ανωφελές, που είναι μολυσμένα με την παρασιτική ασθένεια. Τα αρσενικά κουνούπια δεν τσιμπάνε και έτσι δεν μπορούν να μεταδώσουν την ελονοσία.

Με τη γονιδιακή καθοδήγηση, τα θηλυκά είδη κουνουπιών που μεταδίδουν την ασθένεια εμποδίζονται να παράγουν νέους θηλυκούς απογόνους μέσω της απελευθέρωσης στο περιβάλλον γονιδιακά τροποποιημένων αρσενικών που καθίστανται στείρα.

Ο Ντιαμπατέ δήλωσε ότι ο πληθυσμός των θηλυκών κουνουπιών θα εξαντληθεί και η μετάδοση της ελονοσίας θα σταματήσει.

«Όταν τα γονιδιακά τροποποιημένα κουνούπια απελευθερωθούν στο πεδίο, θα εξαπλωθούν σε ολόκληρο τον πληθυσμό των κουνουπιών και θα κόψουν αμέσως τη μετάδοση της ελονοσίας», εξήγησε.

Ωστόσο, μπορεί να χρειαστούν μερικά ακόμη χρόνια για την εξάπλωση της τεχνολογίας γονιδιακής καθοδήγησης στην Αφρική, επεσήμανε ο Ντιαμπατέ.

Το 2019, η ερευνητική συμμαχία του Ντιαμπατέ για τον έλεγχο των διαβιβαστών, Target Malaria, πραγματοποίησε την πρώτη φάση του έργου απελευθερώνοντας γενετικά επεξεργασμένα κουνούπια στην Μπάνα, ένα χωριό στη δυτική Μπουρκίνα Φάσο.

Περισσότερα από 14.000 στείρα αρσενικά κουνούπια αφέθηκαν ελεύθερα την ίδια ημέρα, σύμφωνα με την Target Malaria. «Αν και η απελευθέρωση δεν είχε στόχο να επηρεάσει τη μετάδοση της ελονοσίας, ήταν ένα βήμα για την ομάδα να συλλέξει πληροφορίες, να οικοδομήσει γνώσεις και να αναπτύξει τοπικές δεξιότητες», ανέφερε η ερευνητική συμμαχία σε ανάρτηση στο ιστολόγιό της, προσθέτοντας ότι «αυτή η ανάλυση και τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν παρέχουν ανεκτίμητες γνώσεις που ήδη χρησιμοποιούμε στις επόμενες φάσεις της έρευνάς μας».

Με πληροφορίες από: African scientist could wipe out malaria by editing mosquito DNA by Nimi Princewill, CNN