Χένρι Κίσινγκερ: Ο ευφυής κυνικός που μισήθηκε όσο λίγοι

Ο Γερμανοεβραίος πολιτικός έδειξε από πολύ μικρός ότι είχε το χάρισμα στο να εκτιμά και να ελίσσεται μέσα σε εξαιρετικά δυσμενές περιβάλλον συμμετέχοντας, ως άριστος γνώστης των γερμανικών, στην αντικατασκοπεία στο πλευρό των συμμάχων. Έγινε πολύ γρήγορα σύμβουλος των Κένεντι και Τζόνσον, αλλά έπρεπε να έρθει ο Ρίτσαρντ Νίξον για να αναλάβει τα ηνία της αμερικάνικης εξωτερικής πολιτικής.

Ο «αιώνιος» υπουργός Εξωτερικών και το βραβείο Νόμπελ

Η θητεία της κυβέρνησης Νίξον, στην οποία συμμετείχε, σημαδεύτηκε από μεγάλα και κομβικά ιστορικά γεγονότα. Ο πόλεμος στο Βιετνάμ είχε ήδη προκαλέσει και μεγάλες απώλειες, κόπωση και αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας και ο Κίσινγκερ ήταν αυτός που ανέλαβε να βάλει ένα τέλος στο αδιέξοδο. Η αξιοπιστία του Αμερικανού προέδρου είχε ήδη πληγεί από το σκάνδαλο Watergate, ο ρόλος όμως του Κίσινγκερ αναβαθμίστηκε ακόμα και μετά την προεδρική παραίτηση. Επιδίωξε την απεμπλοκή από τον πόλεμο συζητώντας με τους Γάλλους, που προηγήθηκαν των Αμερικανών στο Βιετνάμ και αν και η εμπλοκή των ΗΠΑ κατέληξε σε μια οδυνηρή ήττα το 1975 ο Κίσινγκερ χρεώθηκε μια «επιτυχία» που θα του έφερνε και το πιο αμφιλεγόμενο Νόμπελ Ειρήνης στην ιστορία. Το 1973 βραβεύεται για μια συμφωνία ειρήνης, που τελικώς έμεινε στα χαρτιά. Η βράβευση Κίσινγκερ προκάλεσε από αντιδράσεις μέχρι ειρωνικά σχόλιο και για κάποιους ήταν ένα πλήγμα στην αξιοπιστία του θεσμού.

Χιλή και Κυπριακό «λερώνουν» την εικόνα του

Την ίδια περίοδο δύο γεγονότα καθορίζουν σημαντικά την πολιτική καριέρα του Κίσινγκερ. Το πραξικόπημα στη Χιλή και το Κυπριακό. Ο Αμερικάνος διπλωμάτης χρεώθηκε υπόγειες διαδρομές στήριξης του δικτάτορα Πινοσέτ κάτι που στην πορεία προσπάθησε να δικαιολογήσει χρησιμοποιώντας τον γνωστό κυνισμό του, που τον έβαζε στο στόχαστρο παγκοσμίως. «Δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να σταθούμε δίπλα και να παρακολουθήσουμε μια χώρα να γίνεται κομμουνιστική λόγω της ανευθυνότητας των δικών της ανθρώπων. Τα ζητήματα είναι πολύ σημαντικά για τους Χιλιανούς ψηφοφόρους για να αφεθούν να αποφασίσουν μόνοι τους», είχε δηλώσει, χωρίς να αφήνει αμφιβολίες με ποια πλευρά της Ιστορίας είχε ταχθεί.

Η επόμενη χρονιά φέρνει ένα γεγονός που αποτελεί ακόμα και σήμερα πληγή για τον ελληνισμό. Η εισβολή του Αττίλα στην Κύπρο προκάλεσε έντονα αντιαμερικανικά αισθήματα στην Ελλάδα και ο Κίσινγκερ θεωρήθηκε από τους υπόγειους υποστηρικτές της τουρκικής επίθεσης. Φυσικά ο ίδιος ποτέ δεν παραδέχθηκε κάτι τέτοιο, διαφώνησε έντονα με την απόφαση του Κωνσταντίνου Καραμανλή να αποσύρει την Ελλάδα από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ και τον Αύγουστο του 1974 άρχισε έναν διπλωματικό μαραθώνιο, συναντώντας και τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Και πάλι τα αποτελέσματα των ενεργειών δεν έφεραν αποτέλεσμα, το Κυπριακό παρέμεινε αγκάθι, αλλά ο Κίσινγκερ πιστώθηκε την διπλωματική κινητικότητα της εποχής.

Ο ρόλος του στο Κυπριακό ήταν κυρίως ο λόγος που στην Ελλάδα είχε ελάχιστους θαυμαστές. Σύντομα μάλιστα κυκλοφόρησε ένας αστικός μύθος για μια ομιλία του κατά των Ελλήνων. Σύμφωνα με αυτόν τον μύθο ο Κίσινγκερ είπε: «Ο ελληνικός λαός είναι δυσκολοκυβέρνητος και γι΄αυτό πρέπει να τον πλήξουμε βαθιά στις πολιτισμικές του ρίζες. Τότε ίσως συνετισθεί. Εννοώ δηλαδή να πλήξουμε τη γλώσσα,τη θρησκεία,τα πνευματικά και ιστορικά του αποθέματα, ώστε να εξουδετερώσουμε κάθε δυνατότητά του να αναπτυχθεί, να διακριθεί, να επικρατήσει, για να μη μας ενοχλεί στα Βαλκάνια,να μη μας παρενοχλεί στην Ανατολική Μεσόγειο, στη Μέση Ανατολή». Αυτή η φράση ποτέ δεν επιβεβαιώθηκε, διαψεύστηκε μάλιστα από τον ίδιο με απάντηση στον δημοσιογράφο Γιώργο Μαρίνο, που του είχε απευθύνει επιστολή, ρωτώντας τον για την επίμαχη φράση. Παρά την διάψευση ο μύθος παρέμεινε ενεργός και αυτή η φράση χρησιμοποιήθηκε κατά καιρούς ακόμα και από πολιτικούς και διανοούμενους.

Οι επικριτές του Χένρι Κίσιντζερ ζητούσαν επί χρόνια δικαστεί για εγκλήματα πολέμου. Ως μελανότερα σημεία της καριέρας του ανέφεραν τους μαζικούς βομβαρδισμούς των ΗΠΑ στην Καμπότζη και την αμερικανική υποστήριξη στον ινδονήσιο δικτάτορα Σουχάρτο, η εισβολή των δυνάμεων του οποίου στο Ανατολικό Τιμόρ στοίχισε τη ζωή σε τουλάχιστον 200.000 ανθρώπους το 1975.

Η Realpolitik και το «αφροδισιακό»

Ο Χένρι Κίσινγκερ δεν ήταν πολεμοχαρής, με την έννοια του εχθροπαθή με τον επιθετικό λόγο απέναντι στους αντιπάλους του. Γι αυτό και θεωρείται ο αρχιτέκτονας της προσέγγισης των ΗΠΑ με τη Ρωσία και την Κίνα, που σε αντίθεση με την εμπλοκή σε υποθέσεις εμπόλεμων ζωνών ή πραξικοπημάτων, είχε αποτέλεσμα και αποτέλεσε τη βάση για την αμερικανική εξωτερική πολιτική απέναντι στους δύο «γίγαντες» για τα επόμενα 40 χρόνια. Οπαδός της Realpolitik πίστευε ότι δεν υπήρχαν εξ ορισμού εχθροί και φίλοι, αλλά κατά περίπτωση και όταν αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντα της χώρας του. Η εμπλοκή του με την πολιτική ήταν συνεχής και παρέμεινε ενεργός και μετά την αποχώρηση του από το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Εξωτερικών. Ένας άνθρωπος που ασκούσε εξουσία, χωρίς να την έχει επισήμως. Όπως άλλωστε είχε δηλώσει ο ίδιος «Η πολιτική είναι το απόλυτο αφροδισιακό».

Ο Χένρι Κίσινγκερ δεν είναι πια εδώ, ο τρόπος του, η σκέψη του και παρακαταθήκη του όμως παραμένουν ενεργές και εμπνέουν τους «μαθητές» του. Ένας άνθρωπος που θαυμάστηκε, αλλά και μισήθηκε με πάθος, αλλά ένα είναι βέβαιο: Δεν πέρασε ποτέ απαρατήρητος, δεν αποστρατεύτηκε ποτέ, αλλά και ουσιαστικά δεν μετάνοιωσε ποτέ, παρά το ότι οι κατηγορίες εναντίον του ήταν έντονες και συνεχείς.