Αυτά τα μωβ και πράσινα φώτα δεν είναι σέλας - Είναι ο… Στιβ

Το σπάνιο φωτεινό ουράνιο φαινόμενο έχει προκαλέσει φέτος αρκετό θόρυβο, καθώς ο ήλιος εισέρχεται στην πιο ενεργή του περίοδο, αυξάνοντας τον αριθμό φυσικών φαινομένων που εμφανίζονται στον νυχτερινό ουρανό. Μάλιστα ο Στιβ εντοπίστηκε και σε μέρη όπου συνήθως δεν εμφανίζεται, όπως περιοχές του Ηνωμένου Βασιλείου.

Μέχρι πριν από περίπου οκτώ χρόνια, αυτό το μοβ-ροζ τόξο που συνοδεύεται από πράσινες κάθετες λωρίδες και εμφανίζεται πιο κοντά στον ισημερινό απ’ ό,τι το σέλας, δεν ήταν γνωστό σε πολλούς επιστήμονες, και δεν είχε ακόμη όνομα.

Αυτό προέκυψε μετά από μια συνάντηση σε μια ιρλανδική παμπ του Κάλγκαρι στον Καναδά, ανάμεσα στην Ελίζαμπεθ ΜακΝτόναλντ, διαστημική φυσικό στο Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Goddard της NASA που βρισκόταν στην πόλη για σεμινάριο, και των μελών μιας ομάδας επιστημόνων – πολιτών, κυρίως φωτογράφων, που είχαν απαθανατίσει το φαινόμενο.

Πώς προέκυψε το όνομα Στιβ

Αφού συζήτησαν για ώρα αν επρόκειτο για τόξο πρωτονίων και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν είναι, αποφάσισαν ότι κάπως έπρεπε να το ονομάσουν. Κι εκεί ένας από τους κυνηγούς σέλαος, ο Κρις Ράτζλαφ, πρότεινε να το ονομάσουν προσωρινά Στιβ, μέχρι να μπορέσουν να το κατανοήσουν καλύτερα.

Το όνομα είναι εμπνευσμένο από την ταινία κινουμένων σχεδίων του 2006 «Πέρα από το φράχτη» (Over the Hedge), όπου μια ομάδα ζώων τρομάζει από έναν πανύψηλο θάμνο και αποφασίζουν να τον αποκαλούν Στιβ – «φοβάμαι πολύ λιγότερο τον Στιβ», όπως λέει ένας χαριτωμένος σκατζόχοιρος στην ταινία.

Το όνομα έμεινε. Ακόμα και όταν το φαινόμενο μπορούσε να εξηγηθεί καλύτερα. Ακόμα και όταν οι εξηγήσεις για τον Στιβ άρχισαν να διαμορφώνονται σε επιστημονικές εργασίες. Οι επιστήμονες ανέπτυξαν εκ των υστέρων ένα ακρωνύμιο για να συνοδεύσει το όνομα Steve: Strong Thermal Emission Velocity Enhancement (ισχυρή ενίσχυση ταχύτητας θερμικής εκπομπής).

Η διαφορά του Στιβ από το σέλας

Το 2018, αφού ένας δορυφόρος είχε παρατηρήσει άμεσα έναν Στιβ, συλλέγοντας κρίσιμα δεδομένα, μια μελέτη υποστήριξε ότι τα συγκεκριμένα φώτα στον ουρανό είναι η οπτική εκδήλωση ενός φαινομένου που ονομάζεται SAID (subauroral ion drift, υπο-σελική μετατόπιση ιόντων).

Το SAID αφορά μια στενή ροή φορτισμένων σωματιδίων στην ανώτερη ατμόσφαιρα της Γης. Οι ερευνητές γνώριζαν ήδη ότι το SAID υπάρχει, αλλά δεν ήξεραν ότι μπορεί περιστασιακά να είναι ορατό.

Ο Στιβ διαφέρει οπτικά από το σέλας, το οποίο προκαλείται από ηλεκτρικά φορτισμένα σωματίδια που λάμπουν όταν αλληλεπιδρούν με την ατμόσφαιρα και εμφανίζονται ως ένα πέπλο πράσινου, μπλε ή κόκκινου χρώματος. Ο Στιβ – αν όντως προκαλείται από το SAID – αποτελείται κυρίως από το ίδιο υλικό. Εμφανίζεται όμως σε χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη και είναι ορατός ως μια λωρίδα φωτός μωβ χρώματος που συνοδεύεται από χαρακτηριστικές πράσινες κάθετες λωρίδες.

Ο Στιβ μπορεί να είναι απογοητευτικά δύσκολο να εντοπιστεί, καθώς εμφανίζεται παράλληλα με το σέλας, με μικρή κανονικότητα. Μερικές φορές, ο εντοπισμός του είναι θέμα τύχης. Ο Στιβ εμφανίζεται πάντα δίπλα σε ένα σέλας, αλλά δεν έχουν όλα τα σέλατα έναν Στιβ…

Πού και πώς μπορείτε να δείτε τον Στιβ

Η Γη εισέρχεται σε μια περίοδο αυξημένης ηλιακής δραστηριότητας, ή ηλιακού μέγιστου, που συμβαίνει κάθε 11 χρόνια περίπου. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μπορεί κανείς να δει περισσότερα φωτεινά φαινόμενα στον ουρανό, ακόμη και σε χαμηλά γεωγραφικά πλάτη – όπως συνέβη πρόσφατα και στη βόρεια Ελλάδα.

Ωστόσο, ο Στιβ φαίνεται καλύτερα μέσα από το φακό μιας φωτογραφικής μηχανής. Με γυμνό μάτι, μπορεί να φαίνεται σαν ένα αχνό ίχνος από ένα αεροπλάνο που διατρέχει τον ουρανό, και εύκολα μπορεί να το παραβλέψει κανείς. Οι φωτογραφικές μηχανές όμως, που είναι πολύ πιο ευαίσθητες στο φως, μπορούν να συλλάβουν τα ζωντανά χρώματα του Στιβ μέσα από τους φακούς τους. Ακόμη και μια καλή κάμερα κινητού τηλεφώνου μπορεί να κάνει τη δουλειά.

Ο Στιβ είναι πιο πιθανό να απαθανατιστεί γύρω από τις ισημερίες την άνοιξη και το φθινόπωρο, τον Μάρτιο και τον Σεπτέμβριο, μεταξύ απογεύματος και μεσονυκτίου. Δεν διαρκεί πολύ, το μεγαλύτερο διάστημα για το οποίο ήταν ορατός μέχρι τώρα είναι περίπου μία ώρα.

Όπως περιγράφει ο φωτογράφος Νιλ Ζέλερ που έχει απαθανατίσει πολλές φορές τον Στιβ, περιμένει να αρχίσει να εξασθενεί ένα σέλας πριν στρέψει την κάμερά του προς τα ανατολικά – από τον Καναδά όπου είναι το παρατηρητήριό του – ή κατ' ευθείαν προς τα πάνω. Και τότε «αρχίζεις να βλέπεις αυτό το μωβ ποτάμι». Αυτός είναι ο Στιβ.

Με πληροφορίες από: These magnificent purple and green lights aren’t auroras. This is Steve by Jackie Wattles, CNN