«Θρίλερ» με πλαστή νουβέλα του Oυμπέρτο Έκο

Η νουβέλα «Carmen Nova» 60 σελίδων έχει πρόλογο, επίλογο, σημειώσεις και σχόλια, λέει ο φιλόλογος Nιλς Πένκε από το Πανεπιστήμιο του Ζίγκεν. «Κάποιος πρέπει να έχει μπει σε μεγάλο κόπο». Ωστόσο, όπως πιστεύει ακράδαντα, συγγραφέας της νουβέλας δεν είναι ο Ουμπέρτο Έκο (1932-2016), όπως μεταδίδει η Deutsche Welle.

«Πρόκειται για μια πολύ καλοφτιαγμένη πλαστογραφία με τουλάχιστον 15 αντίγραφα», λέει στο Γερμανικό Ειδησεογραφικό Πρακτορείο. Όταν ο Πένκε βρήκε κατά τύχη το κιτρινισμένο βιβλίο στο Ebay στα τέλη του 2022, ήταν σαν να τον είχε χτυπήσει ηλεκτρικό ρεύμα. Ένα άγνωστο έργο του μεγάλου συγγραφέα; Αλλά η απογοήτευση ήρθε πολύ γρήγορα. Πολλά στοιχεία τον οδήγησαν να υποθέσει με βεβαιότητα ότι το κείμενο δεν είναι του Ουμπέρτο Έκο, όπως εξηγεί. «Λείπει η διασκεδαστική και έντεχνη αφήγηση ενός Έκο, γύρω από τη μορφή της Κάρμεν δεν αναπτύσσεται μια πραγματική ιστορία, πρόκειται για ένα υπερθεωρητικό κείμενο», διαπιστώνει. «Κάποιος εδώ γνωρίζει καλά τον Έκο», σημειώνει με νόημα.

Ποια τα κίνητρα;

Αλλά υπάρχουν και άλλα στοιχεία, τα οποία επικαλείται για να στηρίξει τη θέση του. «Ο άγνωστος συγγραφέας ή οι άγνωστοι συγγραφείς θα πρέπει να είναι ειδικοί της λογοτεχνίας για μια τόσο καλά εφευρεμένη εξιστόρηση», πιστεύει.

Ο υποτιθεμένος εκδότης του τόμου είναι μια Edition Doppelnull (Εκδόσεις Διπλό Μηδενικό) με έδρα τη Ζυρίχη, ο επίλογος από τον Γάλλο συγγραφέα Ρολάν Μπάρτ είναι επίσης φανταστικός και το κείμενο περιέχει πολυάριθμες αναφορές σε άλλα μυθιστορήματα και συγγραφείς. Η πρώτη έκδοση φέρει ημερομηνία 1983. Εκείνη την εποχή η έκδοση της παγκόσμιας επιτυχίας του Έκο «Το όνομα του Ρόδου» μόλις είχε κυκλοφορήσει στην αγορά.

Σύμφωνα με την εμπειρία του Πένκε τέτοια ψευδεπίγραφα κείμενα στη σύγχρονη λογοτεχνία είναι πολύ σπάνια. Η Αμερικανίδα γλωσσολόγος Κάρολ E. Τσέισκι υποστηρίζει ότι τέτοιες συγγραφικές απομιμήσεις μπορεί να συμβαίνουν κατά καιρούς χωρίς να γίνονται αντιληπτές. Όταν όμως ανακαλύπτονται δημοσιοποιούνται ευρέως, «επειδή αυτή η συμπεριφορά είναι ηθικά αποκρουστική για τους ανθρώπους που αγαπούν τη λογοτεχνία και την εντιμότητα».

Σε σχέση με τα κίνητρα αυτών των πλαστογράφων υποθέτει ότι οι δράστες μερικές φορές απολαμβάνουν το να κοροϊδεύουν άλλους ανθρώπους. Στην περίπτωση του Έκο γίνεται εμφανές από το περίεργο όνομα του εκδότη. Το Γερμανικό Λογοτεχνικό Αρχείο στο Μάρμπαχ διοργάνωσε μόλις ένα διεθνές συμπόσιο σχετικά με αυτή τη θεματολογία.

«Παραποιήσεις, όπως η πλαστογράφηση χειρογράφων του Σίλερ τον 19ο αιώνα ή τα πλαστά ημερολόγια του Χίτλερ τη δεκαετία του 1980, συνιστούν εγκληματική δραστηριότητα» αναφέρθηκε στις εργασίες του συμποσίου. «Ταυτόχρονα υπάρχει και μια ''παραγωγική διάσταση'' σε αυτές τις πλαστογραφίες, οι οποίες ασκούν επίσης μια γοητεία. Ο Νιλς Πένκε θέλει να γυρίσει γη και ουρανό για να αποκαλύψει τον δημιουργό του παραχαραγμένου τομιδίου. Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο του Ζίγκεν η υπόθεση έγινε γνωστή για πρώτη φορά τον Φεβρουάριο. Έκτοτε, η «Carmen Nova» έχει φέρει τα πάνω κάτω στους λογοτεχνικούς κύκλους.

Εντοπισμός «ακόμη και μετά από 40 χρόνια»

Στο μεταξύ και ο υιός του Έκο εμφανίστηκε στο προσκήνιο δηλώνοντας ότι δεν υπάρχει κάτι που να δείχνει ότι ο πατέρας του γνώριζε για την ψευδεπίγραφη αστυνομική νουβέλα, όπως μεταφέρει το Πανεπιστήμιο του Ζίγκεν τα λεγόμενα του υιού Έκο. Υπάρχουν και άλλοι, στα χέρια των οποίων έχει πέσει αυτό το βιβλιαράκι. Κάποιοι από αυτούς επικοινώνησαν με τον Πένκε, ανάμεσά τους και ένας που, σύμφωνα με τα όσα είπε, απέκτησε τη νουβέλα μαζί με ένα «πειρατικό» αντίτυπο του βιβλίου "Το Όνομα του Ρόδου".

«Είναι εντελώς ασυνήθιστο να προσπαθεί κάποιος να αποδώσει ένα νόθο έργο σε έναν τόσο διάσημο συγγραφέα, ενόσω ακόμα ζούσε», λέει ο Νιλς Πένκε. Τώρα σκέφτεται διάφορα σενάρια για το πώς θα κινηθεί. Πχ. σύγκριση των κειμένων με τη βοήθεια ψηφιακών μεθόδων, αλλά αυτό θα απαιτούσε τουλάχιστον στοιχεία ενός ή περισσότερων υπόπτων που θα μπορούσαν να έχουν εμπλακεί. Ίσως μια εγκληματολογική ανάλυση του χαρτιού ή της βιβλιοδεσίας θα μπορούσε ενδεχομένως να έδινε κάποιες απαντήσεις. Αυτό στο οποίο ελπίζει επίσης είναι να εμφανιστούν περισσότεροι, στα χέρια των οποίων έχει πέσει η «Carmen Nova» - ή ο ίδιος ο πραγματικός συγγραφέας να βγει από την κρυψώνα του μετά από τόσα χρόνια. Υπάρχει επίσης μια τραγική συνιστώσα, το γεγονός ότι η πλαστογραφία πέρασε απαρατήρητη για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η Αμερικανίδα γλωσσολόγος Κάρολ E. Τσέισκι γνωρίζει μερικά ψηφιακά εργαλεία και μεθόδους για τον εντοπισμό ενός ψευδεπίγραφου έργου. Για παράδειγμα, υπάρχει ένα ειδικό πρόγραμμα που μπορεί να συγκρίνει συντακτικά χαρακτηριστικά στο ύποπτο κείμενο με γνωστά κείμενα του Ουμπέρτο Έκο καθώς και με κείμενα συγγραφέων που θα μπορούσαν να είναι οι πλαστογράφοι. Με άλλα λόγια, μπορεί να εξετάσει σχολαστικά συνδυασμούς λέξεων, ιδιωματισμούς ή ακόμη και τη δομή της πρότασης. Μέχρι στιγμής οι δοκιμές με περίπου 200 κείμενα και 30 συγγραφείς έχουν δείξει πολύ υψηλό βαθμό ακρίβειας. Θα μπορούσε επίσης να αξίζει τον κόπο να γίνει ακριβής ανάλυση των έργων του Έκο από τα οποία πιθανώς να λήφθηκαν προτάσεις, εκφράσεις και περιεχόμενα για την αστυνομική νουβέλα. Και πιστεύει ότι είναι εφικτός ο εντοπισμός του συγγραφέα ή των συγγραφέων που έκαναν την απατεωνιά «ακόμη και μετά από 40 χρόνια».