Πώς οι Σουηδοί σχεδιάζουν να κερδίσουν τον ευρωπαϊκό αγώνα του διαστήματος

Ανάμεσα στα απέραντα δάση στο βορειότερο τμήμα της Σουηδίας – 190 χιλιόμετρα βόρεια του Αρκτικού Κύκλου – βρίσκεται το Διαστημικό Κέντρο Esrange, ένα σύμπλεγμα απομονωμένων κτιρίων, τσιμεντένιων βάσεων εκτόξευσης και μιας έκτασης με πάνω από 30 μεγάλα δορυφορικά πιάτα.

Η βάση, που απέχει 40 λεπτά οδικώς ανατολικά από την επίσης απομονωμένη πόλη Κίρουνα, λειτουργεί από το 1966, εκτοξεύοντας ερευνητικούς πυραύλους και μεγάλα μπαλόνια συλλογής δεδομένων, τα οποία στη συνέχεια επεξεργάζεται.

Κάποτε ανήκε στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, ενώ σήμερα είναι ιδιοκτησία της κρατικής Σουηδικής Διαστημικής Εταιρείας (SSC). Και προηγείται στον διαστημικό αγώνα που διεξάγεται αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη για την πρώτη διαστημική βάση εκτός Ρωσίας που θα εκτοξεύσει δορυφόρο σε τροχιά. Ειδικά μετά την θεαματική αποτυχία των Βρετανών με τη Virgin Orbit του Ρίτσαρντ Μπράνσον.

Άλλοι διεκδικητές του τίτλου είναι το Διαστημικό Κέντρο Andøya στη Νορβηγία, η πυραυλική βάση SaxaVord στα νησιά Σέτλαντ στη Σκωτίας, ενώ πιο πίσω βρίσκονται βάσεις στην Ισλανδία, στις Αζόρες και στα Κανάρια Νησιά.

Η Ρωσία και οι εκτοξεύσεις δορυφόρων

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει κάνει ακόμη πιο επείγουσες τις προσπάθειες. «Ένα από τα προβλήματα που έγινε γρήγορα εμφανές μετά την έναρξη του πολέμου ήταν η έλλειψη δυνατότητας εκτόξευσης για την Ευρώπη, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία», δηλώνει στον Guardian ο Στέφαν Γκούσταφσον, αντιπρόεδρος στρατηγικής στη Σουηδική Διαστημική Εταιρεία. «Όταν τέθηκαν σε ισχύ οι κυρώσεις, είχαμε και εξακολουθούμε να έχουμε ένα κενό στις δυνατότητες εκτόξευσης, το οποίο πρέπει να καλύψουμε».

Η έλλειψη δυνατοτήτων εκτόξευσης προέκυψε σε μια εποχή που υπήρξε εκθετική αύξηση του αριθμού των εκτοξεύσεων δορυφόρων σε παγκόσμιο επίπεδο. Το 2022 εκτιμάται ότι υπήρχαν 6.905 ενεργοί δορυφόροι σε τροχιά γύρω από τη Γη –2.105 περισσότεροι σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Υπολογίζεται ότι κάθε εβδομάδα εκτοξεύονται 50 δορυφόροι για την κάλυψη των τηλεπικοινωνιών, των υποδομών του διαδικτύου, των δυνατοτήτων παρατήρησης της Γης και των απαιτήσεων της εθνικής ασφάλειας. Περίπου 18.500 μικροί δορυφόροι αναμένεται να εκτοξευθούν μεταξύ 2022 και 2031, σε σύγκριση με 4.600 την προηγούμενη δεκαετία.

Το πρόβλημα της Ευρώπης

Μέχρι τώρα, οι ευρωπαϊκοί φορείς που επιθυμούσαν να εκτοξεύσουν δορυφόρους εξαρτώνταν από τη Ρωσία και το ευρωπαϊκό διαστημοδρόμιο στη Γαλλική Γουιάνα, στη βορειοανατολική ακτή της Νότιας Αμερικής. Η αυξημένη εναέρια κυκλοφορία της Ευρώπης και το πυκνοκατοικημένο έδαφός της δεν προσφέρονται για τέτοια εγχειρήματα.

Για τα υπολείμματα των ερευνητικών πυραύλων της που επιστρέφουν στη Γη με αλεξίπτωτα, το Διαστημικό Κέντρο Esrange διαθέτει μια τεράστια ζώνη προσγείωσης 5.200 τετραγωνικών χιλιομέτρων, έκταση σχεδόν διπλάσια από το μέγεθος του Λουξεμβούργου, που βρίσκεται ανάμεσα στη Νορβηγία και τη Φινλανδία. Είναι ελάχιστα κατοικημένη και για τους αυτόχθονες Σάμι που εκτρέφουν ταράνδους έχουν δημιουργηθεί καταφύγια για χρήση κατά τη διάρκεια των εκτοξεύσεων.

Ωστόσο τον περασμένο Απρίλιο, οι αρχές της Νορβηγίας εξέδωσαν μια οργισμένη ανακοίνωση όταν ένας ερευνητικός πύραυλος του Esrange παρουσίασε δυσλειτουργία και προσγειώθηκε στο έδαφός της. «Δεν ήταν κίνδυνος για κανέναν» επισημαίνει ο Γκούσταφσον, αφήνοντας να εννοηθεί ότι η φασαρία των Νορβηγών οφείλεται και στις ανταγωνιστικές διαστημικές τους φιλοδοξίες.

Παραδέχεται ότι ένας πύραυλος φορτωμένος με δορυφόρους δεν θα μπορούσε παλιότερα να εκτοξευθεί από το Esrange. Ένας τέτοιος πύραυλος θα έπρεπε να περάσει πάνω από τη Νορβηγία για 15 έως 20 δευτερόλεπτα με όλους τους συνακόλουθους κινδύνους. Αυτό, ωστόσο, έχει αλλάξει. «Με τη νέα τεχνολογία δεν υπάρχει κανένας τέτοιος κίνδυνος. Πετάει εκεί ψηλά, πάνω από 100 χιλιόμετρα και μετά εξαφανίζεται», λέει ο Γκούσταφσον.

Γιατί απέτυχαν οι Βρετανοί

Η εκτόξευση δορυφόρου σε τροχιά παραμένει, βέβαια, ένα δύσκολο εγχείρημα, και αυτό το ξέρουν καλά οι Βρετανοί. Τον περασμένο Ιανουάριο η προσπάθεια της Virgin Orbit απέτυχε θεαματικά. Η εταιρεία του Ρίτσαρντ Μπράνσον είχε βασιστεί σε ένα μετασκευασμένο Boeing 747, το Cosmic Girl, να πιάσει την απαιτούμενη υψηλή ταχύτητα πριν απελευθερώσει τον LauncherOne, ο οποίος μετέφερε εννέα δορυφόρους. Ο πύραυλος απέτυχε να φτάσει στο απαιτούμενο ύψος και η Virgin Orbit έχει έκτοτε χρεοκοπήσει.

«Δεν χρησιμοποιούμε την ίδια μέθοδο με τους Βρετανούς», δήλωσε ο Γκούσταφσον. «Η Virgin Orbit του χρησιμοποίησε πυραύλους κάτω από ένα αεροπλάνο. Αυτό είναι εντάξει για πτήσεις μέχρι το διάστημα και πίσω. Η ταχύτητα ενός τέτοιου οχήματος φτάνει τα 3,5 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο. Για να μπορέσεις όμως να βάλεις δορυφόρους σε τροχιά, πρέπει να φτάσεις σε ταχύτητα 7,5 χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο. Είναι εντελώς διαφορετική η ισχύς που χρειάζεσαι. Η εκτόξευση από αεροπλάνο είναι εξαιρετικά δύσκολη, εμείς δεν πρόκειται να ασχοληθούμε με αυτό».

Το Διαστημικό Κέντρο Esrange ελπίζει να πραγματοποιήσει την παρθενική του εκτόξευση μέχρι την ερχόμενη άνοιξη – αλλά δεν βάζει ημερομηνία. Περιμένει τον κατάλληλο πύραυλο να είναι έτοιμος για αγορά. Και μόλις ολοκληρωθεί η πρώτη επιτυχής εκτόξευση στην Ευρώπη, το κέντρο στοχεύει να δημιουργήσει έως το 2030 υποδομές για «ταχεία εκτόξευση». Αυτό σημαίνει ότι οι δορυφόροι θα είναι έτοιμοι να εκτοξευθούν σε τροχιά μέσα σε δύο εβδομάδες από την ανάθεση της αποστολής. «Για εμάς, δεν είναι αγώνας για την πρωτιά, αλλά για την επιτυχία», δήλωσε ο Γκούσταφσον.