Ένα αρχαίο άρωμα «μιλάει» για τη γυναίκα που έθαψαν μαζί με τους Φαραώ

Το άρωμα, που θα μπορεί κανείς να το μυρίσει σε μια νέα έκθεση στο Μουσείο Moesgaard στη Δανία, βασίζεται στο κερί μέλισσας, τα φυτικά έλαια και τις ρητίνες δέντρων από μακρινές χώρες που βρήκε η ομάδα επιστημόνων μέσα σε βάλσαμα που χρησιμοποιήθηκαν πριν από περισσότερα από 3.500 χρόνια για τη συντήρηση της Σενετνάι. Πρόκειται για μια γυναίκα ευγενούς καταγωγής, τα όργανα της οποίας τοποθετήθηκαν μέσα σε κανωπικά αγγεία και ανακαλύφθηκαν στην Κοιλάδα των Βασιλέων της Αιγύπτου το 1900.

«Τα συστατικά ταρίχευσης που βρέθηκαν στα βάλσαμα της Σενετνάι είναι από τα πιο περίτεχνα και σπάνια που έχουν εντοπιστεί ποτέ από αυτή την περίοδο, κάτι που υποδεικνύει την εξαιρετική θέση της στην κοινωνία», επισημαίνει η Barbara Huber από το Ινστιτούτο Γεωανθρωπολογίας Max Planck στη Γερμανία, επικεφαλής συγγραφέας της σχετικής μελέτης που δημοσιεύτηκε την περασμένη εβδομάδα στο περιοδικό Scientific Reports.

Ποια ήταν η Σενετνάι

Λίγα είναι γνωστά για τη Σενετνάι. Προηγούμενες έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι έζησε περίπου το 1.450 π.Χ. και ήταν η παραμάνα του Φαραώ Αμενχοτέπ Β', γιου και κληρονόμου του Φαραώ Τούθμωσι Γ’, τον οποίο θήλασε όταν ήταν βρέφος.

Η Σενετνάι τιμήθηκε με τον τίτλο «Στολίδι του Βασιλιά» και έγινε πολύτιμο μέλος της συνοδείας του Φαραώ. Μετά το θάνατό της, τα όργανα της Σενετνάι ταριχεύτηκαν και τοποθετήθηκαν μέσα σε τέσσερα κανωπικά αγγεία με πώματα σε σχήμα ανθρώπινου κεφαλιού.

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι κατά τη διαδικασία της μουμιοποίησης αφαιρούσαν τους πνεύμονες, το συκώτι, το στομάχι και τα έντερα για να αποτρέψουν την ανάπτυξη βακτηρίων και να διατηρήσουν καλύτερα το σώμα. Πίστευαν στη διατήρηση του σώματος για τη μετά θάνατον ζωή, ώστε η ψυχή ενός ατόμου να έχει ένα μέρος για να επιστρέψει.

Μετά τη διαδικασία ταρίχευσης, τα αγγεία τοποθετήθηκαν μέσα σε έναν βασιλικό τάφο στην Κοιλάδα των Βασιλέων, όπου τα βρήκε ο αιγυπτιολόγος Χάουαρντ Κάρτερ το 1900. Η μούμια της Σενετνάι δεν βρέθηκε.

Η συμπερίληψη της Σενετνάι στην Κοιλάδα των Βασιλέων, «μια νεκρόπολη που κανονικά προορίζεται για τους Φαραώ και τους ισχυρούς ευγενείς», υποδηλώνει «εξαιρετικά προνόμια και την υψηλή εκτίμηση που είχε ο Φαραώ στη Σενετνάι», σύμφωνα με τη μελέτη.

Αποκωδικοποιώντας τα συστατικά

Τα δύο αγγεία που κάποτε περιείχαν τους πνεύμονες και το συκώτι της Σενετνάι αποτελούν μέρος της αιγυπτιακής συλλογής του Μουσείου August Kestner στο Ανόβερο της Γερμανίας από το 1935. Τα άλλα δύο αγγεία, τα οποία δεν υπήρξαν αντικείμενο της συγκεκριμένης μελέτης, φυλάσσονται σε άλλες συλλογές.

Το περιεχόμενό τους έχει χαθεί προ πολλού, αλλά οι ερευνητές μπόρεσαν να ξύσουν το εσωτερικό των αγγείων για να μελετήσουν τα υπολείμματα που άφησαν πίσω τους τα βάλσαμα, καθώς και ό,τι είχε εισχωρήσει στον πορώδη ασβεστόλιθο των αγγείων.

Η ομάδα ξεκίνησε την έρευνά της για την ταυτοποίηση των συστατικών των βάλσαμων το 2021 χρησιμοποιώντας μια σειρά από εξαιρετικά προηγμένες αναλυτικές τεχνικές. Τα βάλσαμα διέφεραν ελαφρώς μεταξύ των δύο βάζων, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να χρησιμοποιήθηκαν διαφορετικά συστατικά ανάλογα με το ποιο όργανο συντηρούνταν.

Τα βάλσαμα περιείχαν κερί μέλισσας, φυτικά έλαια, ζωικά λίπη, πίσσα και ρητίνες. Εντοπίστηκαν επίσης ενώσεις όπως η κουμαρίνη και το βενζοϊκό οξύ. Η κουμαρίνη, η οποία έχει άρωμα βανίλιας, βρίσκεται στις μπιζελιές και στην κανέλα. Το βενζοϊκό οξύ εμφανίζεται σε ρητίνες και κόμμεα από δέντρα και θάμνους.

Στο βάζο που χρησιμοποιήθηκε για την αποθήκευση των πνευμόνων της Σενετνάι, οι ερευνητές εντόπισαν αρωματικές ρητίνες από αγριόπευκο και κάτι ακόμη, που φαίνεται να είναι νταμάρ (είδος ρητίνης) από δέντρα της Ινδίας και της Νοτιοανατολικής Ασίας, ένα σπάνιο συστατικό που ταξίδεψε πολύ μέσω των εμπορικών δρόμων των μέσων της 2ης χιλιετίας π.Χ. για να φτάσει στην Αίγυπτο.

Αναδημιουργώντας το άρωμα

Αφού ταυτοποίησε τα συστατικά, η ερευνητική ομάδα συνεργάστηκε με τη Γαλλίδα αρωματοποιό Carole Calvez και τη μουσειολόγο αισθήσεων Sofia Collette Ehrich για να αναδημιουργήσουν, μετά από μήνες δουλειάς, το πραγματικό άρωμα του βάλσαμου.

«Επαναφέροντας αυτό το αρχαίο άρωμα, στοχεύουμε να γεφυρώσουμε το χάσμα μεταξύ του τότε και του τώρα, επιτρέποντας στους επισκέπτες να "αναπνεύσουν" ένα κομμάτι της αρχαιότητας», δηλώνει η Huber.

To «άρωμα της αιωνιότητας» θα είναι μέρος μιας έκθεσης για την αρχαία Αίγυπτο που θα ανοίξει τις πόρτες της τον Οκτώβριο στο δανέζικο μουσείο Moesgaard στη Δανία, έξω από το Άαρχους.

Με πληροφορίες από: A newly resurrected ancient smell may help reveal the life of a woman entombed with pharaohs by Ashley Strickland, CNN