Το DNA ανθρώπινων σκελετών 4.000 ετών ξεκλειδώνει τα μυστικά της πανώλης

Μια ομάδα ερευνητών που ανασκάπτουν χώρους μαζικής ταφής στην Αγγλία εντόπισαν το DNA των βακτηρίων που προκάλεσαν την πανώλη σε ανθρώπινα σκελετικά υπολείμματα - και είναι οι παλαιότερες γνωστές περιπτώσεις της νόσου στη Μεγάλη Βρετανία.

Τα κρούσματα του yersinia pestis χρονολογούνται πριν από 4.000 χρόνια, σύμφωνα με την εργασία που δημοσιεύτηκε την Τρίτη στο περιοδικό Nature Communications.

Το βακτηριακό DNA είναι χιλιάδες χρόνια αρχαιότερο από το παλαιότερο στέλεχος που είχε αποκαλυφθεί πριν από αυτό το τελευταίο εύρημα.

Αυτό το στέλεχος, που εντοπίστηκε το 2018 σε μια τοποθεσία ταφής γνωστή ως Edix Hill στο Cambridgeshire, ήταν πριν από 1.500 χρόνια, σύμφωνα με τον επικεφαλής συγγραφέα της μελέτης Pooja Swali, διδακτορικό φοιτητή στο εργαστήριο Skoglund στο Ινστιτούτο Francis Crick στο Λονδίνο.

Τα δείγματα των βακτηρίων που προκαλούν πανώλη βρέθηκαν σε δύο διαφορετικές τοποθεσίες μαζικής ταφής: ένα στη νοτιοδυτική Αγγλία στην κομητεία Somerset και το άλλο στη βορειοδυτική κομητεία Cumbria, κοντά στα σύνορα Αγγλίας και Σκωτίας.

Η απόσταση μεταξύ των τοποθεσιών υποδηλώνει ότι η ασθένεια ήταν ευρέως διαδεδομένη κατά την ύστερη νεολιθική περίοδο και την εποχή του Χαλκού, είπε η Swali.

«Τα στοιχεία της εκτεταμένης μετάδοσης σε μια τόσο τεράστια χωρική περιοχή μέσα σε λίγους μόνο αιώνες είναι πολύ ενδιαφέροντα και φαίνεται να είναι μια πτυχή της ταχείας κίνησης ανθρώπων, τεχνολογιών και ιδεών κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου», είπε ο Δρ. Benjamin Roberts, αναπληρωτής καθηγητής αρχαιολογίας που ερευνά την μεταγενέστερη ευρωπαϊκή προϊστορία στο Πανεπιστήμιο Durham στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Πώς εντοπίζουν οι ερευνητές βακτήρια 4.000 ετών; Η ομάδα πήρε δείγματα από τα σκελετικά υπολείμματα 34 ατόμων στις δύο τοποθεσίες, σύμφωνα με τη μελέτη.

Οι ερευνητές τρύπησαν τα δόντια αυτών των αρχαίων ανθρώπων και έβγαλαν οδοντικό πολτό, ο οποίος μπορεί να παγιδεύσει υπολείμματα του DNA των μολυσματικών ασθενειών.

«Η ικανότητα ανίχνευσης αρχαίων παθογόνων από υποβαθμισμένα δείγματα, από χιλιάδες χρόνια πριν, είναι απίστευτη», είπε η Swali. «Αυτά τα γονιδιώματα μπορούν να μας πληροφορήσουν για την εξάπλωση και τις εξελικτικές αλλαγές παθογόνων στο παρελθόν και ελπίζουμε να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε ποια γονίδια μπορεί να είναι σημαντικά για την εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών».

Χρησιμοποιώντας γενετική ανάλυση, οι ερευνητές προσδιόρισαν ότι υπήρχαν δύο διακριτές περίοδοι που εμφανίστηκε η πανώλη στη Βρετανία: Η ασθένεια εμφανίστηκε πριν ή περίπου πριν από 4.000 χρόνια και ξανά πριν από περίπου 1.500 χρόνια, είπε ο Δρ. Lee Mordechai, ανώτερος λέκτορας ιστορίας στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.

Όσον αφορά την ασθένεια, υπάρχουν πολλά που οι επιστήμονες εξακολουθούν να μην γνωρίζουν - συμπεριλαμβανομένου του τρόπου μετάδοσης της, είπε η Swali.

Το στέλεχος yersinia pestis που βρέθηκε στις τοποθεσίες ταφής δεν περιείχε το γονίδιο που θα του επέτρεπε να εξαπλωθεί μέσω των ψύλλων, ένα χαρακτηριστικό που κατείχε το στέλεχος που προκάλεσε την πανδημία γνωστή ως Μαύρος Θάνατος που αργότερα κατέστρεψε τη μεσαιωνική Ευρώπη τον 14ο αιώνα, πρόσθεσε.

Η έκθεση δείχνει επίσης ότι η μεγάλης κλίμακας μετάδοση ασθενειών χρονολογείται από τους προϊστορικούς χρόνους, πρόσθεσε.

«Πιο γνωστές πανδημίες όπως ο Covid, το AIDS ή η ισπανική γρίπη είναι πρόσφατες περιπτώσεις επαναλαμβανόμενου φαινομένου», είπε ο Mordechai.

Και ενώ υπάρχουν ιστορικά αρχεία για επιδημίες πανώλης, το αρχαίο DNA θα μπορούσε ενδεχομένως να μας δώσει μια ματιά ακόμα πιο πίσω, είπε η Swali.

«Η μελλοντική έρευνα θα κάνει περισσότερα για να κατανοήσει πώς το γονιδίωμά μας ανταποκρινόταν σε τέτοιες ασθένειες στο παρελθόν και τον εξελικτικό αγώνα με τα ίδια τα παθογόνα, που μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τον αντίκτυπο των ασθενειών στο παρόν ή στο μέλλον», είπε η Swali.

4,000-year-old DNA unlocks secrets of the plague, CNNi