Οι υπερκορεσμένοι προορισμοί αναζητούν διέξοδο: Πώς αντιμετωπίζεται ο υπερ-τουρισμός;

Με πολύ απλά λόγια, τα πιο γνωστά σημεία της Γης για τη φυσική τους ομορφιά, κινδυνεύουν να αλλοιωθούν σε πολύ μεγάλο βαθμό κι αυτό εξαιτίας των ορδών επισκεπτών που παύουν να είναι επισκέπτες και μετατρέπονται σε ένα είδος «όχλου».

Η ανάπτυξη του τουρισμού που αφορά όχι μόνο στους επισκέπτες μεγαλουπόλεων, αλλά κυρίως μικρών προορισμών και για περιορισμένη χρονική περίοδο, συνήθως, έχει ως αποτέλεσμα μια σειρά από αρνητικές συνέπειες. Πρώτη από όλες, το γεγονός πως προκειμένου να καλυφθεί η ζήτηση, κατασκευάζονται ολοένα και περισσότερα, ολοένα και μεγαλύτερα ξενοδοχεία και χώροι διαμονής, αλλά και χώροι εστίασης και άλλες υποδομές. Αυτό «από μόνο του» θα ήταν αποδεκτό, εφόσον γινόταν βάσει συγκεκριμένων κανόνων δόμησης, βασισμένων στη βιωσιμότητα και στην αειφορία – κάτι που όμως σχεδόν πουθενά στον κόσμο δεν έχει συμβεί. Αντίθετα, η ανάπτυξη του τουρισμού ήρθε άστατα, με άναρχη δόμηση, χωρίς μέτρο και όριο και πολύ συχνά, οδήγησε στην καταστροφή.

Το «λουκέτο» στο Μπορακάι

Τρανό παράδειγμα τέτοιας καταστροφικής ανάπτυξης αποτέλεσε ένα από τα πιο διάσημα μέρη στις Φιλιππίνες, το νησί Μπορακάι. Πρόκειται για ένα από τα ομορφότερα φυσικά τοπία στον κόσμο, με τη διάσημη Λευκή Παραλία του να αποτελεί πόλο έλξης επισκεπτών από όλο τον πλανήτη. Οι επισκέπτες αυτοί όμως έγιναν τόσοι πολλοί που η Λευκή Παραλία «χάθηκε» κάτω από το πολύχρωμο, πολύβουο πλήθος, με τις ξαπλώστρες και τις ομπρέλες, τους πλανόδιους πωλητές, το αλκοόλ και τη μουσική στη διαπασών – μια εικόνα που μόνο φυσικό τοπίο δεν θύμιζε.

Το 2018 ο τότε πρόεδρος των Φιλιππίνων Ντουτέρτε, αμφιλεγόμενος και εκκεντρικός, αποφάσισε το γενικό «κλείσιμο» του Μπορακάι για έξι μήνες. Πράγματι, από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο, στο νησί δεν πάτησε κανείς και εντός αυτού το πλαισίου ο τουρισμός ανασχεδιάστηκε σε μια πιο βιώσιμη βάση. Χρειάστηκε, μεταξύ άλλων, να γκρεμιστούν τμήματα ξενοδοχείων που είχαν κατασκευαστεί πολύ κοντά στην ακτή, να απαγορευθεί το αλκοόλ στην παραλία, αλλά και να τεθεί όριο στον ημερήσιο αριθμό επισκεπτών στο Μπορακάι.

Σήμερα, η κατάσταση στο νησί δεν θυμίζει το χάος της προ-Ντουτέρτε εποχής, παράλληλα όμως δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι το μοντέλο που εφαρμόστηκε μπορεί πράγματι να επιτύχει – ήδη υπάρχουν ενδείξεις ότι ο αριθμός των αφίξεων έχει αρχίσει να παραβιάζεται καθώς δεν υπάρχει επαρκής, ουσιαστικός έλεγχος.

Πώς προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τον υπερ-τουρισμό οι δημοφιλείς προορισμοί

Ο υπερ-τουρισμός αναγνωρίζεται πλέον ως υπαρκτός κίνδυνος και είναι πάρα πολλοί οι προορισμοί που προσπαθούν να τον περιορίσουν, προκειμένου να διαφυλάξουν το ίδιο τους το τουριστικό προϊόν. Οι περισσότεροι από αυτούς επιλέγουν να το κάνουν επιβάλλοντας ένα είδος «εισιτηρίου», ελπίζοντας πως το αυξημένο κόστος πρόσβασης θα περιορίσει τα πλήθη – ή τουλάχιστον θα αποφέρει σημαντικά έσοδα προκειμένου να αντιμετωπίζονται οι ζημιές.

Στην κατεύθυνση αυτή, ήδη προορισμοί όπως η Βαρκελώνη, η Ταϊλάνδη, το Μάντσεστερ, η Βενετία, η Φλωρεντία και δεκάδες άλλοι, έχουν θέσει συγκεκριμένους περιορισμούς και ενός είδους εισιτήριο για τους τουρίστες. Για τη Βαρκελώνη, συγκεκριμένα, έχουν ληφθεί μέτρα που περιλαμβάνουν περιορισμούς στη δημιουργία ξενοδοχειακών μονάδων στο κέντρο, μείωση των airbnb καταλυμάτων, αύξηση του κόστους των τουριστικών πάρκινγκ και κατ’ επέκτασιν αύξηση της τιμής του εισιτηρίου των τουριστικών λεωφορείων. Η Βενετία χρεώνει 5 ευρώ ανά ημέρα όποιον επισκέπτεται την πόλη, ενώ υπάρχουν σκέψεις το ποσό να ανέλθει στα 10 ευρώ. Νωρίτερα, η Ταϊλάνδη εισήγαγε επίσης τουριστικό φόρο και από τον Ιούνιο του 2023 και μετά, η επίσκεψη στη χώρα θα κοστίζει επιπλέον 300 μπατ (7 £) για όσους φτάνουν με αεροπλάνο και 150 $ μπατ (3,50 £) για αφίξεις στο λιμάνι.

Από την 1^η Απριλίου, όποιος θέλει να δει το Μάντσεστερ, χρεώνεται με μία λίρα (1£) για τη διαμονή του. Είναι η πρώτη πόλη του Ηνωμένου Βασιλείου που εισήγαγε τουριστικό φόρο και χρεώνει τους ανθρώπους για τη διανυκτέρευση, ενώ τα χρήματα αυτά θα διατεθούν στο Manchester Accommodation Business Improvement District (ABID) ως μέρος ενός προγράμματος βελτίωσης για τα επόμενα πέντε χρόνια – εκτιμάται ότι έτσι θα συγκεντρώνονται περισσότερα από 3 εκατομμύρια λίρες κάθε χρόνο.

Το Μπαλί είναι μέρος του αυξανόμενου αριθμού δημοφιλών ταξιδιωτικών προορισμών που έχουν πλήττονται από τον υπερτουρισμό. Η Χαβάη εξετάζει νομοσχέδιο για τη διάλυση του χρηματοδοτούμενου από την κυβέρνηση οργανισμού τουριστικού μάρκετινγκ. Το Άμστερνταμ προσπαθεί να μειώσει τη βίαιη συμπεριφορά των τουριστών, ενώ οι ιταλικές αρχές έχουν επιβάλει πρόστιμα σε τουρίστες στη Ρώμη, τη Φλωρεντία και τη Βενετία για σκουπίδια, κάμπινγκ, βανδαλισμό και παραβάσεις της οδικής κυκλοφορίας.

Αντίστοιχη συζήτηση έχει ξεκινήσει και στη χώρα μας, αναφορικά με τη Σαντορίνη και συγκεκριμένα την Οία, που «υποφέρει» από τουριστικά πλήθη σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια της θερινής σεζόν.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού για την αντιμετώπιση του υπερτουρισμού

Η πανδημία ανέκοψε εν μέρη το φαινόμενο του υπερτουρισμού, όμως καθώς τα μέτρα αίρονται, οι τουρίστες επιστρέφουν δριμύτεροι και το πρόβλημα αναζητά πιο επιτακτικά λύση. Το 2019, τη χρονιά που ο τουρισμός σε παγκόσμιο επίπεδο έσπασε όλα τα ρεκόρ, σχετική έκθεση του UNWTO (Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού) με τίτλο «Overtourism: Understanding and Managing Urban Tourism Growth beyond Perceptions» προτείνει τρόπους αντιμετώπισης με συγκεκριμένες στρατηγικές και μέτρα:

• Στρατηγική 1 - Προώθηση της διάχυσης των επισκεπτών μέσα στην πόλη και πέρα από αυτήν
• Στρατηγική 2 - Προώθηση της διάχυσης των επισκεπτών βάσει χρόνου
• Στρατηγική 3 - Κίνητρα για νέα προγράμματα επισκεπτών και ατραξιόν
• Στρατηγική 4 - Επανεξέταση και προσαρμογή του ρυθμιστικού πλαισίου
• Στρατηγική 5 - Αναβάθμιση της «κατηγοριοποίησης» των τουριστών
• Στρατηγική 6 - Η διασφάλιση ότι οι τοπικές κοινότητες επωφελούνται από τον τουρισμό
• Στρατηγική 7 - Δημιουργία εμπειριών πόλης προς όφελος κατοίκων και επισκεπτών
• Στρατηγική 8 - Βελτίωση των υποδομών πόλης
• Στρατηγική 9 - Επικοινωνία και ενθάρρυνση των τοπικών ενδιαφερόμενων μερών
• Στρατηγική 10 - Επικοινωνία με τους επισκέπτες
• Στρατηγική 11 - Ορισμός μέτρων επιτήρησης και δράσης

Ο υπερ-τουρισμός είναι ένα πρόβλημα που απαιτεί λύσεις εδώ και τώρα και καθώς η ανθρωπότητα στρέφεται στη βιώσιμη ανάπτυξη, υπάρχουν ελπίδες για δραστικό περιορισμό του. Πολλοί εκτιμούν πως πρόκειται για φαινόμενο αντίστοιχο της κλιματικής κρίσης, ως προς την αντιμετώπισή του: Οι περισσότεροι αναγνωρίζουν πως είναι υπαρκτό ζήτημα, αλλά κανείς – προς το παρόν – δεν κάνει όσα χρειάζονται για να το λύσει.

Δείτε το αφιέρωμα του CNN Greece στον Τουρισμό 2023 εδώ