«Θέλω να δω πεταλούδες στη σελήνη»: Ο οραματιστής του διαστήματος Ρικ Τάμλινσον περιγράφει

Λεπτή σαν σκόνη ταλκ, κοφτερή σαν ξυράφι, ηλεκτροστατικά φορτισμένη και με μυρωδιά καμένης πυρίτιδας. Έτσι είναι η σκόνη στη Σελήνη, που η απουσία ατμόσφαιρας και η ανομβρία εκατομμυρίων ετών, της δίνουν χαρακτηριστικά που την καθιστούν εχθρική προς τους ανθρώπους. Εισχωρεί πολύ εύκολα στους πνεύμονες λόγω του μεγέθους των μικροσωματιδίων της και της μειωμένης βαρύτητας, διαβρώνει τις στολές των αστροναυτών και δεν κατακάθεται, με αποτέλεσμα να σχηματίζονται επίμονα σύννεφα που πλανώνται παντού και εμποδίζουν την ορατότητα, κάθε φορά που ένα σκάφος προσεληνώνεται.

Αντίστοιχα, το έδαφος του Άρη είναι δηλητηριώδες και η ακτινοβολία -όπως και στη Σελήνη- ισχυρή, ενώ η βαρύτητα αποτελεί πρόβλημα για το είδος μας σχεδόν οπουδήποτε εκτός του πλανήτη Γη: αν οι άνθρωποι πετύχαιναν να εγκατασταθούν στον Άρη, κάποιοι πιστεύουν πως μερικές γενιές αργότερα θα ήταν βασανιστήριο γι΄ αυτούς να σταθούν όρθιοι στη Γη, εκτός και αν προηγουμένως ζούσαν σε διαρκώς περιστρεφόμενα ενδιαιτήματα, που μιμούνται τις συνθήκες βαρύτητας του πλανήτη μας.

Ο Αμερικανός Ρικ Τάμλινσον (Rick Tumlinson), θεωρεί εφικτή τη δημιουργία ανθρώπινων κοινοτήτων εκτός Γης εντός των επόμενων δεκαετιών, αλλά και τη δρομολόγηση «προσιτών» εμπορικών πτήσεων προς τη Σελήνη και τον Άρη, εάν όπως λέει το πρότζεκτ «Starship» του Ίλον Μασκ -που θα επιτρέψει τα ταξίδια μετ' επιστροφής στο Διάστημα με επαναχρησιμοποιούμενους πυραύλους- στεφθεί με επιτυχία και οι κυβερνήσεις «δουν» φιλικότερα και υποστηρίξουν πιο ενεργά τα εγχειρήματα των πρωτοπόρων του χώρου.

Εξόρυξη πόρων από αστεροειδείς και νεκρούς πλανήτες

Ο Τάμλινσον επισημαίνει ότι αντί να εξαντλούν τη Γη, οι άνθρωποι θα μπορούσαν να εξορύσσουν πόρους από αστεροειδείς και νεκρούς πλανήτες, από όπου μπορούν να αντληθούν στοιχεία χρήσιμα ακόμα και για την πολυπόθητη πυρηνική σύντηξη, όπως το Ήλιο-3 στη Σελήνη. Υποστηρίζει όμως την προσέγγιση αστεροειδών και πλανητών όχι σαν ένα εξωγήινο «Ελ Ντοράντο», αλλά στη βάση νόμων, κανονισμών και σεβασμού κάθε μορφής ζωής και των δικαιωμάτων της.

Ουτοπία; Ο χρόνος θα δείξει. Αλλά ο Ρικ -που συναντήθηκε και συνομίλησε με τους μεγάλους Arthur Clarke, Isaac Asimov και Ray Bradbury (έχοντας μάλιστα αναπτύξει φιλία με τον πρώτο, τον οποίο αποκαλούσε «Θείο Άρθουρ» και για τoν οποίο είχε οργανώσει το 2001 ένα πάρτι γενεθλίων στο Χόλιγουντ, προς τιμήν της «Οδύσσειας του Διαστήματος») σίγουρα ξέρει πολλά για το Διάστημα, αφού εργάζεται επί δεκαετίες για το αύριο της ανθρωπότητας «εκεί έξω».

Έχει χαρακτηριστεί ως ένας από τους 100 ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή στον τομέα του Διαστήματος (περιοδικό «Space News»), βοήθησε στην καθιέρωση του ευρέως χρησιμοποιούμενου όρου «NewSpace» και του αποδίδεται σημαντική συμβολή στη δημιουργία της ιδιωτικής διαστημικής βιομηχανίας, στην οποία επενδύουν αδρά οι Ίλον Μασκ και Τζεφ Μπέζος. Βοήθησε, σύμφωνα με το βιογραφικό του, στην έναρξη αυτού που εξελίχθηκε στην πρώτη αποστολή για την ανεύρεση νερού στη Σελήνη, υπέγραψε την πρώτη εμπορική συμφωνία αγοράς διαστημικών δεδομένων, ηγήθηκε της εμπορικής εξαγοράς του ρωσικού διαστημικού σταθμού MIR και είναι συνιδρυτής του «Space Frontier Foundation». Το 2018 ίδρυσε στο Χιούστον το ταμείο επιχειρηματικών συμμετοχών «SpaceFund», με 19 διαστημικές εταιρείες στο χαρτοφυλάκιό του.

Ο Ρικ Τάμλινσον θα βρεθεί σύντομα στην Ελλάδα, ως ομιλητής στο 8ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, που θα πραγματοποιηθεί στις 26-29 Απριλίου. Με την αφορμή αυτή, μίλησε από το Όστιν του Τέξας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και την Αλεξάνδρα Γούτα. «Είμαι πολύ ενθουσιασμένος που θα έρθω στην Ελλάδα. Ο πατέρας μου ήταν σμηνίας στην αμερικανική Πολεμική Αεροπορία, και όταν ήμουν παιδί είχε τοποθετηθεί στην Ελλάδα. Από εκεί έστελνε σε εμένα και τους αδερφούς μου πολλές φωτογραφίες και αναμνηστικά, που ακόμα κρατώ στο σπίτι. Πάντα έλεγα "θα πάω στην Ελλάδα κάποια στιγμή" και είναι σπουδαίο που αυτό επιτέλους θα γίνει» λέει.

Η συνέντευξη έγινε με φόντο μια αφίσα της ταινίας «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος», υπογεγραμμένη από τον Άρθουρ Κλαρκ, σε βιβλίο του οποίου στηρίχθηκε το κινηματογραφικό αριστούργημα του Στάνλεϊ Κιούμπρικ. «Συνάντησέ με εδώ» γράφει -με ένα βελάκι που δείχνει σε έναν από τους χώρους του εικονιζόμενου διαστημικού σταθμού- ο αείμνηστος Κλαρκ, που χρίστηκε Ιππότης το 1998.

Star Τrek, Mad Max και το «άλογο» της NASA

«Aν το Starship πετύχει, θα βιώσουμε μια απ΄τις σημαντικότερες αλλαγές στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η ίδια η ιδέα να μπορούμε να πηγαίνουμε στο Σύμπαν και να επιστρέφουμε στη Γη με επαναχρησιμοποιούμενους πυραύλους, που θα κάνουν την τακτική πρόσβαση στο Διάστημα πολύ φθηνότερη, επειδή δεν θα πετιούνται απευθείας για να φτιάξουμε καινούργιους, θα αλλάξει τα πάντα σχετικά με το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος, τη σχέση μας με τη Γη και το Διάστημα. Θα είναι σαν να έχουμε ξαφνικά αποκτήσει -ταυτόχρονα όλα μαζί- το πρώτο πλοίο, τρένο, αυτοκίνητο και αεροπλάνο. Αν αυτή τη στιγμή έγραφα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, θα εξελισσόταν σε κάποια από τις εξής δύο κατευθύνσεις: στην πρώτη, το Starship ή κάποιος από τους άλλους ιδιώτες ανοίγει τη "ναυτιλιακή γραμμή" προς το Διάστημα και κατευθυνόμαστε σε ένα μέλλον τύπου "Star Trek". Στη δεύτερη, το Starship ή κάποιο από τα άλλα εγχειρήματα δεν πετυχαίνει, η ανθρωπότητα συνεχίζει στην ίδια τροχιά και κατευθυνόμαστε σε έναν κόσμο που θυμίζει "Mad Max" (δυστοπική ταινία του 1979)» λέει ο Τάμλινσον, ο οποίος πιστεύει ότι φτάνουμε στο τέλος των 100 πιο σημαντικών ετών στη σύγχρονη ιστορία της ανθρωπότητας, που ξεκίνησαν γύρω στο 1920- 1940 (παγκόσμιοι πόλεμοι και η πρώτη παγκόσμια πανδημία, οι πρώτες ζωντανές μεταδόσεις ραδιοφώνου και τηλεόρασης, που σύνδεσαν τον κόσμο, οι πρόδρομες εργασίες για τους πρώτους πυραύλους και τα πρώτα πυρηνικά όπλα, αλλά και για σύγχρονα υλικά, οι υπολογιστές και η ίδρυση του ΟΗΕ).

Η γνώση που η ανθρωπότητα απέκτησε τότε, επισημαίνει, την έκανε ικανή να καταστρέψει τον κόσμο, αλλά το άνοιγμα του Διαστήματος, που αναμένεται να ξεκινήσει το 2030-2040, θα δώσει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να αντιστρέψει τη φθίνουσα πορεία του πλανήτη, ανοίγοντας τον δρόμο για νέες πηγές πρώτων υλών και μορφές ενέργειας, αλλά και για νέες προοπτικές στον τομέα της ανθρώπινης υγείας. «Μέσα σε 10-15 χρόνια από τη στιγμή που θα αποκτήσουμε φθηνή πρόσβαση στο Διάστημα, θα είμαστε ικανοί να κάνουμε εκπληκτικά πράγματα, που δεν μπορούμε ούτε να τα φανταστούμε σήμερα. Για παράδειγμα, θα μπορούμε να αναπτύσσουμε εκεί ανθρώπινα όργανα, όπως πνεύμονες, κάτι που δεν μπορούμε να κάνουμε εύκολα στη Γη λόγω της βαρύτητας, και να τα μεταμοσχεύουμε στους πάσχοντες στη Γη. Πιθανότατα θα γίνει ευκολότερη η πυρηνική σύντηξη, ενώ θα μπορούμε να βρούμε σε αστεροειδείς και νεκρούς πλανήτες τα μέταλλα και πρώτες ύλες που χρειαζόμαστε για την ηλεκτρική οικονομία» εκτιμά.

Κατά τον Τάμλινσον, το μεγάλο αυτό άνοιγμα στο Διάστημα, είναι πιθανότερο να το πετύχουν είτε Αμερικανοί ιδιώτες είτε η κινεζική κυβέρνηση. «Όχι η αμερικανική κυβέρνηση; Όχι η NASA;» είναι το επόμενο ερώτημα. «Αγαπώ την επιστήμη που παράγεται στη NASA από σπουδαίους ανθρώπους, αλλά δεν μπορώ να πω το ίδιο για το διαστημικό της πρόγραμμα για τον άνθρωπο. Η NASA έχει κολλήσει στο "χρησιμοποίησε το και μετά πέταξέ το". Έχει τον πύραυλο SLS, το κόστος πτήσης του οποίου είναι ίσως δεκάδες φορές υψηλότερο από εκείνο του επαναχρησιμοποιούμενου Starship -αν το Starship πετύχει. Στη NASA ποντάρουν σε λάθος άλογο, στην πραγματικότητα (γελάει) φτιάχνουν ένα άλογο, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο μία φορά, και το βάζουν σε αγώνα αυτοκινήτων» υποστηρίζει.

Πότε αναμένεται να είναι εφικτές οι πρώτες εμπορικές πτήσεις για «κοινούς θνητούς» στον Άρη;

«Με περίπου το ίδιο κόστος που απαιτείται για να αγοράσει ένα σπίτι στη Γη, ένας κανονικός άνθρωπος, όχι ένας δισεκατομμυριούχος, θα μπορεί να ταξιδέψει στον Άρη περίπου δέκα χρόνια αφότου θα έχουμε το Starship και άρα τη δυνατότητα για roundtrips» σημειώνει, ενώ προσθέτει ότι απ΄τη στιγμή που η ανθρωπότητα ξεπεράσει τα πρώτα 100 μίλια στο Διάστημα, θα μπορεί να φτάσει οπουδήποτε στο Σύμπαν. «Βρισκόμαστε στα πρόθυρα της εισόδου στο ίδιο το Σύμπαν» τονίζει. Ο ίδιος ο Τάμλινσον εργάζεται πάνω σε αυτή την εξέλιξη, μεταξύ άλλων μέσω του ταμείου επιχειρηματικών συμμμετοχών «SpaceFund», που επενδύει κατά κύριο λόγο σε μικρές εταιρείες με συναρπαστικά project στον τομέα του Διαστήματος, αλλά όχι ...σε πυραύλους.

Οι άνθρωποι που επενδύουν σήμερα σε πυραύλους στις ΗΠΑ, λέει, είναι υπερβολικά πολλοί και υφίστανται πάνω από 150 εταιρείες πυραύλων, ενώ στην πραγματικότητα υπάρχει χώρος για μερικές δεκάδες -ίσως και λιγότερες. Οι επενδυτές, επισημαίνει, θα ήταν καλύτερο να ποντάρουν τα χρήματά τους σε εγχειρήματα που υποστηρίζουν βιομηχανικές δραστηριότητες στο Διάστημα και θα επωφεληθούν από τις τεράστιες μειώσεις κόστους, που θα είναι δυνατές όταν επιτευχθούν διαστημικά ταξίδια μετ' επιστροφής.

Αν όμως οι ιδιώτες φτάσουν πρώτοι στο Διάστημα και αρχίζουν να εκμεταλλεύονται τους πόρους του, δεν υπάρχει κίνδυνος να διαμορφωθεί ένα άνομο «Ελ Ντοράντο»; Όπως λέει, το άνοιγμα στο Νέο Σύνορο προϋποθέτει υπευθυνότητα και ηθικότητα. «Εάν είναι ο ιδιωτικός τομέας που θα πάει στο Διάστημα, είναι σημαντικό και γι' αυτούς τους ίδιους να έχουμε νόμους, ασφάλεια και κατανόηση του πώς πρέπει να συνεργαζόμαστε όλοι μαζί. Έτσι, μπορούμε να έχουμε απεριόριστη ελευθερία στο νέο αυτό σύνορο γα την ανθρωπότητα, αρκεί να έχουμε υπεύθυνες αλληλεπιδράσεις. Για παράδειγμα, τα ανθρώπινα όντα θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα να πηγαίνουν όπου θέλουν, να κάνουν ό,τι θέλουν, εφόσον δεν απειλούν τη Γη, την υγεία κάποιου άλλου ή την περιουσία του και δεν παραβιάζουν την Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (...) Πρέπει να προστατεύσουμε τον μητρικό κόσμο μας και ταυτόχρονα να επεκτείνουμε το πεδίο της ζωής. Για μένα κάθε ζωή είναι πολύτιμη, αλλά απ' όσο γνωρίζω, είμαστε ο μοναδικός πλανήτης στο σύμπαν που έχει ζωή. Μπορώ να ελπίζω ότι υπάρχουν περισσότερα εκεί έξω, μπορώ να βλέπω ταινίες με τον ΕΤ ή να ονειρεύομαι ότι UFO πετούν παντού, αλλά πρέπει να ποντάρω στο χαρτί που έχω μπροστά μου, και με βάση αυτό βλέπω ότι το μόνο μέρος όπου ξέρω απόλυτα ότι υπάρχει ζωή είναι εδώ. Πιστεύω ότι η αποστολή μας είναι να μεταφέρουμε τους σπόρους της ζωής σε μέρη που είναι νεκρά» λέει.

Προσθέτει ότι είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, που οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να εξερευνήσουν και να επεκταθούν με έναν τρόπο που εμπεριέχει και ενέχει τον διαφωτισμό. «Σε κάθε άλλη εποχή στο παρελθόν, οι άνθρωποι έλεγαν "αυτό είναι δικό μου" ή "έφτασα εδώ πρώτος" ή "έχω καλύτερα όπλα". Το Διάστημα μάς δίνει τη δυνατότητα να τιμήσουμε και να εξελίξουμε τον πολιτισμό μας θετικά. Άλλωστε, υπάρχει μόνο ένα μέρος στο Σύμπαν σήμερα, στο οποίο Αμερικανοί και Ρώσοι ζουν αρμονικά στο ίδιο "σπίτι", μεταξύ άλλων και επειδή η ζωή του ενός εξαρτάται από τον άλλον: στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό» επισημαίνει.

Θα δούμε κάποτε ανθρώπινες κοινότητες στη Σελήνη ή τον Άρη;

Κατά τον Τάμλινσον, σε ό,τι αφορά την εγκατάσταση στη Σελήνη, τον Άρη και αυτό που αποκαλεί «Ελεύθερο Διάστημα», η μεγαλύτερη πρόκληση και ανασταλτικός παράγοντας είναι οι ίδιες οι κυβερνήσεις των κρατών, που θέλουν να ελέγχουν τα πάντα και να πολεμούν μεταξύ τους. Η δεύτερη μεγαλύτερη πρόκληση είναι η ακτινοβολία και στην περίπτωση της Σελήνης, το ίδιο το έδαφός της. «Η πολύ λεπτή αυτή σκόνη δεν έχει αμβλυνθεί ποτέ από τη βροχή ή τον αέρα και τα μόριά της μοιάζουν με μικρές λεπίδες ξυραφιού, με αποτέλεσμα να είναι είναι διαβρωτική, να καταστρέφει τους πνεύμονες, τις στολές, τα πάντα. Αν θέλουμε ανθρώπινες κοινότητες στη Σελήνη, αυτό πρέπει να βρούμε τρόπο να το αντιμετωπίσουμε, όπως και την ακτινοβολία. Βλέπουμε συχνά εικόνες ανθρώπων που στο μέλλον ζουν στην επιφάνεια της Σελήνης, αλλά λόγω της ισχυρής ακτινοβολίας θα ζουν κάτω από αρκετά μέτρα χώματος, τουλάχιστον μέχρι να βρεθεί μια λύση -που φαίνεται πως πάντα βρίσκεται. Για παράδειγμα, ο άλλος τρόπος ν΄αντιμετωπίσουμε την ακτινοβολία είναι η γενετική. Υπάρχουν βακτήρια που ζουν σε πυρηνικούς αντιδραστήρες, επειδή έχουν την ικανότητα να επιδιορθώνουν τις βλάβες της ακτινοβολίας εξαιρετικά γρήγορα. Μελλοντικά μπορεί να υπάρξει ένα νέο είδος ανθρώπου -τους ονομάζω "Homo Spacialis"- με γονίδια που θα τον βοηθούν να επιδιορθώνει πολύ γρήγορα τις ζημιές από την ακτινοβολία» εκτιμά.

Πόσο γρήγορα θα μπορούσε να ξεκινήσει η εγκατάσταση ανθρώπων στον Άρη ή τη Σελήνη; «Και πάλι εξαρτάται από το Starship κι άλλα αντίστοιχα πρότζεκτ που βρίσκονται υπό εξέλιξη όπως o (πύραυλος) New Glenn της Blue Origin. Aπό τη στιγμή που ο πρώτος από αυτούς (τους πυραύλους) πετύχει, αναμένω ότι θα χρειαστούν περίπου δέκα χρόνια για να εγκατασταθούν οι πρώτοι κάτοικοι. Μετά από αυτό, οι κοινότητες θα μπορούσαν να είναι πλήρως λειτουργικές σε 20 χρόνια. Πρέπει να μάθουμε πώς λειτουργούν τα πράγματα. Από εκεί και πέρα, η ανάπτυξη θα βασίζεται στην οικονομία και όχι στην τεχνολογία. Τα πρώτα 10-20 χρόνια θα είναι εξαιρετικά δύσκολα, η ζωή θα είναι πολύ σκληρή, θα υπάρξουν σίγουρα αποτυχίες και, ναι, πιθανώς άνθρωποι θα πεθάνουν, μόλις όμως καταλάβουμε τι πρέπει να γίνει, τότε όλο αυτό θα αναπτυχθεί πολύ γρήγορα» εκτιμά.

Τι θα έλεγε σε ένα νέο άνθρωπο, που θέλει να εμπλακεί σε αυτή την οδύσσεια του Διαστήματος; «Έχουν περάσει οι εποχές που για να πας στο Διάστημα έπρεπε να είσαι πιλότος μαχητικού ή να εργάζεσαι για κάποια κυβέρνηση. Μελέτησε, επιδίωξε επαφές με ανθρώπους που ασχολούνται με το Διάστημα, παρακολούθησε συνέδρια, διάβασε όσο περισσότερο μπορείς σε σχέση με τα πάντα και δες πώς θα μπορούσες να αποκτήσεις τη δική σου επιχείρηση. Βρες τα κενά στην αγορά και άρχισε να ονειρεύεσαι τις δικές σου επιχειρηματικές ιδέες. Δεν υπάρχει πια η ιδανική στιγμή για να ξεκινήσεις τη δική σου επιχείρηση σε αυτόν τον χώρο, δημιουργώντας νέες λύσεις για παλιά προβλήματα» υπογραμμίζει και προσθέτει: Δώσε στον εαυτό σου την άδεια να ονειρευτεί!