Γιάννης Χαραμίδης: 365 ημέρες από την ημέρα που ανακάλυψα τι είναι πόλεμος

Δεν ξέρω εάν ήταν ο φόβος μπροστά σε κάθε τι άγνωστο ή τα σκληρά πρόσωπα των κατοίκων της, που έκαναν την είσοδό μας στην καρδιά της πόλης των 500.000 ψυχών να μην εμπεριέχει την «χαρά» της άφιξης στον προορισμό που κάποιος ορίζει.

Μεγάλοι δρόμοι, τεράστιες ανοιχτές πλατείες, βαριά πολυώροφα σοβιετικού τύπου κτίρια και κυρίως μία θάλασσα μαύρη, λες και το μπλε το είχε στερήσει ο Θεός από την αζοφική. Η υγρασία σε συνδυασμό με την χαμηλή θερμοκρασία, «φυσιολογική για τέτοιο καιρό» μου έλεγε χτυπώντας με κάθε που με έπιανε να τρέμω από κρύο πότε ο Πέσα και πότε ο Λιόσα (ο fixer και ο οδηγός που και οι δύο επέλεξαν να μπουν μαζί μας στο άγνωστο) με έκανε ακόμη πιο ανήσυχο. Μετά από 18 ώρες δρόμου από το Κίεβο, το ξενοδοχείο «Γλάρος» λίγα μόλις μέτρα από το λιμάνι «μαλάκωσε» κάπως την ανησυχία μέσα μου. Οι πέντε πίτσες που μοιραστήκαμε με τους 4 συνοδοιπόρους και ένα ζεστό μπάνιο ήταν οι τελευταίες ανέσεις που θα είχαμε για αρκετό καιρό. Η 23η Φεβρουαρίου θα έφευγε χωρίς να με αφήνει να κλείσω μάτι.

Η αρχή του πολέμου

Όταν στις 5.17 τα ξημερώματα ακούστηκε ο πρώτος ήχος από βλήμα των 155 χιλιοστών αδυνατούσα να συνειδητοποιήσω για περισσότερο από ένα λεπτό εάν αυτό που ακούστηκε ήταν αποκύημα της αυπνίας και της κούρασής μου ή πραγματικότητα. Το δεύτερο και το οστικό κύμα που έφερε μαζί του καθώς ήταν η ρωσική απάντηση στο πρώτο ουκρανικό πλήγμα με χαστούκισαν. Η αδρεναλίνη της πρώτης γνωριμίας έμοιαζαν με το πρώτο ερωτικό σκίρτημα και μαζί με την αδρεναλίνη έφεραν και μεγάλα γιατί και πως που ήταν αδύνατο να εκφραστούν στους γύρω μου. Η πρώτη μετάδοση πολέμου ήταν γεγονός.

Το μικρό «χτικιό» στο εσωτερικό μου παραληρούσε από χαρά «είσαι εκεί που γράφετε η ιστορία για την μεταδώσεις» φώναζε υστερικά μέσα μου. Το ένστικτο της αυτοσυντήρησης από την άλλη πρόσταζε χωρίς πολλά – πολλά οργάνωση και απομάκρυνση από την εστία τουλάχιστον της ομοβροντίας του πυροβολικού.

Το Ελληνικό προξενείο στο κέντρο της Μαριούπολης μασκάρεψε λίγο την κατάσταση για όλους τους δημοσιογράφους και τα πολύτιμα συνεργεία τους που ακόμη δεν είχαν αντίληψη πως ο Ρωσικός πόλεμος μας έχει εγκλωβίσει εντός της πόλης. Σύντομα η συνέντευξη – πρώτη του δημάρχου της Μαριούπολης θα μας έδινε μία εικόνα του τι είχε συμβεί τα ξημερώματα της 24ης Φεβρουαρίου του 2022 σε ολόκληρη την Ουκρανία. Ο πόλεμος δεν ήταν πλέον ante portas, αλλά πραγματικότητα. Η Ρωσία είχε εισβάλλει από ανατολή, βορρά και νότο. Η πρώτες ώρες του πολέμου είχαν αρκετούς απομακρυσμένους ήχους πυροβολικού και μεγάλες ουρές έξω από τράπεζες, σούπερ μάρκετ και υπαίθριες αγορές. Το ρεύμα, το νερό και το διαδίκτυο δεν έλειψαν κι αυτό γέμισε όσες οθόνες διέθετε ο καθένας μας επάνω του από μαζικές πληροφορίες για τις ρωσικές επιθέσεις που ήταν ο εφιάλτης του δημοσιογράφου, δεν υπήρχε τρόπος να τις επιβεβαιώσεις. Το χωρίο Σαρντανά στα βόρεια της Μαριούπολης, ένα χωριό με έντονο ελληνικό στοιχείο, όπως και η ίδια η Μαριούπολη θα χτυπηθεί από ρωσικά μαχητικά, οι πρώτοι νεκροί του πολέμου στην περιοχή επιβεβαιώνονται και το «να μεταδώσω την είδηση» θα κερδίσει το «και τώρα τι γίνεται;».

Συνηθίζοντας τον ήχο του σφυροκοπήματος

Το ξενοδοχείο «γλάρος» έχει ήδη γίνει μακρινή ανάμνηση μέσα σε μερικές ώρες και το υπόγειο του προξενείου είναι το μόνο «φιλικό» μέρος.
Η 26 Φεβρουαρίου είναι η ημέρα που τα αυτιά και κυρίως το «μέσα» μας αρχίζει να συνηθίζει τον ήχο του σφυροκοπήματος. Από ένα σημείο και μετά σχεδόν κανένας δεν βλεφαρίζει καν στον ήχο των εκρήξεων που μας φαίνεται πως πλησιάζουν έστω και κάποια μέτρα κάθε ώρα προς το μέρος μας. Ο Πέσα έχει φροντίσει να έχουμε ακόμη και ζεστό καφέ κάτι που μοιάζει με τεράστια άνεση και πολυτέλεια. Οι δρόμοι έχουν πολύ κόσμο, πάλι στα ίδια σημεία.

Εκατοντάδες άνθρωποι σε ATM για μερικές εκατοντάδες γρίβνες που ο στρατιωτικός νόμος έχει ορίσει ως ανώτατο όριο ανά άτομο. Έξοδος από την πόλη δεν υπάρχει όπως δεν υπάρχει και μεγάλη κίνηση αυτοκινήτων. Μία πρώτη απόπειρα να δούμε τι συμβαίνει στις εισόδους της πόλης μας δίνει τις πρώτες εικόνες της Ουκρανικής άμυνας. Χωρίς πανικό και κυρίως μακριά από αδιάκριτα βλέμματα οι δυνάμεις του Τάγματος των Αζόφ έχουν κλείσει με οδοφράγματα τους δρόμους, έχουν στήσει φυλάκια ελέγχου και έχουν σκάψει χαρακώματα μέσα στα οποία έχουν τοποθετήσει γκράντ με τα οποία απαντούν στα ρωσικά χτυπήματα. Πλησιάζουμε μία μονάδα των ουκρανικών δυνάμεων στην δυτική έξοδο της Μαριούπολης και ο επικεφαλής τους δεν έχει αντίρρηση να μας μιλήσει. Τα μέτωπα μας λέει πως είναι τρία. Ένα από τα ανατολικά της Μαριούπολης από τακτικό ρωσικό στρατό, ένα από τους ρωσόφωνους του Ντονμπάς στον Βορρά και ένα στα δυτικά της πόλης από τις ειδικές δυνάμεις της Ρωσίας που κατά τις πρώτες ώρες του πολέμου έκαναν απόβαση στην Μελιτόπολη. Η αίσθηση είναι πλέον βεβαιότητα: «η Μαριούπολη υπάρχει στον στρατηγικό σχεδιασμό του Πούτιν». Αναφορικά με τις άμυνες των Ουκρανών ο υπολοχαγός των Αζόφ μας υπογραμμίζει πως είναι έτοιμες ενώ όταν τον ρωτάμε πότε κι αν θα φτάσουν ενισχύσεις από το Κίεβο καταλαβαίνουμε από το μειδίαμά του πως κάτι τέτοιο μάλλον δεν θα συμβεί.

Μπλόκα και έλεγχοι παντού

Οι ώρες κυλούν πλέον με ταχύτητα και ένταση καθώς τα στρατιωτικά – πολεμικά γεγονότα διαδέχονται το ένα το άλλο. Τα μέτωπα από τα οποία έχει εισβάλει ο ρωσικος στρατός δείχνουν πως προχωρούν με βάση τα όσα το Κρεμλίνο έχει σχεδιάσει και η ένταης των χτυπημάτων πολλαπλασιάζεται κατά στόχων μέσα στην πόλη. Κτίρια ειδικά στα ανατολικά θα χτυπηθούν από την Τρίτη κιόλας ημέρα των μαχών. Άνθρωποι θα σκοτωθούν και οι τραυματίες θα είναι δεκάδες. Ακόμη δεν έχουμε αντιληφθεί σε ποιο σημείο έχει θέσει τα σκόπευτρά του ο ρωσικός στρατός. Θα μας γίνει όμως απόλυτα κατανοητό όταν θα προσπαθήσουμε να απομακρυνθούμε την τέταρτη ημέρα του πολέμου από το κέντρο της πόλης με προορισμό ένα ορφανοτροφείο στα ανατολικά. Τα μπλόκα ελέγχου των Αζόφ είναι κυριολεκτικά παντού σε όλους τους μικρούς αλλά και τους μεγάλους δρόμους της πόλης. Εκτός από χαρτιά ελέγχουν κινητά τηλέφωνα και κάμερες να δουν εάν είσαι όντως αυτός που ισχυρίζεσαι.

Μία μεγάλη γέφυρα «κόβει την πόλη στα δύο ενώ είναι αδύνατο να κρυφτεί η τεράστια πύλη γεμάτη στρατό και άρματα μάχης στο Άζοφσταλ. Περνώντας μετά από 45 λεπτά τον έλεγχο διαπιστώνουμε πως πλέον για τα αυτιά μας οι ήχοι από τα ρωσικά πυρά είναι όλο και πιο έντονοι. Στο στέρνο μας ακόμη και μέσα σε αυτοκίνητο αισθανόμαστε ανά τρία λεπτά το οστικό κύμα που μας προειδοποιεί πως τα πυρά δεν είναι φίλια… Η εκκλησία του Χριστού στέκει σε μία γειτονιά που τα παράθυρα στα σπίτια δεν έχουν ήδη τζάμια. Ο δρόμος έχει ήδη δύο μεγάλους κρατήρες και στις δύο άκρες και έχουμε την αίσθηση πως βρισκόμαστε μέσα στο βεληνεκές των ρωσικών όπλων.

Το πραγματικό πρόσωπο του πολέμου

Όταν η πόρτα του κτιρίου πίσω από την εκκλησία ανοίγει συναντάμε για πρώτη φορά το πραγματικό πρόσωπο του πολέμου. 18 παιδιά από 6 μηνών μέχρι 13 ετών ζουν ορφανά στην συγκεκριμένη υποδομή. Δεν είναι ορφανά του πολέμου που μόλις ξεκίνησε αλλά αυτού που μαίνεται από το 2014 στην κοιλάδα του Ντονμπάς. Το μικρότερο ο Βιτάλι, μόλις έξι μηνών έχασε τους γονείς του τις πρώτες ημέρες των μαχών στο χωριό Σαρτανά, το χαμόγελό του δεν μας δίνει κουράγιο μας συστήνει αυτόματα και χωρίς περιστροφές με το σκοτάδι του πολέμου. Ο επικεφαλής της εκκλησίας μας αγκαλιάζει σαν οικογένεια την ώρα που φεύγουμε και μου ψιθυρίζει: «να θυμάσαι τι είναι ο πόλεμος. Ο πόλεμος είναι το χειρότερο πράγμα που μπορεί να κάνει άνθρωπος σε άνθρωπο». Ο ψίθυρος του ιερέα αντηχεί ακόμη στα αυτιά μου. Θα αφήσουμε την Μαριούπολη μέρες μετά και αρκετό θάνατο αργότερα. Η Μαριούπολη δεν υπάρχει πλέον. Η τύχη των ανθρώπων της είναι δεδομένη ή άγνωστη.

Η Μαριούπολη που στα μάτια μου δεν ήταν τόπος όμορφος, θα έχει για πάντα θέση μέσα μου ως τόπος ηρωικός και για τους ήρωες ελάχιστη σημασία έχει η ομορφιά.