Τα διδάγματα από τα ουκρανικά μέτωπα - Τι αλλάζει στο πεδίο των επιχειρήσεων

Αυτό συμβαίνει διότι παρακολουθούμε σχεδόν σε πραγματικό χρόνο εικόνες από την πρώτη γραμμή ακόμα και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Παράλληλα ο καθημερινός καταιγισμός πληροφοριών έρχεται από μια σύγκρουση όπου κανένας από τους εμπόλεμους δεν κατάφερε να επιβληθεί με συντριπτικό τρόπο (όπως δηλαδή) έκαναν οι Αμερικάνοι δυο φορές στο Ιράκ και το 2001 στο Αφγανιστάν).

Στρατιωτική πηγή, που για ευνόητους λόγους δεν μπορούμε να αποκαλύψουμε, αναλύει στο CCN Greece τα διδάγματα (lessons learned) από τα μέτωπα της Ουκρανίας και πώς διαμορφώνεται το σύγχρονο πεδίο επιχειρήσεων.

Τεθωρακισμένα

Μια παρανόηση λόγω γνωστικής προκατάληψης (cognitive bias) είναι ότι ο ρόλος των αρμάτων μάχης πλέον είναι παρωχημένος. Μέχρι τώρα, περισσότερα από 2.200 άρματα μάχης έχουν καταστραφεί, εξουδετερωθεί ή αιχμαλωτιστεί και από τις δύο πλευρές. Αυτή την τρομακτική λίστα χαμένων αρμάτων την δημιούργησαν απλοί στρατιώτες με ελαφριά αλλά υπερσύγχρονα αντιαρματικά όπλα, μαχητικά αεροσκάφη, επιθετικά ελικόπτερα, πυροβολικό, Μη Επανδρωμένα Αεροσκάφη (ΜΕΑ) και φυσικά τα αντίπαλα άρματα μάχης.

Το άμεσο συμπέρασμα είναι ότι πλέον τα άρματα δεν είναι χρήσιμα γιατί είναι τρωτά. Αντιθέτως, η πρόνοια που λήφθηκε για να στοχοποιηθούν και να καταστραφούν με κάθε τρόπο τα άρματα μάχης δείχνει την σημασία τους και τον καθοριστικό ρόλο τους σε έναν πόλεμο σε ανοιχτό έδαφος που τα καθιστά πρωταρχικό στόχο. Η Ρωσία το επιβεβαιώνει βγάζοντας διαρκώς άρματα μάχης από τις αποθήκες της, ασχέτως του πόσα έχει ήδη χάσει ή το πόσο παλιά ή τεχνολογικά κατώτερα είναι.

Μη Επανδρωμένα Αεροσκάφη (ΜΕΑ)

Μεγάλος πρωταγωνιστής αυτού του πολέμου είναι τα ΜΕΑ. Μετά από πολυετή χρήση στα χέρια της Δύσης και μετά από το καθοριστικό αποτέλεσμα που έφεραν στην πιο πρόσφατη σύγκρουση μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, επιβεβαιώνουν για ακόμα μια φορά την χρησιμότητα τους. Ενώ η αξία τους είναι αδιαμφισβήτητη, ο ρόλος τους είναι πολλές φορές διαφορετικός από αυτή που του αποδίδουμε. Καταρχήν το τουρκικής κατασκευής Bayraktar, εναντίον της Αρμενίας καθόρισε το αποτέλεσμα του πολέμου.

Όμως εναντίον της Ρωσίας προκάλεσε σχεδόν μηδενικές απώλειες σε κύρια οπλικά συστήματα και αρκέστηκε στον βομβαρδισμό ακάλυπτων και απροστάτευτων γραμμών ανεφοδιασμού. Όπως ομολόγησε Ουκρανός αξιωματούχος σε τηλεφωνική φάρσα, το Bayraktar υπήρξε κυρίως όπλο δημοσίων σχέσεων. Κατάφερε όμως να εξυψώσει το ηθικό των αμυνόμενων. Συμπληρωματικά, η Τουρκία εκμεταλλεύτηκε και διόγκωσε επικοινωνιακά τις επιτυχίες του για να εξασφαλίσει χρυσά εξαγωγικά συμβόλαια.

Η άλλη όψη του νομίσματος είναι ότι κάθε κλιμάκιο, ασχέτως του πόσο μικρό είναι, μπορεί να λαμβάνει, απευθείας, απαραίτητες πληροφορίες για τις θέσεις και την κατάσταση των εχθρών του. Πληροφορίες που παλαιότερα θα τις έβλεπε πρώτα ένας στρατηγός χάρη σε κατασκοπευτικούς δορυφόρους ή μετά από πτήσεις αναγνωριστικών αεροσκαφών. Τώρα με το εξευτελιστικό κόστος ενός εμπορικού drone μπορεί ο λοχίας να βλέπει που είναι κρυμμένο το εχθρικό πολυβολείο και το που περιμένει η εχθρική ενέδρα τους άνδρες και τις γυναίκες του.

Οι πληροφορίες, που θα συλλέξουν, θα καθορίσουν το την ζωή ή τον θάνατο στο επίπεδο του απλού μαχητή ενώ οι απώλειες τους είναι ανούσιες καθώς το κόστος τους μπορεί να είναι μικρότερο και από ενός κινητού τηλεφώνου. Επιπλέον ένα drone μπορεί να κατευθύνει πυρά πυροβολικού χωρίς να διακινδυνεύσει ένας παρατηρητής και σε μέρη που αυτός δεν θα μπορούσε να έχει πρόσβαση. Πλέον κανένα σημείο στα μετόπισθεν του εχθρού δεν μπορεί να είναι ασφαλές, όταν βρίσκεται εντός βεληνεκούς πυροβολικού.

Τέλος, η Ουκρανική αεράμυνα είναι αναγκασμένη να εξαπολύει πυραύλους πολλαπλάσιας αξίας για την εξουδετέρωση φτηνών drone-καμικάζι που όμως στοχεύουν στρατηγικούς στόχους των υποδομών της χώρας, τεράστιου κόστους και χρησιμότητας.

Ο βασιλιάς της μάχης, η βασίλισσα και η επιμελητεία

Ο Ναπολέοντας αποκαλούσε το πυροβολικό τον βασιλιά της μάχης. Οι αντίπαλοι στρατοί χρησιμοποίησαν με επιτυχία μεθόδους παλαιότερων εποχών ακόμα και με σύγχρονα μέσα. Οι Ρώσοι ακολούθησαν το Σοβιετικό δόγμα του μαζικού μπαράζ πυροβολικού με σκοπό την κονιορτοποίηση των εχθρικών οχυρώσεων/πόλεων/δυνάμεων.

Από την άλλη η Ουκρανία ακολούθησε το Δυτικό δόγμα που θέλει τα πυρά ακριβείας να καθορίζουν το αποτέλεσμα της μάχης. Με χρήση έξυπνων όπλων κατέστρεψε τις γέφυρες στον Δνείπερο, πριν ανακαταλάβει την δυτική του όχθη, ενώ οι περίφημοι HIMARS πλήττουν στόχους σε μεγάλο βάθος και καθιστούν την διοικητική μέριμνα των Ρώσων τουλάχιστον προβληματική (σημείωση: οι ελληνικοί MLRS αν και έχουν ελαφρώς διαφορετική χρήση, διαθέτουν πολλαπλάσια ισχύ πυρός των HIMARS).

Εάν το πυροβολικό είναι ο βασιλιάς της μάχης, το πεζικό είναι η βασίλισσα. Μια έκφραση λέει ότι «ένα έδαφος δεν το ελέγχεις εάν δεν το πατάει η αρβύλα». Όντως η αξία του απλού μαχητή του πεζικού είναι αδιαμφισβήτητη ως το κύτταρο ενός στρατιωτικού οργανισμού, και στον πόλεμο στην Ουκρανία αποδείχθηκε περισσότερο φονικός και σημαντικός από ποτέ. Είτε επίστρατος είτε επαγγελματίας απέδειξε ότι η παρουσία του, ή η απουσία του, καθορίζει το αποτέλεσμα της μάχης ενώ με τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα που διαθέτει δεν μπορεί να αγνοηθεί καθώς μπορεί να θέσει σε κίνδυνο από εφοδιαστικές αλυσίδες μέχρι τεθωρακισμένες δυνάμεις.

Αυτό που καθορίζει εδώ και αιώνες την έκβαση των πολέμων δεν είναι μόνο ο μαχητής, η στρατηγική και η τεχνολογία. Μεγάλο ρόλο παίζει η επιμελητεία ή διοικητική μέριμνα (ΔΜ), δηλαδή η ικανότητα ενός στρατού να εφοδιάζεται και να αναπληρώνει τις απώλειες του. Η αξία της αποδείχθηκε περίτρανα και σε αυτό τον πόλεμο. Από την αρχή οι γραμμές εφοδιασμού στοχοποιήθηκαν.

Δύο αντιαρματικοί πύραυλοι μπορούν να χτυπήσουν δύο άρματα και να τα σταματήσουν. Εναλλακτικά μπορούν να χτυπήσουν δύο βυτιοφόρα και να σταματήσει ολόκληρη επίθεση λόγω περιορισμένων καυσίμων. Οι εφοδιαστικές δυσκολίες ενός επιτιθέμενου έγιναν Γολγοθάς για τους Ρώσους, και για μήνες άρματα που πρωτύτερα είχαν επιτύχει να διαπεράσουν τις αμυντικές θέσεις των Ουκρανών να μένουν από καύσιμα και πυρομαχικά. Έτσι να εγκαταλείπονται από τα πληρώματα τους για να τα δούμε να σέρνονται από τρακτέρ.

Η γιγάντωση των αναγκών του πολέμου

Σε στρατηγικό επίπεδο, βλέπουμε δυο χώρες να πασχίζουν να διατηρήσουν την ικανότητα της ΔΜ τους για διεξαγωγή ενός παρατεταμένου πολέμου. Η μεν Ρωσία με τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στον κόσμο, αναγκάζεται να «ξεστοκάρει» όπλα και μέσα της δεκαετίας του ’60. Η βιομηχανία της δεν επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών του στρατού της, με αποτέλεσμα να φέρεται ότι αγοράζει πυρομαχικά από κράτη-παρίες.

Αντίστοιχα η Δύση έχει οργανώσει εφοδιαστικές αλυσίδες για την κάλυψη κάθε Ουκρανικής ανάγκης με την παροχή μεγάλης ποσότητας όπλων και πυρομαχικών από τα αποθέματα δεκάδων χωρών.

Αυτό μας υποδεικνύει ότι ο σύγχρονος πόλεμος είναι τόσο απαιτητικός σε μέσα, που αν δεν εκπληρωθούν άμεσα οι αντικειμενικοί του σκοποί, τότε είναι απαραίτητη μια εύρωστη οικονομία και βιομηχανία, ικανή να ανεφοδιάζει τις ένοπλες δυνάμεις. Και μάλιστα σε βαθμό που ελάχιστες χώρες στον κόσμο να μπορούν να είναι πλήρως αυτάρκεις.

Συμπληρωματικά είναι απολύτως απαραίτητες οι συνεργασίες μεταξύ συμμαχικών χωρών με σκοπό την ενίσχυση ενός εμπόλεμου για να αντέξει να πολεμήσει όσο χρειαστεί.

Φυσικά, θα βγάλουμε πολύ ασφαλέστερα συμπεράσματα για το ποιες αλλαγές ήρθαν για να μείνουν, μετά το τέλος των επιχειρήσεων και αφού «κάτσει η σκόνη» που σηκώνει η υπερπληροφόρηση, η παραπληροφόρηση και η προπαγάνδα. Αυτή σε συνδυασμό με την γνωστική προκατάληψη (cognitive bias) δημιουργεί την τάση για παρανοήσεις ή στρεβλές αντιλήψεις οι οποίες όμως γρήγορα θα ξεκαθαρίσουν.