Ο πόλεμος στην Ουκρανία μέσα από 11+1 στιγμές και το αποτύπωμα στις ζωές μας

Για το 2022 δεν χρειάστηκε καν να γίνει όχι σύσκεψη, αλλά ούτε καν ερώτηση. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, για να ακριβολογούμε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, έριξε βαριά τη σκιά του στη χρονιά που μας εγκαταλείπει σε λίγες μέρες.

Η πρώτη γενικευμένη πολεμική σύρραξη στην ήπειρό μας από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν ήταν μόνο ένα ιστορικό γεγονός, αλλά κάτι που μας άγγιξε σε όλα τα επίπεδα. Όχι μόνο στην ψυχή, αλλά και στην καθημερινότητά μας, στην τσέπη μας, στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τα πράγματα.

Πώς να περιγράψεις τον πόλεμο σε λίγες λέξεις; Είναι αδύνατον. Το μόνο εφικτό είναι να εστιάσουμε στις στιγμές. Σε σκόρπιες στιγμές, μία ανά μήνα του χρόνου, που μαζί δίνουν και μια γενική εικόνα του τι συνέβη. Μια λεπτομερής καταγραφή των συμβάντων θα ήθελε δεκάδες χιλιάδες λέξεις, που αμφιβάλλουμε αν θα διαβάζονταν κι αν, εν τέλει, θα έδιναν έστω ένα γενικό περίγραμμα του τι απίστευτα πράγματα ζήσαμε στο 2022.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

17/1, Δευτέρα

Από τα ξημερώματα ρωσικά στρατεύματα, άρματα μάχης και βαρύ πυροβολικό, μπήκαν στο έδαφος της γειτονικής και φίλης Λευκορωσίας για να συμμετάσχουν σε κοινές ασκήσεις με το βαρύγδουπο όνομα «Ενωμένη Αποφασιστικότητα». Το ανακοίνωσε ο επικεφαλής του συμβουλίου ασφάλειας της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Βόλφοβιτς, ο οποίος διευκρίνισε μάλιστα ότι οι (ελεγχόμενοι από τη Ρωσία) σιδηρόδρομοι της χώρας του θα χρησιμοποιηθούν για να μεταφερθούν γρηγορότερα και ευκολότερα τα βαριά όπλα στο «πεδίο ασκήσεων», το οποίο κατά σύμπτωση βρίσκεται στα νότια σύνορα της Λευκορωσίας με την Ουκρανία. Συνολικά μεταφέρθηκαν περισσότερα από 1.500 βαριά όπλα και 17.000 στρατιώτες, αριθμοί που ξεπερνούσαν κατά σχεδόν 600% οποιαδήποτε κοινή στρατιωτική άσκηση είχαν επιχειρήσει οι δύο χώρες.

Ως τότε οι προειδοποιήσεις της Δύσης για κινήσεις ρωσικών στρατευμάτων δεν είχαν επιβεβαιωθεί και αντιμετωπίζονταν με θυμηδία από την ρωσική πλευρά. Αυτή η κίνηση είχε διπλό σκοπό: Αφ’ ενός να εξασκηθούν οι στρατιώτες στην προέλαση κι αφ’ ετέρου να υπάρχει, αν χρειαζόταν, κι ένα εν δυνάμει δεύτερο μέτωπο. Πείστηκαν και οι πιο δύσπιστοι ότι ο Πούτιν είχε αποφασίσει πια την εισβολή και απλά περίμενε την κατάλληλη στιγμή.

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ

24/2, Πέμπτη

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν ανακοινώνει σε τηλεοπτικό διάγγελμα μια «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» (ακόμα έτσι αποκαλείται στα ρωσικά μέσα) με στόχο την αποστρατιωτικοποίηση και την αποναζιστικοποίηση της Ουκρανίας. Πάνω από 30 μεραρχίες εισβάλλουν στην Ουκρανία από πέντε διαφορετικά μέτωπα (ανάμεσά τους τα εδάφη της Λευκορωσίας και της κατεχόμενης Κριμαίας). Δευτερόλεπτα μετά τη λήξη του διαγγέλματος αρχίζουν βομβαρδισμοί σε Κίεβο, Χάρκοβο, Οδησσό και στην περιοχή του Ντόνμπας. Ρωσικοί πύραυλοι εστιάζουν σε αεροδρόμια, στρατιωτικές εγκαταστάσεις και αποθήκες πυρομαχικών.

Η Ουκρανία απαντάει με επιβολή στρατιωτικού νόμου σε ολόκληρη την επικράτειά της, διακοπή των διπλωματικών σχέσεων με τη Ρωσία και απαγόρευση κυκλοφορίας στις μεγάλες πόλεις το βράδυ. Συνολικά 137 Ουκρανοί, κυρίως πολίτες, χάνουν τη ζωή τους την πρώτη ημέρα του πολέμου. Η γενική αίσθηση είναι ότι η ρωσική προέλαση είναι ταχύτατη και η αντίσταση μηδαμινή. Όσο οι ημέρες περνούν, αποδεικνύεται το ακριβώς αντίθετο.

ΜΑΡΤΙΟΣ

29/3, Τρίτη

Αντιπροσωπείες των δύο πλευρών συναντώνται στην Κωνσταντινούπολη στον πέμπτο γύρο συνομιλιών για κατάπαυση του πυρός. Εκείνη τη στιγμή κανείς δεν γνώριζε ότι θα ήταν η τελευταία φορά που θα κάθονταν στο τραπέζι, τουλάχιστον μέχρι σήμερα. Είχε αποδειχτεί πια ότι η ρωσική προέλαση αντιμετώπιζε ανυπέρβλητα προβλήματα, όμως οι Ουκρανοί ήταν ακόμη σε φάση μαζικής άμυνας, ούτε είχαν έλθει στην επιφάνεια οι φρικαλεότητες των ρωσικών στρατευμάτων σε χωριά που κατέλαβαν, κυρίως πέριξ του Κιέβου.

Η Ουκρανία τότε πρότεινε την υιοθέτηση του καθεστώτος ουδετερότητας, αλλά και την ανάλογη εγγύηση ασφάλειας που προσφέρει το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ. Πρότεινε, επίσης, μια 15ετη μεταβατική περίοδο στην οποία οι δύο χώρες θα συμφωνήσουν στο καθεστώς της Κριμαίας, καθώς και την άμεση αποχώρηση όλων των ρωσικών στρατευμάτων. Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών ρωσικές αεροπορικές επιθέσεις στο Μικολάιφ αφαίρεσαν τη ζωή 35 Ουκρανών πολιτών και βάρυναν ακόμα περισσότερο το ήδη τεταμένο κλίμα.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ

17/4, Kυριακή

Δύο ουκρανικοί αντιπλοϊκοί πύραυλοι R-360 Neptune πλήττουν το πολεμικό πλοίο Μόσκβα, τη ναυαρχία του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας, που έπλεε νοτιοδυτικά της Σεβαστούπολης. Οι πύραυλοι προκάλεσαν καταστροφές και φωτιά, η οποία επεκτάθηκε στο μηχανοστάσιο και στις αποθήκες πυρομαχικών, προκαλώντας τεράστιες εκρήξεις. Παρά την προσπάθεια να ρυμουλκηθεί στο λιμάνι και να σωθεί, το πλοίο βυθίζεται.

Το υπουργείο Άμυνας της Ουκρανίας ανακοινώνει το συμβάν το πρωί. Η Ρωσία παραδέχεται την καταστροφή, αλλά την αποδίδει σε «τυχαία πυρκαγιά», χωρίς περαιτέρω εξηγήσεις. Οι επίσημες αναφορές κάνουν λόγο για έναν νεκρό, 27 τραυματίες και 396 μέλη του πληρώματος που μετεπιβιβάστηκαν σε άλλο πολεμικό πλοίο, όμως εξαρχής υπήρξαν υπόνοιες για πολλά περισσότερα θύματα. Ήταν το πρώτο μεγάλο χτύπημα αντεπίθεσης της Ουκρανίας και η πρώτη απόδειξη ότι διαθέτει όπλα υψηλής τεχνολογίας και μπορεί να τα χρησιμοποιήσει.

ΜΑΪΟΣ

17/5, Τρίτη

Οι τελευταίοι 471 Ουκρανοί μαχητές που είχαν ταμπουρωθεί στο τεράστιο συγκρότημα εργοστασίων Αζοφστάλ στη Μαριούπολη παραδίδουν τα όπλα τους στους Ρώσους πολιορκητές και συλλαμβάνονται αιχμάλωτοι. Το συμβάν γράφει τους τίτλους τέλους της αντίστασης στη Μαριούπολη, η οποία περνάει σε ρωσικά χέρια. Οι στρατιώτες πήραν εντολή να παραδοθούν από τις ουκρανικές αρχές, με την επισήμανση ότι «πέτυχαν το σκοπό τους» και «χάρισαν στην Ουκρανία πολύτιμο χρόνο για να συντάξει την αντεπίθεσή της».

Οι 211 από τους μαχητές οδηγούνται στην πόλη της Ολενίβκα και άλλοι 260, συμπεριλαμβανομένων 53 σοβαρά τραυματιών, μεταφέρονται στο νοσοκομείο του Νοβοαζόφσκ. Έκτοτε τα νέα γι’ αυτούς είναι μόνο αποσπασματικά. Τουλάχιστον οι μισοί δεν έχουν δώσει κανένα σημείο ζωής στις οικογένειές τους.

ΙΟΥΝΙΟΣ

27/6, Δευτέρα

Ρωσικοί πύραυλοι Kh-22 χτυπούν ένα εμπορικό κέντρο στην πόλη Κρέμεντσουκ, στην επαρχία της Πολτάβα, μακριά από τα μέτωπα του πολέμου. Τη στιγμή της επίθεσης στο εμπορικό κέντρο υπήρχαν πάνω από 1.000 άμαχοι. Τουλάχιστον 20 χάνουν ακαριαία τη ζωή τους και άλλοι 56 τραυματίζονται (εκ των οποίων 7 έχουν ήδη πεθάνει μετά από νοσηλεία). Επισήμως άλλοι 36 αγνοούνται. Ακόμα.

Αυτή ήταν η πέμπτη ρωσική πυραυλική επίθεση στην πόλη, αλλά η πρώτη που έγινε σε καθαρά πολιτικό στόχο. Οι ρωσικές αρχές στην αρχή αρνήθηκαν ότι χτύπησαν το εμπορικό κέντρο. Στη συνέχεια, ρωσικά ΜΜΕ έκαναν λόγο για «κρυφή στρατιωτική βάση» μέσα στο εμπορικό κέντρο, έτσι δικαιολογήθηκε η επίθεση. Η Ουκρανία έκανε λόγο για αποτρόπαιο έγκλημα πολέμου εναντίον αμάχων. Ήταν η πρώτη τέτοια επίθεση που σημειώθηκε σε πολιτικό στόχο εκτός μετώπου.

ΙΟΥΛΙΟΣ

22/7, Παρασκευή

Η Ρωσία και η Ουκρανία υπογράφουν στο παλάτι του Ντολμάμπαχτσε της Κωνσταντινούπολης την «Πρωτοβουλία για την ασφαλή μεταφορά σιτηρών και τροφίμων από τα λιμάνια της Ουκρανίας». Μια συμφωνία ώστε να σταματήσει το μπλοκάρισμα των ουκρανικών σιτηρών στη Μαύρη Θάλασσα από τα ρωσικά πλοία. Τις δύο πλευρές έφερε στο ίδιο τραπέζι η Τουρκία, εγγυητής της συμφωνίας είναι ο ΟΗΕ. Για την Ουκρανία ήταν μια τεράστια οικονομική, αλλά και ηθική ανάσα, που βοήθησε την εισροή ξένου συναλλάγματος. Για τη Ρωσία, μία κίνηση καλής θέλησης προς όλες τις χώρες (ειδικά του Τρίτου Κόσμου), οι οποίες εξαρτώνται σε μεγάλο ποσοστό από τα ουκρανικά σιτηρά και κινδύνευαν με λιμό.

Η συμφωνία είχε αρχική διάρκεια 120 ημερών, αλλά ανανεώθηκε το Νοέμβριο και πλέον ισχύει ως τον Φεβρουάριο του 2023. Περισσότερα από 500 πλοία φορτωμένα με ουκρανικά σιτηρά απέπλευσαν από τα λιμάνια που βρίσκονται στην κυριαρχία της (κυρίως αυτό της Οδησσού) και πέρασαν τα στενά του Βοσπόρου. Η διεθνής κοινή γνώμη εξέλαβε την κίνηση ως μια πρώτη προσπάθεια συνεννόησης. Αποδείχτηκε ότι δεν ήταν τίποτε άλλο παρά κοινά συμφέροντα.

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

25/8, Πέμπτη

Η ανθρωπότητα κρατάει την αναπνοή της από την είδηση ότι οι δύο εναπομείναντες σε λειτουργία πυρηνικοί αντιδραστήρες στον υπό ρωσική κατοχή σταθμό της Ζαπορίζια αποσυνδέθηκαν από το ουκρανικό δίκτυο ενέργειας. Οι πυρκαγιές που είχαν ξεσπάσει σε παρακείμενο σημείο κατέστρεψαν τις γραμμές τροφοδοσίας. Την ανακοίνωση έκανε η κρατική εταιρεία πυρηνικής ενέργειας της Ουκρανίας Energoatom. Το κείμενο ήταν αρκετό για να πυροδοτήσει φόβους για καταστροφικό πυρηνικό ατύχημα.

Οι εγκαταστάσεις πυρηνικής ενέργειας στη Ζαπορίζια ήταν κομβικό σημείο των μαχών στην περιοχή, με βλήματα πυροβολικού να εξαπολύονται ένθεν κακείθεν και τη μία πλευρά να κατηγορεί την άλλη ότι «βομβαρδίζει τον πυρηνικό σταθμό» με σκοπό να προκαλέσει ατύχημα. Ευτυχώς η ηλεκτροδότηση αποκαταστάθηκε μετά από λίγες ώρες. Την περιοχή επισκέφθηκε αργότερα ομάδα του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας. Φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν μετά από λίγες ημέρες έδειξαν τρύπες στην οροφή των κτιρίων, όμως όχι και των αντιδραστήρων. Ο διευθυντής της υπηρεσίας Δρ. Ραφαέλ Γκρόσι δήλωσε ότι η ακεραιότητα του πυρηνικού σταθμού παραβιάστηκε πολλές φορές το τελευταίο διάστημα.

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

23/9, Παρασκευή

Αυτή ήταν η πρώτη ημέρα διεξαγωγής των «δημοψηφισμάτων» στις κατεχόμενες από τη Ρωσία περιοχές της νοτιοανατολικής Ουκρανίας, τυπικά για να αποφανθεί ο ντόπιος πληθυσμός αν επιθυμεί την απόσχισή τους από την Ουκρανία και την ένταξή τους στη Ρωσική Ομοσπονδία. Τα «δημοψηφίσματα» έγιναν σε τέσσερις περιοχές, τις αυτοανακηρυχθείσες «δημοκρατίες» του Ντόνετσκ και του Λουγκάνσκ, αλλά και τις στρατιωτικές διοικήσεις της Χερσώνας και της Ζαπορίζια. Υποτίθεται ότι έγιναν κανονικά, παρά το ότι η Ρωσία δεν κατέχει το σύνολο των περιοχών αυτών.

Τα αποτελέσματα φυσικά ήταν συντριπτικά υπέρ της Ρωσίας. Η «εκλογική επιτροπή» ανακοίνωσε ποσοστό 99,23% υπέρ της ένταξης στη Ρωσία στο Ντόνετσκ και 98,42 στο Λουγκάνση, 87,05% στη Χερσώνα και 93,11% στη Ζαπορίζια. Η διεθνής κοινότητα είχε εξαρχής ξεκαθαρίσει ότι δεν θα αναγνώριζε τα δημοψηφίσματα, τα οποία αποτελούν προϊόν βίας και νοθείας. Εκατοντάδες ήταν οι καταγγελίες για «αναγκαστικές ψήφους» ή για κάλπες που «συμπληρώνονταν» από στρατιώτες, χωρίς να υπάρχουν ψηφοφόροι. Μετά απ’ αυτά ο Βλαντίμιρ Πούτιν στις 30 του μήνα ανακοίνωσε την προσάρτηση των τεσσάρων περιοχών στη Ρωσία και διευκρίνισε ότι πλέον αποτελούν «αναπόσπαστο κομμάτι» της Ομοσπονδίας.

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ

8/10, Σάββατο

Στις 6:07 π.μ. τοπική ώρα ένα φορτηγό εξερράγη από βόμβα την ώρα που βρισκόταν πάνω στη «Γέφυρα της Κριμαίας», τη μοναδική γέφυρα που ενώνει την κατεχόμενη από τη Ρωσία Κριμαία με την ηπειρωτική χώρα. Η καταστροφή ήταν τόσο μεγάλη που ολόκληρο το τμήμα της γέφυρας, στο οποίο βρισκόταν το φορτηγό (και οι δύο λωρίδες κυκλοφορίας) βυθίστηκε στη Μαύρη Θάλασσα, ως εκ τούτου η οδική επικοινωνία με την Κριμαία διακόπηκε. Τέσσερις άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και περισσότεροι από 20 τραυματίστηκαν.

Ακόμα δεν έχει ξεκαθαριστεί τι προκάλεσε την έκρηξη. Οι Νιου Γιορκ ανέφεραν για βόμβα μέσα στο φορτηγό, το BBC επικαλείται πληροφορίες για δράση ενός μη επανδρωμένου αεροσκάφους (drone). Ρωσική ανεξάρτητη επιτροπή που ερεύνησε την υπόθεση κατέληξε στο ότι η επίθεση σχεδιάστηκε από οκτώ πρόσωπα, πέντε Ρώσους, δύο Ουκρανούς κι έναν Αρμένιο.

Ήταν ένα ισχυρότατο πλήγμα στο γόητρο της Ρωσίας, μία ημέρα μόλις μετά τα 70ά γενέθλια του Πούτιν. Η κυκλοφορία στη γέφυρα αποκαταστάθηκε μετά από λίγες ημέρες, ωστόσο οι επισκευές της θα κρατήσουν ως τον Ιούλιο του 2023. Ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι δήλωσε επισήμως ότι η χώρα του «δεν διέταξε καμία επίθεση στο συγκεκριμένο σημείο».

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ

11/11, Παρασκευή

Οι τελευταίοι Ρώσοι στρατιώτες και άρματα μάχης εγκατέλειψαν την δυτική όχθη του ποταμού Δνείπερου και υποχώρησαν στα ανατολικά. Το στρατιωτικό ανακοινωθέν έκανε λόγο για ανασύνταξη δυνάμεων. Ο ουκρανικός τακτικός στρατός την ίδια ημέρα μπήκε στην πόλη της Χερσώνας και ανέλαβε τη διοίκησή της, μόλις 40 μέρες μετά την ανακοίνωση της προσάρτησης της περιοχής από την Ρωσία. Οι δυνάμεις της Ρωσίας είχαν ενημερώσει αρκετές ημέρες πριν τόσο τους στρατιώτες, όσο και τους πολίτες που ήθελαν να εγκαταλείψουν την πόλη να απομακρυνθούν το συντομότερο.

Αυτή είναι η πιο συμβολική ημερομηνία της ουκρανικής αντεπίθεσης, η οποία ξεκίνησε από τα τέλη Αυγούστου και έχει περιορίσει πια τις ρωσικές δυνάμεις στην κατοχή λιγότερου από το 30% των εδαφών που τυπικά έχουν προσαρτήσει. Η Χερσώνα είναι η πρώτη μεγάλη πόλη που απελευθερώθηκε από τα ουκρανικά στρατεύματα.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

16/12, Παρασκευή

Η μεγαλύτερης έκτασης πυραυλική επίθεση της Ρωσίας σε υποδομές απλωμένες σε όλη την Ουκρανία. Το ρωσικό υπουργείο άμυνας ανακοίνωσε ότι 76 πύραυλοι κατέστρεψαν υποδομές (κυρίως εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας) σε εννέα διαφορετικές πόλεις, ανάμεσά τους το Κίεβο, το Χάρκοβο, η Πολτάβα και το Κρέμεντσουκ. Η Ουκρανία ανακοίνωσε ότι τέσσερις άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην πόλη Κρίβοϊ Ριχ από τους βομβαρδισμούς και μόνο 16 από τους 76 πυραύλους βρήκαν στόχο, καθώς οι υπόλοιποι 60 καταστράφηκαν από την ουκρανική αεράμυνα.

H επίθεση αυτή αποτέλεσε το επιστέγασμα μιας τακτικής που ακολούθησε η Ρωσία για περισσότερο από έναν μήνα: Των γενικευμένων επιθέσεων σε όλη τη χώρα και όχι μόνο στα μέτωπα του πολέμου, με σκοπό την πλήρη καταστροφή των ενεργειακών δομών, έτσι ώστε η ζωή να γίνει αφόρητη για τον γενικό πληθυσμό. Ο Ζελένσκι επανειλημμένα ζήτησε πιο σύγχρονα αντιαεροπορικά μέσα για να αντιμετωπίσει τις πυραυλικές επιθέσεις, αφού εκατομμύρια συμπατριώτες του έρχονται αντιμέτωποι με φονικό ψύχος.

Συνέπειες στην οικονομία, τη διπλωματία, το περιβάλλον

Πώς επηρέασε ο πόλεμος αυτός τις ζωές μας; Ελάχιστοι είναι πλέον οι Ευρωπαίοι που δεν έχουν νιώσει στην καθημερινότητά τους και στο πορτοφόλι τους τις συνέπειες της πολεμικής σύρραξης. Άλλοι λιγότερο, άλλοι περισσότερο, λίγο ενδιαφέρει. Το ζήτημα είναι ότι οι επιπτώσεις του πολέμου δεν είναι μόνο οικονομικές, άσχετα αν μας επηρεάζουν περισσότερο. Είναι και κοινωνικές, περιβαλλοντικές, διπλωματικές.

• Οι σχέσεις της Ρωσίας με τις χώρες της δυτικής Ευρώπης και την Ε.Ε. έχουν πλέον διαρραγεί σε τέτοιο σημείο που ουδείς εκ των αναλυτών γνωρίζει αν και πότε θα αποκατασταθούν. Ορισμένοι τοποθετούν την πρώτη προσπάθεια όταν εκλείψει ο Βλαντίμιρ Πούτιν, αλλά ως τότε κάθε ημέρα συνέχειας του πολέμου τοποθετεί αμετάκλητα στην Ρωσία την ταμπέλα του εχθρού στα μάτια των περισσότερων Ευρωπαίων.
• Η Ευρώπη συνεχίζει να καταβάλλει περισσότερα από 1 δις ευρώ την ημέρα στη Ρωσία για να προμηθεύεται πετρέλαιο και φυσικό αέριο, κάτι που ασφαλώς θα περιοριστεί με την επιβολή πλαφόν στις αγορές. Οι παραδόσεις δεν μειώθηκαν κατά 90%, όπως εκτιμούσαν κάποιοι όταν άρχισε ο πόλεμος. Η Ευρώπη, όμως, κατάλαβε ότι δεν μπορεί να βασίζεται στη Ρωσία και έψαξε αλλού για… πορτοκαλιές. Και η Ρωσία από την πλευρά της έψαξε αλλού για αγοραστές, έκλεισε συμφωνίες με Κίνα και Ινδία, βλέπει πολύ περισσότερο στα ανατολικά απ’ όσο πριν.
• Οι αμυντικές ισορροπίες, που ήταν και η κύρια αιτία της εισβολής κατά τον ρωσικό παράγοντα, ούτως ή άλλως έχουν διαφοροποιηθεί με την επικείμενη ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Οι δύο χώρες, παραδοσιακά ουδέτερες, προσπέρασαν τους όποιους ενδοιασμούς τους και κατέθεσαν επισήμως αιτήσεις ένταξης στη Βορειοατλαντική Συμμαχία. Το ότι δεν έχουν γίνει επισήμως μέλη οφείλεται στις αντιρρήσεις της Τουρκίας και τις απειλές της για βέτο, με πρόφαση το ότι οι δύο χώρες (κυρίως η Σουηδία) υποθάλπουν «τρομοκράτες», κυρίως κουρδικής καταγωγής.
• Η Ελλάδα έκανε εξαρχής την επιλογή να συνταχθεί απολύτως με την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ χωρίς αστερίσκους. Οι παραδοσιακά καλές σχέσεις με την Ρωσία στην ουσία έχουν μπει στην κατάψυξη, ήδη από την πρώτη συμβολική κυβερνητική απόφαση να σταλεί και πολεμικό υλικό στην δοκιμαζόμενη Ουκρανία, εκτός από ανθρωπιστική βοήθεια. Το πώς θα πιστωθεί ή θα χρεωθεί η χώρα μας αυτή τη στάση μένει να φανεί στο μέλλον.
• H ενεργειακή κρίση είχε φανεί ήδη από τις αρχές του 2022 και επιδεινώθηκε όταν πια άρχισαν οι συρράξεις και η Ρωσία άρχισε να ανοιγοκλείνει τις στρόφιγγες κατά το δοκούν. Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο βίωσαν βίαια σκαμπανεβάσματα στην τιμή τους κατά τη διάρκεια της χρονιάς, τα οποία εκτόξευσαν και την τιμή του ρεύματος, αλλά και της βενζίνης και του πετρελαίου θέρμανσης που χρησιμοποιούν τα νοικοκυριά. Η βενζίνη έφτασε να πωλείται στην αντλία πάνω από 2,40 ευρώ το λίτρο στις αρχές Ιουνίου (κατά μέσο όρο, σε απομακρυσμένες περιοχές και νησιά ξεπέρασε και τα 2,60 ευρώ ανά λίτρο). Οι δε λογαριασμοί ρεύματος προκαλούσαν σοκ και μόνο στην ανάγνωσή τους. Ολόκληρη η Ευρώπη διαπίστωσε πια πόσο ευάλωτη είναι σ’ αυτόν τον τομέα.
• Οι τιμές των αγαθών είχαν ήδη πάρει την ανηφόρα με τη… σκέψη μόνο της πολεμικής σύρραξης. Όταν αυτή ξεκίνησε, κανείς δεν μπορούσε να τις σταματήσει. Ο πληθωρισμός που καταγράφηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και σε χώρες εκτός απ’ αυτήν όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, έφτασε σε διψήφια νούμερα, κάτι που δεν είχε βιώσει η Ευρώπη τα τελευταία 40 χρόνια. Στην Ελλάδα ο πληθωρισμός έφτασε να αγγίζει κάποια στιγμή και το 11% και οι τιμές κυρίως στα βασικά αγαθά αυξήθηκαν σταδιακά σε επίπεδα που ξεπερνούν το 20%.
• Ο συνολικός αριθμός των Ουκρανών που πήραν το δρόμο της προσφυγιάς λόγω του πολέμου έχει ξεπεράσει τα 7,5 εκατομμύρια, σύμφωνα με τις πιο μετριοπαθείς εκτιμήσεις. Υπολογίζεται ότι ένας στους τρεις Ουκρανούς δεν ζει πια εκεί που ζούσε πριν την έναρξη του πολέμου, είτε έχει μετακινηθεί εντός της χώρας, είτε σε άλλο κράτος κυρίως της Ευρώπης. Στην Ελλάδα έχουν φτάσει πάνω από 16.000 πρόσφυγες από την Ουκρανία, χωρίς να λογαριάζονται οι ομογενείς από την περιοχή της Μαριούπολης.
• Η περιβαλλοντική κρίση που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η Ουκρανία όταν θα σταματήσουν οι εχθροπραξίες μόνο με τις συνέπειες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μπορεί να συγκριθεί. Ανεξάρτητα από τα επίπεδα ραδιενέργειας, τα οποία κατά τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς παραμένουν ακόμα σε ανεκτά επίπεδα, οι βαριές συνέπειες για το περιβάλλον ήδη χτυπούν τη χώρα από τις αθρόες ναρκοθετήσεις. Περισσότερο από 27% του εδάφους της Ουκρανίας θα πρέπει να καθαριστεί από τις νάρκες, έκταση δηλαδή μεγαλύτερη από αυτή ολόκληρης της Ελλάδας. Παράλληλα η μόλυνση των υδάτων του Δνείπερου, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο, έχει φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη.