Γιατί η έκρηξη στην Κωνσταντινούπολη έχει πολιτικές επιπτώσεις

Μετά την έκρηξη που σημειώθηκε την Κυριακή (13/11), όταν μια βόμβα φορτωμένη με ΤΝΤ εξερράγη, σκοτώνοντας έξι ανθρώπους και τραυματίζοντας δεκάδες άλλους, η τουρκική αστυνομία ανακοίνωσε τη σύλληψη μιας γυναίκας συριακής καταγωγής.

Η γυναίκα αυτή κατηγορείται ότι τοποθέτησε τον εκρηκτικό μηχανισμό, αφού πέρασε παράνομα στην Τουρκία μέσω της Συρίας. Κατά τις τουρκικές αρχές, η ίδια φέρεται να έχει ομολογήσει ότι πραγματοποίησε την επίθεση για λογαριασμό Κούρδων μαχητών

Ωστόσο, η νέα φονική επίθεση στην Κωνσταντινούπολη αναδεικνύει και μια πολιτική διάσταση που αφορά στην εδώ και περίπου τέσσερις δεκαετίες διαμάχη που σοβεί ανάμεσα στην Τουρκία και τις κουρδικές αυτονομιστικές ομάδες, ιδίως το PKK.

Τουρκία εναντίον PKK

Το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) διεξάγει ένοπλη εξέγερση κατά της Τουρκίας από το 1984, με στόχο την ίδρυση κουρδικού κράτους στη νοτιοανατολική Τουρκία. Έκτοτε, αυτή η εξέγερση έχει μετατραπεί σε εκστρατεία για την αυτονομία.

Η σύγκρουση μεταξύ μαχητών και κρατικών δυνάμεων έχει οδηγήσει στο θάνατο δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Το PKK θεωρείται τρομοκρατική ομάδα από την Τουρκία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Μια εύθραυστη ειρηνευτική διαδικασία και μια εκεχειρία 2,5 ετών με το PKK κατέρρευσε το 2015, καθώς η οργάνωση Ισλαμικό Κράτος (ISIS) άρχισε βομβαρδισμούς σε τουρκικές πόλεις. Οι Κούρδοι μαχητές εξαπέλυσαν επίσης βομβιστικές επιθέσεις σε αυτοκίνητα.

Οι οδομαχίες μεταξύ των τουρκικών δυνάμεων και των Κούρδων μαχητών μετέτρεψαν τις νοτιοανατολικές πόλεις σε ζώνες συγκρούσεων, όπου ομάδες για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατέγραψαν επίσης θανάτους αμάχων.

Η Διεθνής Ομάδα Κρίσεων (International Crisis Group – ICG) αναφέρει ότι 6.264 άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων των τουρκικών δυνάμεων και των μαχητών του PKK, έχουν σκοτωθεί σε συγκρούσεις ή επιθέσεις από το 2015.

Η τουρκική κυβέρνηση συχνά σπεύδει πολύ γρήγορα να κατηγορήσει το PKK για τις επιθέσεις, οι οποίες παραδοσιακά έχουν ως στόχο τον τουρκικό στρατό ή την αστυνομία.

Μια βομβιστική επίθεση με αυτοκίνητο το 2016, κοντά σε ένα ποδοσφαιρικό στάδιο και κοντά στη λεωφόρο, όπου εξερράγη η βόμβα της Κυριακής, σκότωσε 38 αστυνομικούς και οκτώ πολίτες. Η κυβέρνηση κατηγόρησε το PKK.

Η Τουρκία λέει ότι το PKK ήταν πίσω από την επίθεση του Σαββατοκύριακου. Αλλά η ομάδα αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη, λέγοντας σε ανακοίνωσή της ότι δεν στοχεύει πολίτες. Η συριακή θυγατρική της δήλωσε επίσης ότι δεν είχε καμία σχέση με τον ύποπτο ή την επίθεση.

Η κυβέρνηση έχει πατάξει τη φιλοκουρδική πολιτική στην Τουρκία, φυλακίζοντας Κούρδους βουλευτές, συμπεριλαμβανομένων των πρώην ηγετών του δεύτερου μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης στο κοινοβούλιο. Χιλιάδες ακτιβιστές και δημοσιογράφοι έχουν επίσης συλληφθεί.

Η τουρκική δικαιοσύνη έχει χρησιμοποιήσει τους ευρείς αντιτρομοκρατικούς νόμους της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων των νομοθετημάτων περί τρομοκρατικής προπαγάνδας, για να τους κατηγορήσει για διασυνδέσεις με το PKK.

Πώς ξεκίνησαν οι πρώτες επιχειρήσεις στη Συρία

Η Τουρκία ξεκίνησε την πρώτη της διασυνοριακή επιχείρηση στη Συρία το 2016 για να εκκαθαρίσει τη συνοριακή περιοχή από τους μαχητές του ΙΚ και τις συριακές κουρδικές Μονάδες Προστασίας του Λαού, ή YPG, τις οποίες η Άγκυρα λογίζει ως τρομοκρατικές.

Η Άγκυρα λέει ότι οι YPG είναι άμεσο παρακλάδι του PKK και οι ομάδες ακολουθούν τον ίδιο ιδεολογικό ηγέτη, τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ο οποίος είναι φυλακισμένος σε τουρκικό νησί από το 1999.

Οι YPG αποτέλεσαν επίσης τη ραχοκοκαλιά των υπό αμερικανική ηγεσία δυνάμεων που πολέμησαν το Ισλαμικό Κράτος στη βορειοανατολική Συρία. Η υποστήριξη των ΗΠΑ προς τις YPG, παρά τους δεσμούς της με το PKK, έχει εξοργίσει την Τουρκία, σύμμαχο του ΝΑΤΟ.

Σε δύο άλλες εισβολές, οι τουρκικές και συμμαχικές δυνάμεις της συριακής αντιπολίτευσης κατέλαβαν τον έλεγχο περιοχών στη βόρεια Συρία αφού εκδίωξαν τις YPG. Η Τουρκία πλήττει επίσης τακτικά τους μαχητές εκεί με πυρά πυροβολικού.

Παράλληλα, ο τουρκικός στρατός βομβαρδίζει και πολεμά το PKK στις ορεινές περιοχές του βόρειου Ιράκ, με στόχο να καταστρέψει τα στρατόπεδα των Κούρδων αυτονομιστών.

Το καλοκαίρι του 2022, η Άγκυρα απείλησε να εξαπολύσει άλλη μια εισβολή στη Συρία, λέγοντας ότι η παρουσία του YPG δεν θα γίνει ανεκτή, και να επαναλάβει τις τουρκικές προσπάθειες για τη δημιουργία μιας νεκρής ζώνης 30 χιλιομέτρων (19 μιλίων) στη Συρία.

Με το βλέμμα στις εκλογές του 2023

Ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, είναι υπερήφανος για τις εκστρατείες της κυβέρνησής του κατά του PKK στην Τουρκία, το Ιράκ και τη Συρία και η πλειοψηφία των Τούρκων είναι ενωμένη στην εχθρότητα προς τους Κούρδους μαχητές μετά από δεκαετίες συγκρούσεων.

Σύμφωνα με το Associated Press, ο Ερντογάν έχει χρησιμοποιήσει συχνά αυτό το συναίσθημα για να συγκεντρώσει ψήφους και είναι πιθανό να το κάνει ξανά ενόψει των προεδρικών και βουλευτικών εκλογών του 2023.

Αυτή η στρατηγική λειτούργησε και στο παρελθόν. Όταν ξεκίνησαν οι βομβιστικές επιθέσεις το 2015, το κόμμα του Ερντογάν είχε χάσει την πλειοψηφία του σε βουλευτικές εκλογές, αλλά αφού απέτυχε να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού, το κόμμα του κέρδισε τις επόμενες εκλογές, κάνοντας εκστρατεία για την ανάγκη μιας ισχυρής κυβέρνησης που θα πατάξει τις μαχητικές ομάδες. Οι επιχειρήσεις στη Συρία πραγματοποιήθηκαν επίσης πριν από τις εκλογές και στήριξαν τις ψήφους των εθνικιστών.

Όμως η νομή του Ερντογάν στην εξουσία για περισσότερες από δύο δεκαετίες θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την πιο σοβαρή πρόκληση στις προσεχείς εκλογές, επειδή οι ανορθόδοξες οικονομικές πολιτικές της κυβέρνησης έχουν οδηγήσει σε εκτίναξη του πληθωρισμού στα ύψη.

Πώς η Τουρκία πιέζει του δυτικούς συμμάχους

Η τουρκική κυβέρνηση έχει επανειλημμένα πει στον κόσμο ότι οι Κούρδοι μαχητές αποτελούν απειλή για την ασφάλεια και η επίθεση της Κυριακής θα μπορούσε να ενισχύσει την επιχειρηματολογία της.

Οι σχέσεις με την Ουάσινγκτον είναι τεταμένες και η συνεχιζόμενη αμερικανική υποστήριξη προς τους Κούρδους μαχητές της Συρίας είναι μεταξύ των κορυφαίων λόγων. Η Άγκυρα έχει υποστηρίξει ότι τα όπλα που παρέχονται στο YPG από τις ΗΠΑ και ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες θα στραφούν στο τουρκικό έδαφος. Τη Δευτέρα, ο υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού σνόμπαρε ένα αμερικανικό συλλυπητήριο μήνυμα για την επίθεση της Κυριακής.

Η Τουρκία έχει επίσης καθυστερήσει τις αιτήσεις της Σουηδίας και της Φινλανδίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ, επειδή θεωρούνταν επιεικείς απέναντι στις κουρδικές ομάδες. Αφού ο Ερντογάν κατηγόρησε τις δύο σκανδιναβικές χώρες ότι κάνουν τα στραβά μάτια στην τρομοκρατία, οι τρεις χώρες υπέγραψαν κοινό μνημόνιο τον Ιούνιο, όπου η Σουηδία και η Φινλανδία δήλωσαν ότι «επιβεβαιώνουν» ότι το PKK είναι τρομοκρατική οργάνωση και υποσχέθηκαν ότι «δεν θα παρέχουν υποστήριξη στο YPG».

Επίσης, ήραν το εμπάργκο όπλων στην Τουρκία που επιβλήθηκε μετά την επιχείρηση του 2019 στη Συρία κατά του YPG, ενώ δήλωσαν ότι θα αντιμετωπίσουν τα αιτήματα έκδοσης της Τουρκίας για άτομα που η Τουρκία θεωρεί τρομοκράτες.

Οι επιθέσεις της Κυριακής θα μπορούσαν να ανανεώσουν τις τουρκικές απειλές για μια στρατιωτική επιχείρηση στη Συρία, η οποία θα χρειαζόταν το σιωπηρό πράσινο φως των ΗΠΑ και της Ρωσίας. Η τουρκική αστυνομία ανέφερε ότι ο ύποπτος ομολόγησε ότι έλαβε το πράσινο φως για τη βομβιστική επίθεση από το Κομπάνι στη βόρεια Συρία, όπου εδρεύει το YPG.

Οι YPG ανέφεραν σε ανακοίνωσή τους ότι ο Ερντογάν προσπαθούσε να συγκεντρώσει διεθνή υποστήριξη για τα σχέδιά του να εξαπολύσει νέα εισβολή στη βόρεια Συρία πριν από τις εκλογές του επόμενου έτους.