Έκθεση καταπέλτης για την Τουρκία: Δε συνιστά ασφαλή χώρα για τους πρόσφυγες

Η έκθεση αναφέρει ότι οι τουρκικές Αρχές αυθαίρετα συνέλαβαν, κράτησαν και απέλασαν εκατοντάδες Σύρους πρόσφυγες άνδρες και αγόρια με τη χρήση βίας και υπό την απειλή όπλων στη Συρία μεταξύ Φεβρουαρίου και Ιουλίου 2022. Αναφέρει ακόμη ότι η Τουρκία δε συνιστά ασφαλή τρίτη χώρα για τους πρόσφυγες.

Στην έκθεση γίνεται ειδική μνεία στην Κοινή Υπουργική Απόφαση που εκδόθηκε από την ελληνική κυβέρνηση τον Ιούνιο του 2021 με την οποία καθορίζεται ότι η Τουρκία είναι ασφαλής τρίτη χώρα για αιτούντες άσυλο, με την ΜΚΟ να ζητά την ακύρωσή της.

Οι απελαθέντες Σύροι είπαν στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ότι Τούρκοι αξιωματούχοι τους συνέλαβαν στα σπίτια, τους χώρους εργασίας και στο δρόμο, τους κρατούσαν υπό κακές συνθήκες, τους χτύπησαν και κακοποίησαν τους περισσότερους, τους ανάγκασαν να υπογράψουν έντυπα οικειοθελούς επιστροφής, τους οδήγησαν σε συνοριακά σημεία διέλευσης με τη βόρεια Συρία, και τους ανάγκασαν να περάσουν υπό την απειλή όπλου.

«Κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, οι τουρκικές αρχές έχουν συγκεντρώσει εκατοντάδες Σύρους πρόσφυγες, ακόμη και ασυνόδευτα παιδιά, και τους ανάγκασαν να επιστρέψουν στη βόρεια Συρία», δήλωσε η Νάντια Χάρντμαν, ερευνήτρια για τα δικαιώματα των προσφύγων και μεταναστών στο Human Rights Watch. «Παρόλο που η Τουρκία παρείχε προσωρινή προστασία σε 3,6 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες, φαίνεται τώρα ότι η Τουρκία προσπαθεί να μετατρέψει τη βόρεια Συρία σε χωματερή προσφύγων», πρόσθεσε η ίδια.

Πρόσφατα σημάδια από την Τουρκία και άλλες κυβερνήσεις δείχνουν ότι εξετάζουν το ενδεχόμενο εξομάλυνσης των σχέσεων με τον πρόεδρο της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ. Τον Μάιο του 2022, ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να εγκαταστήσει ένα εκατομμύριο πρόσφυγες στη βόρεια Συρία, σε περιοχές που δεν ελέγχονται από την κυβέρνηση, παρόλο που η Συρία παραμένει μη ασφαλής χώρα για τους πρόσφυγες που επιστρέφουν.

Η Τουρκία δεσμεύεται από τη συνθήκη και το εθιμικό διεθνές δίκαιο να σέβεται την αρχή της μη επαναπροώθησης, η οποία απαγορεύει την επιστροφή οποιουδήποτε σε μέρος όπου θα αντιμετώπιζε πραγματικό κίνδυνο δίωξης, βασανιστηρίων ή άλλης κακομεταχείρισης ή απειλής για τη ζωή. Η Τουρκία δεν πρέπει να εξαναγκάσει τους ανθρώπους να επιστρέψουν σε μέρη όπου διατρέχουν κίνδυνο για τη ζωή τους. Η Τουρκία θα πρέπει να προστατεύσει τα βασικά δικαιώματα όλων των Σύριων, ανεξάρτητα από το πού είναι εγγεγραμμένοι και δεν πρέπει να απελαύνει πρόσφυγες που ζουν και εργάζονται σε πόλη διαφορετική από εκεί που είναι καταχωρημένη η ταυτότητά τους και η διεύθυνση προσωρινής προστασίας.

Αυξάνεται η ξενοφοβία στην Τουρκία

Τα τελευταία δύο χρόνια, έχει σημειωθεί αύξηση των ρατσιστικών και ξενοφοβικών επιθέσεων κατά αλλοδαπών, ιδίως κατά Σύριων. Στις 11 Αυγούστου 2021, ομάδες Τούρκων κατοίκων επιτέθηκαν σε χώρους εργασίας και σπίτια Σύριων σε μια γειτονιά στην Άγκυρα, μια μέρα αφότου ένας Σύρος νεαρός μαχαίρωσε και σκότωσε έναν Τούρκο νεαρό σε καυγά.

Ενόψει των γενικών εκλογών την άνοιξη του 2023, πολιτικοί της αντιπολίτευσης έχουν κάνει ομιλίες που τροφοδοτούν το αίσθημα κατά των προσφύγων και προτείνουν ότι οι Σύροι πρέπει να επιστραφούν στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο Συρία. Η κυβέρνηση συνασπισμού του Προέδρου Ερντογάν απάντησε με δεσμεύσεις για επανεγκατάσταση Σύριων στις κατεχόμενες από τους Τούρκους περιοχές της βόρειας Συρίας.

Οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες συνελήφθησαν στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης και άλλοι κατά τη διάρκεια επιδρομών στους χώρους εργασίας ή στα σπίτια τους. Οι αξιωματούχοι που τους συνέλαβαν μερικές φορές παρουσιάστηκαν ως Τούρκοι αστυνομικοί και όλοι ζήτησαν να δουν τα έγγραφα ταυτότητας των προσφύγων.

Κατά τη σύλληψη, οι Σύροι πρόσφυγες είτε οδηγήθηκαν σε τοπικά αστυνομικά τμήματα για σύντομο χρονικό διάστημα είτε απευθείας σε ένα κέντρο απομάκρυνσης, συνήθως το Κέντρο Απομάκρυνσης της Τούζλα στην Κωνσταντινούπολη. Άλλα κέντρα απομάκρυνσης που περιλαμβάνονται ήταν στο Pendik, τα Adana, το Gaziantep και την Urfa. Σε όλες τις περιπτώσεις, Τούρκοι αξιωματούχοι κατέσχεσαν τηλέφωνα, πορτοφόλια και άλλα προσωπικά αντικείμενα των Σύριων, ενώ απέρριψαν τα αιτήματα των προσφύγων να καλέσουν τα μέλη της οικογένειάς τους ή τους δικηγόρους τους.

Όλοι είπαν ότι οι τουρκικές αρχές τους κράτησαν σε στενά, ανθυγιεινά δωμάτια σε διάφορα κέντρα απομάκρυνσης.

Όλοι οι ερωτηθέντες είπαν ότι Τούρκοι αξιωματούχοι στα κέντρα απομάκρυνσης είτε τους επιτέθηκαν είτε είδαν αξιωματούχους να κλωτσούν ή να χτυπούν άλλους Σύρους με τα χέρια τους ή με ξύλινα ή πλαστικά ρόπαλα.

Πολλοί απελαθέντες είπαν ότι Τούρκοι αξιωματούχοι χρησιμοποίησαν βία ή απειλή βίας για να τους αναγκάσουν να υπογράψουν έντυπα «εθελούσιας» επιστροφής.

Μη ασφαλής τρίτη χώρα η Τουρκία

Η εφαρμογή της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας του Μαρτίου 2016, η οποία είχε ως στόχο να ελέγξει τον αριθμό των μεταναστών που φτάνουν στην ΕΕ στέλνοντάς τους πίσω στην Τουρκία, βασίζεται στην εσφαλμένη υπόθεση ότι η Τουρκία θα είναι μια ασφαλής τρίτη χώρα, στην οποία θα επιστρέφει Σύρους αιτούντες άσυλο . Ωστόσο, η Τουρκία δεν εκπλήρωσε ποτέ τα κριτήρια ασφαλούς τρίτης χώρας της ΕΕ όπως ορίζονται από τη νομοθεσία της ΕΕ. Οι πρόσφατες βίαιες απελάσεις δείχνουν ότι οποιοσδήποτε Σύριος επιστρέφει βίαια από την ΕΕ στην Τουρκία θα αντιμετώπιζε κίνδυνο περαιτέρω επαναπροώθησης στη Συρία.

Τον Ιούνιο του 2021, η ελληνική κυβέρνηση εξέδωσε Κοινή Υπουργική Απόφαση με την οποία καθορίζεται ότι η Τουρκία είναι ασφαλής τρίτη χώρα για αιτούντες άσυλο από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και τη Σομαλία.

Στις συστάσεις της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρεται μεταξύ άλλων:

• Διευκρινίστε δημόσια ότι η Τουρκία δεν είναι ασφαλής τρίτη χώρα σύμφωνα με τα κριτήρια που ορίζονται στο άρθρο 38 της Οδηγίας της ΕΕ για τις Διαδικασίες Ασύλου.
• Πιέστε την Ελλάδα να ακυρώσει την Κοινή Υπουργική Απόφαση που θεωρεί την Τουρκία ασφαλή τρίτη χώρα και εάν δεν το πράξει σε εύλογο χρονικό διάστημα, κινηθείτε νομικά.
• Καλέστε δημόσια την Ελλάδα να επανεξετάσει όλες τις απαράδεκτες αποφάσεις που βασίζονται στην έννοια της ασφαλούς τρίτης χώρας σε σχέση με όλους τους Σύρους αιτούντες άσυλο.
• Ζητήστε από τον Οργανισμό για το Άσυλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ετοιμάσει μια νέα έκθεση Χώρας Προέλευσης για την Τουρκία σχετικά με τον προσδιορισμό ασφαλών τρίτων χωρών και βεβαιωθείτε ότι περιλαμβάνει την κατάσταση των υπηκόων τρίτων χωρών στην Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που διέρχονται ή αναζητούν διεθνή προστασία στην Τουρκία.
• Αναπτύξτε μια δημόσια εκτίμηση επιπτώσεων στα ανθρώπινα δικαιώματα και πιέστε την Τουρκία να επιτρέψει έναν ανεξάρτητο μηχανισμό αναφοράς για να διασφαλίσει ότι η χρηματοδότηση της ΕΕ για τη διαχείριση των συνόρων και για τα κέντρα απομάκρυνσης της Τουρκίας δεν συμβάλλει ή διαιωνίζει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.