Έρευνα Associated Press: Πώς «αρπάζει» η Μόσχα παιδιά της Ουκρανίας

Χιλιάδες είναι τα παιδιά που έχουν βρεθεί στα υπόγεια βομβαρδισμένων πόλεων, όπως η Μαριούπολη, και σε ορφανοτροφεία στα ελεγχόμενα από τους αυτονομιστές εδάφη του Ντονμπάς. Ανάμεσά τους βρίσκονται παιδιά που έχουν χάσει τους γονείς τους από τους ρωσικούς βομβαρδισμούς, ενώ άλλα παιδιά βρίσκονται σε ιδρύματα ή με ανάδοχες οικογένειες, γνωστά ως «παιδιά του κράτους».

Η Ρωσία ισχυρίζεται ότι τα παιδιά αυτά δεν έχουν γονείς ή κηδεμόνες για να τα φροντίζουν ή ότι δεν μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί τους.

Όμως, το Associated Press διαπίστωσε ότι αξιωματούχοι απέλασαν παιδιά από την Ουκρανία στη Ρωσία ή σε κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Είπαν στα παιδιά ψέματα ότι δεν τα ήθελαν οι γονείς τους, τα χρησιμοποίησαν για προπαγάνδα, τα έδωσαν σε ρωσικές οικογένειες και τους χορήγησαν τη ρωσική υπηκοότητα.

Η έρευνα του AP είναι η πλέον εκτεταμένη έως σήμερα σχετικά με την αρπαγή παιδιών από την Ουκρανία και η πρώτη που «ακολούθησε» τα παιδιά έως τη Ρωσία. Βασίστηκε σε δεκάδες συνεντεύξεις με γονείς, παιδιά και αξιωματούχους τόσο στην Ουκρανία, όσο και Ρωσία, επιστολές και μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ρωσικά έγγραφα και πληροφορίες από ρωσικά μέσα ενημέρωσης.

Είτε έχουν γονείς είτε όχι, η ανατροφή των παιδιών του πολέμου σε άλλη χώρα ή πολιτισμό μπορεί να φέρει «αποτύπωμα» γενοκτονίας -μια προσπάθεια να εξαλειφθεί η ίδια η ταυτότητα ενός εχθρικού έθνους, αναφέρει το Associated Press.

Οι εισαγγελείς αναφέρουν ότι μπορεί, επίσης, να συνδεθεί απευθείας με τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος έχει υποστηρίξει ρητά τις υιοθεσίες.

«Αυτό δεν είναι κάτι που συμβαίνει αυθόρμητα στο πεδίο της μάχης», αναφέρει ο Στίβεν Ραπ, πρώην πρέσβης των ΗΠΑ για ζητήματα Eγκλημάτων Πολέμου, ο οποίος παρέχει συμβουλευτική υποστήριξη στην Ουκρανία στο ποινικό σκέλος της υπόθεσης. «Συνεπώς, η δυνατότητα απόδοσης ευθύνης στο υψηλότερο επίπεδο είναι πολύ μεγαλύτερη [σ.σ. στο ζήτημα των παράνομων υιοθεσιών]», εξηγεί.

Ακόμη και στην περίπτωση που οι γονείς έχουν χάσει τη ζωή τους, τα παιδιά πρέπει να φιλοξενούνται ή να υιοθετούνται στην Ουκρανία, αντί να απελαύνονται στη Ρωσία, δηλώνει ο Στίβεν Ραπ.

Η ρωσική νομοθεσία απαγορεύει την υιοθεσία αλλοδαπών παιδιών. Όμως, το Μάιο, ο Βλαντιμίρ Πούτιν υπέγραψε διάταγμα που διευκολύνει τη Ρωσία να υιοθετήσει και να δώσει υπηκοότητα σε παιδιά της Ουκρανίας χωρίς γονική μέριμνα -και ταυτόχρονα καθιστά δυσκολότερο για την Ουκρανία και τους επιζώντες συγγενείς να τα διεκδικήσουν.

Η Ρωσία έχει επίσης καταρτίσει μητρώο κατάλληλων ρωσικών οικογενειών για να αναλάβουν την ανατροφή παιδιών από την Ουκρανία· τις πληρώνει για κάθε παιδί που παίρνει υπηκοότητα, και το ποσό φθάνει έως και 1.000 δολάρια για παιδί με αναπηρία.

Διοργανώνει, παράλληλα, καλοκαιρινές κατασκηνώσεις για ορφανά παιδιά από την Ουκρανία, προσφέρει μαθήματα «πατριωτικής εκπαίδευσης» και έχει θέσει σε λειτουργία ακόμη και ειδική τηλεφωνική γραμμή για να συνδέσει ρωσικές οικογένειες με παιδιά από το Ντονμπάς.

«Είναι μία τρομακτική υπόθεση», δηλώνει ο Πέτρο Αντριουσένκο, σύμβουλος του δημάρχου της Μαριούπολης, ο οποίος καταγγέλλει ότι μόνο από τη συγκεκριμένη πόλη απομακρύνθηκαν εκατοντάδες παιδιά. «Δεν γνωρίζουμε αν τα παιδιά μας έχουν έναν επίσημο γονέα [ή θετούς γονείς] ή κάτι άλλο επειδή εξαφανίζονται βίαια από τα ρωσικά στρατεύματα», επισήμανε.

Η εικόνα περιπλέκεται από το γεγονός ότι πολλά παιδιά στα λεγόμενα ορφανοτροφεία της Ουκρανίας δεν είναι στην πραγματικότητα ορφανά. Η κυβέρνηση της Ουκρανίας αναγνώρισε ενώπιον του ΟΗΕ πριν από τον πόλεμο ότι τα περισσότερα 'παιδιά του κράτους' «δεν είναι ορφανά, δεν έχουν σοβαρή νόσο και βρίσκονται σε ίδρυμα επειδή οι οικογένειές τους βρίσκονται σε δύσκολες συνθήκες».

Παρόλα αυτά, η Ρωσία παρουσιάζει την υιοθεσία των παιδιών της Ουκρανίας ως μια πράξη γενναιοδωρίας που δίνει νέα σπίτια και πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη σε ανηλίκους. Τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης προβάλουν εικόνες με τοπικούς αξιωματούχους να αγκαλιάζουν και να φιλούν τα παιδιά, και να τους δίνουν ρωσικά διαβατήρια.

Είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί ο ακριβής αριθμός των παιδιών που έχουν απελαθεί στη Ρωσία. Ουκρανοί αξιωματούχοι ισχυρίζονται ότι προσεγγίζουν τις 8.000. Η Ρωσία δεν έχει δώσει έναν συνολικό αριθμό, αλλά αξιωματούχοι ανακοινώνουν τακτικά την άφιξη ορφανών από την Ουκρανία σε ρωσικά στρατιωτικά αεροπλάνα.

Τον Μάρτιο, η Ρωσίδα διαμεσολαβήτρια για τα δικαιώματα των παιδιών Μαρία Λβόβα-Μπελόβα δήλωνε ότι περισσότερα από 1.000 παιδιά από την Ουκρανία βρίσκονταν στη Ρωσία. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η ίδια είπε ότι 120 ρωσικές οικογένειες είχαν υποβάλει αίτηση για κηδεμονία και περισσότερα από 130 παιδιά από την Ουκρανία είχαν λάβει τη ρωσική υπηκοότητα. Έκτοτε έχουν φθάσει πολλά περισσότερα, συμπεριλαμβανομένων 234 στις αρχές Οκτωβρίου.

Η Λβόβα-Μπελόβα διατείνεται ότι αυτά τα παιδιά χρειάζονται τη βοήθεια της Ρωσίας για να ξεπεράσουν το τραύμα που τα έχει οδηγήσει να κλαίνε τη νύχτα και να ζωγραφίζουν υπόγεια και καταφύγια για βόμβες. Η ίδια παραδέχθηκε ότι στην αρχή, μια ομάδα 30 παιδιών που μεταφέρθηκαν στη Ρωσία από τα υπόγεια της Μαριούπολης τραγούδησαν προκλητικά τον ουκρανικό εθνικό ύμνο και φώναξαν: «Δόξα στην Ουκρανία!». Αλλά τώρα, είπε, η κριτική τους έχει «μετατραπεί σε αγάπη για τη Ρωσία», ενώ και η ίδια έχει υιοθετήσει ένα έφηβο αγόρι.

«Σήμερα έλαβε έλαβε το διαβατήριο πολίτη της Ρωσικής Ομοσπονδίας και δεν το αφήνει!» δημοσίευσε στο Telegram στις 21 Σεπτεμβρίου, μαζί με μια φωτογραφία. «Περίμενε [σ.σ. το αγόρι] αυτή τη μέρα στην οικογένειά μας περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον», συνέχιζε στην ανάρτησή της.

Η Μαρία Λβόβα-Μπελόβα έχει βρεθεί στο στόχαστρο κυρώσεων εκ μέρους Ηνωμένων Πολιτειών, Ευρώπης, Ηνωμένου Βασιλείου, Καναδά και Αυστραλίας.

Σε αίτημα του Associated Press για σχόλιο, το γραφείο της παρέπεμψε το αμερικανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο σε δήλωση που είχε κάνει η ίδια σε ρωσικά κρατικά μέσα ότι η Ρωσία «βοηθά τα παιδιά να διατηρήσουν το δικαίωμά τους να ζουν κάτω από έναν ειρηνικό ουρανό και να είναι ευτυχισμένα».

Τον Αύγουστο, ανώτερος αξιωματούχος στο Τμήμα Εργασίας και Κοινωνικής Προστασίας της Μόσχας ευχαριστούσε με ανάρτησή τους τις ρωσικές ανάδοχες οικογένειες γράφοντας: «Τα παιδιά μας... Τώρα είναι δικά μας».