Κομισιόν για μετανάστευση: Βασική πρόκληση ο αναγκαστικός εκτοπισμός εκατομμυρίων από την Ουκρανία

«Από τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας που προκάλεσε τον μεγαλύτερο αναγκαστικό εκτοπισμό ανθρώπων στην Ευρώπη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι την εργαλειοποίηση της μετανάστευσης για πολιτικούς σκοπούς από το καθεστώς της Λευκορωσίας, εν μέσω πανδημίας και πρωτοφανών ταξιδιωτικών περιορισμών, παράλληλα με τη συνεχιζόμενη και ακόμη και αυξανόμενη πίεση στις παραδοσιακές μεταναστευτικές διαδρομές - η ΕΕ αντιμετώπισε τον τελευταίο χρόνο μια σειρά προκλήσεων με σημαντικές επιπτώσεις στη μετανάστευση, το άσυλο και τη διαχείριση των συνόρων», τονίζει η Επιτροπή.

Ωστόσο, επισημαίνει ότι αυτές οι εξελίξεις υπενθυμίζουν ότι απαιτούνται διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στο σύστημα ασύλου και μετανάστευσης της ΕΕ για να εξοπλιστεί η ΕΕ, ώστε να αντιμετωπίζει τόσο καταστάσεις κρίσης όσο και μακροπρόθεσμες τάσεις.

Συγκεκριμένα, η έκθεση της Επιτροπής για τη μετανάστευση και το άσυλο καταγράφει την πρόοδο που σημειώθηκε, επισημαίνοντας, ιδίως, τα εξής:

Την πρωτοφανή αλληλεγγύη της ΕΕ σε εκατομμύρια ανθρώπους από την Ουκρανία που εγκατέλειψαν τη χώρα εξαιτίας του ρωσικού επιθετικού πολέμου, μέσω της πρώτης ενεργοποίησης της Οδηγίας Προσωρινής Προστασίας.

Την ισχυρή διαχείριση των εξωτερικών συνόρων. Ως βασικό μέρος της προσέγγισης του Συμφώνου, έχει δοθεί μεγάλη έμφαση στη διασφάλιση της διαχείρισης, μέσω της εφαρμογής της νέας αρχιτεκτονικής της Τεχνολογίας και Πληροφόρησης. Έχουν γίνει, επίσης, σημαντικά βήματα για την οικοδόμηση ενός κοινού συστήματος επιστροφής της ΕΕ, μεταξύ άλλων μέσω του διορισμού συντονιστή επιστροφών και την επιβολή μιας στρατηγικής και δομημένης πολιτικής θεωρήσεων.

Τη συνεργασία με διεθνείς εταίρους: Κατά το παρελθόν έτος η ΕΕ έχει εντείνει τις εργασίες της για να επιδιώξει αμοιβαία επωφελή συνεργασία στον τομέα της μετανάστευσης. Η ΕΕ είναι κορυφαίος παγκόσμιος παράγοντας και δωρητής στη βελτίωση της προστασίας και της βοήθειας στους βίαια εκτοπισμένους και τους οικοδεσπότες τους, σώζοντας ζωές και θέτοντας τα θεμέλια για βιώσιμες λύσεις. Ταυτόχρονα, σημειώθηκε πρόοδος στην αντιμετώπιση ζητημάτων επιστροφών, επανεισδοχής, διαχείρισης των συνόρων και δικτύων λαθρεμπορίας σε εταιρικές σχέσεις με βασικές τρίτες χώρες που αντικατοπτρίζουν μια ισορροπία μεταξύ των αναγκών τους και των συμφερόντων της ΕΕ.

Την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών: Η έγκαιρη, αποφασιστική και ενωμένη προσέγγιση της ΕΕ προς τους εταίρους μπορεί να φέρει εντυπωσιακά αποτελέσματα, όπως καταδεικνύεται από την απάντηση στην εργαλειοποίηση των μεταναστών από το καθεστώς της Λευκορωσίας. Η Επιτροπή συνεργάστηκε με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης, καθώς και με αεροπορικές εταιρείες και αρχές πολιτικής αεροπορίας, για τη δημιουργία ενός συνασπισμού για την αντιμετώπιση αυτής της υβριδικής επίθεσης.

Μεταναστευτικές Διαδρομές

Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά τις μεταναστευτικές ροές στις διάφορες διαδρομές, η έκθεση της Επιτροπής επισημαίνει τα εξής:

Οι παράτυπες αφίξεις κατά μήκος της διαδρομής της Ανατολικής Μεσογείου διπλασιάστηκαν τo 2022 σε σύγκριση με το 2021, κυρίως λόγω της αυξημένης μεταναστευτικής πίεσης στην Κύπρο, η οποία επί του παρόντος αντιπροσωπεύει περίπου το 60% των αφίξεων κατά μήκος της διαδρομής. Ο αριθμός των αφίξεων στην Ελλάδα παραμένει χαμηλότερος από ό,τι πριν από την πανδημία. Οι κύριες εθνικότητες σε αυτή τη διαδρομή είναι Σύριοι, Νιγηριανοί και Τούρκοι.

Κατά μήκος της διαδρομής των Δυτικών Βαλκανίων, εντοπίστηκαν πάνω από 86.000 παράτυπες διελεύσεις των συνόρων τους πρώτους οκτώ μήνες του 2022, σχεδόν τρεις φορές περισσότερες από το 2021 και πάνω από δέκα φορές το σύνολο την ίδια περίοδο το 2019. Δεδομένης της απότομης αύξησης των αφίξεων , η Επιτροπή παρακολουθεί την κατάσταση μέσω του Δικτύου Blueprint με αυξημένη επαγρύπνηση και εντείνει τη συνεργασία με εταίρους στα Δυτικά Βαλκάνια καθώς και με τα κράτη μέλη της ΕΕ που έχουν πληγεί περισσότερο για την αντιμετώπιση της κατάστασης.

Η διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου παραμένει η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη διαδρομή. Σχεδόν όλες οι αφίξεις αυτής της διαδρομής ήταν στην Ιταλία, με τη Μάλτα να παρουσιάζει σημαντική μείωση.

Στη διαδρομή Δυτικής Μεσογείου/Ατλαντικού, η Αλγερία και το Μαρόκο/Δυτική Σαχάρα παραμένουν οι κύριες χώρες αναχώρησης προς την ηπειρωτική Ισπανία και τα Κανάρια Νησιά.

Η κατάσταση στα ανατολικά σύνορα με τη Λευκορωσία εξακολουθεί να είναι σταθερή, με σημαντικά μικρότερο αριθμό παράτυπων συνοριακών διελεύσεων από ό,τι στην κορύφωση της κρίσης το 2021.

Ελλάδα: Οι συνθήκες υποδοχής είναι σύμφωνες με τα ευρωπαϊκά πρότυπα

Ειδικότερα για την Ελλάδα, η έκθεση καταγράφει πρόοδο στην κατασκευή νέων εγκαταστάσεων υποδοχής στα ελληνικά νησιά, με τα νέα κέντρα στη Σάμο, την Κω και τη Λέρο να έχουν πλέον δημιουργηθεί και σημειώνει ότι η βοήθεια Έκτακτης Ανάγκης της ΕΕ υποστηρίζει την κατασκευή Κέντρων Υποδοχής και Ταυτοποίησης πολλαπλών χρήσεων σε πέντε νησιά.

Χάρη στις μεταφορές στην ηπειρωτική χώρα και σε περισσότερες από 4.800 μετεγκαταστάσεις σε άλλα κράτη μέλη που υποστηρίζονται από κονδύλια της ΕΕ, ο συνολικός αριθμός των κατοίκων σε καταυλισμούς στα ελληνικά νησιά είναι τώρα περίπου 4.400 άτομα (από 42.000 το 2019).

Οι συνθήκες υποδοχής στα νησιά και στην ηπειρωτική χώρα (στέγη, υγιεινή, πρόσβαση στην υγεία και την εκπαίδευση για όλα τα παιδιά κ.λπ.) έχουν βελτιωθεί σημαντικά και είναι σύμφωνες με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Επισημαίνεται, επίσης, ότι οι πιο αποτελεσματικές διαδικασίες ασύλου έχουν δει τη συσσώρευση αιτήσεων ασύλου να μειώνεται κατά το ήμισυ το πρώτο τετράμηνο του 2022 σε σύγκριση με την ίδια περίοδο το 2021. Παρέχεται ειδική υποδοχή και περίθαλψη για ασυνόδευτους ανηλίκους, νέα μέτρα προένταξης για αιτούντες άσυλο σε κέντρα υποδοχής, όπως η γλώσσα και μαθήματα ανάπτυξης δεξιοτήτων και έχουν ξεκινήσει νέα έργα για την ένταξη των αναγνωρισμένων προσφύγων.

Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο

Όσον αφορά το Νέο Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, η έκθεση της Επιτροπής τονίζει ότι τα θεσμικά όργανα της ΕΕ βρίσκονται σε καλό δρόμο για να σημειώσουν πρόοδο.

Υπενθυμίζεται ότι τον Ιούνιο του 2022, υπό τη γαλλική Προεδρία, τα κράτη μέλη συμφώνησαν σε εντολές διαπραγμάτευσης για τους κανονισμούς Screening και Eurodac, για πιο αποτελεσματικές διαδικασίες που θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της παράτυπης μετανάστευσης, στη βελτίωση των επιστροφών και στην καλύτερη υποστήριξη του συστήματος ασύλου. Επίσης, τον Ιούνιο του 2022 επετεύχθη πολιτική συμφωνία των κρατών-μελών της ΕΕ για την έναρξη εφαρμογής του μηχανισμού εθελοντικής αλληλεγγύης. Αυτό διασφαλίζει ότι οι χώρες με διαθέσιμη δυνατότητα υποδοχής εκφράζουν την αλληλεγγύη τους καλωσορίζοντας τους ανθρώπους. Ο μηχανισμός βρίσκεται ήδη σε εφαρμογή και ήδη έγινε η πρώτη μετεγκατάσταση.