CNNi: Η Ρωσία λεηλατεί το χρυσό του Σουδάν για να χρηματοδοτήσει τον πόλεμο στην Ουκρανία

Την ίδια ώρα μια έντονη συζήτηση λάμβανε χώρα μεταξύ αξιωματούχων σε ένα γραφείο του Διεθνούς Αεροδρομίου του Χαρτούμ. Φοβόνταν ότι αν επιθεωρούσαν το αεροπλάνο θα προκαλούσαν την αντίδραση της στρατιωτικής ηγεσίας της χώρας που γίνεται, συν τω χρόνω, ολοένα και πιο φιλορωσική. Πολλές προηγούμενες προσπάθειες ελέγχου ύποπτων ρωσικών αερομεταφορέων είχαν αποτραπεί. Τελικά, οι υπεύθυνοι αποφάσισαν να επιβιβαστούν στο αεροπλάνο.

Μέσα στο αμπάρι πολύχρωμα κουτιά με μπισκότα απλώνονταν μπροστά τους. Ακριβώς από κάτω ήταν κρυμμένα ξύλινα κιβώτια του πιο πολύτιμου πόρου του Σουδάν: χρυσός. Περίπου ένας τόνος.

Το περιστατικό αυτό τον περασμένο Φεβρουάριο -που επιβεβαιώθηκε από πολλές επίσημες πηγές του CNNi στο Σουδάν- ήταν μία από τις τουλάχιστον 16 γνωστές ρωσικές πτήσεις λαθρεμπορίου χρυσού από το Σουδάν, τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, τον τρίτο μεγαλύτερο παραγωγό του πολύτιμου μετάλλου της Αφρικής.

Η έρευνα του CNNi στηρίχτηκε σε πολλές συνεντεύξεις με υψηλόβαθμους Σουδανούς και Αμερικανούς αξιωματούχους και σε πλήθος εγγράφων που εξετάστηκαν, δίνοντας μια εικόνα ενός περίτεχνου πολυετούς ρωσικού σχεδίου λεηλασίας του πλούτου του Σουδάν, σε μια προσπάθεια να οχυρωθεί η Ρωσία έναντι των ολοένα και πιο ισχυρών δυτικών κυρώσεων και να ενισχυθεί η πολεμική επιχείρηση της Μόσχας στην Ουκρανία.

Τα στοιχεία που αποκαλύπτει το CNNi οδηγούν επίσης στο συμπέρασμα ότι η Ρωσία είχε συνεννοηθεί με τη στρατιωτική ηγεσία του Σουδάν προκειμένου δισεκατομμύρια δολάρια σε χρυσό να παρακάμπτουν το σουδανικό κράτος, στερώντας από τη χώρα που πλήττεται από τη φτώχεια εκατοντάδες εκατομμύρια σε κρατικά έσοδα.

Σε αντάλλαγμα, η Ρωσία προσέφερε ισχυρή πολιτική και στρατιωτική υποστήριξη στη στρατιωτική ηγεσία του Σουδάν, το οποίο καταστέλλει βίαια το δημοκρατικό κίνημα της χώρας.

Πρώην και εν ενεργεία Αμερικανοί αξιωματούχοι δήλωσαν στο CNNi ότι η Ρωσία υποστήριξε ενεργά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 2021 στο Σουδάν, το οποίο ανέτρεψε την μεταβατική κυβέρνηση, επιφέροντας καταστροφικό πλήγμα στο σουδανικό κίνημα υπέρ της δημοκρατίας, που είχε ανατρέψει τον πρόεδρο Ομάρ αλ Μπασίρ δύο χρόνια νωρίτερα.

«Γνωρίζαμε από καιρό ότι η Ρωσία εκμεταλλεύεται τους φυσικούς πόρους του Σουδάν», δήλωσε στο CNNi πρώην αξιωματούχος των ΗΠΑ που γνωρίζει το θέμα. «Για να διατηρήσει την πρόσβαση σε αυτούς τους πόρους η Ρωσία ενεθάρρυνε το στρατιωτικό πραξικόπημα».

«Καθώς ο υπόλοιπος κόσμος την απομόνωνε (τη Ρωσία), είχαν πολλά να κερδίσουν από αυτή τη σχέση τους με τους στρατηγούς του Σουδάν βοηθώντας τους να παραμείνουν στην εξουσία», πρόσθεσε ο πρώην αξιωματούχος. «Αυτή η “βοήθεια” εκτείνεται σε ένα ευρύ φάσμα, από την εκπαίδευση και την ανταλλαγή πληροφοριών έως την συνεκμετάλλευση του κλεμμένου χρυσού του Σουδάν».

Ο ολιγάρχης φίλος του Πούτιν

Στο επίκεντρο αυτής της συναλλαγής μεταξύ της Μόσχας και της στρατιωτικής χούντας του Σουδάν βρίσκεται ο Εβγκένι Πριγκόζιν, ένας Ρώσος ολιγάρχης, στενός σύμμαχος του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν.

Ο 61χρονος ολιγάρχης, στον οποίον έχουν επιβληθεί βαριές κυρώσεις, ελέγχει ένα δίκτυο εταιρειών που περιλαμβάνει την Wagner, μια παραστρατιωτική ομάδα που συνδέεται με καταγγελλόμενα βασανιστήρια, μαζικές δολοφονίες και λεηλασίες σε πολλές κατεστραμμένες από τον πόλεμο χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Συρίας και της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας. Ο ίδιος ο Πριγκόζιν αρνείται οποιαδήποτε σχέση με την Wagner.

Στο Σουδάν, ο Πριγκόζιν είχε παρουσία με μια εταιρεία εις βάρος της οποίας οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις, με την ονομασία Meroe Gold -θυγατρική της M-invest, ιδιοκτησίας επίσης του Πριγκόζιν- η οποία εξορύσσει χρυσό, ενώ παρέχει όπλα και εκπαίδευση στο στρατό και τους παραστρατιωτικές δυνάμεις της χώρας, σύμφωνα με τιμολόγια που έχει στη διάθεσή του το CNNi.

«Μέσω της Meroe Gold, ή άλλων εταιρειών που συνδέονται με υπαλλήλους του, ο Πριγκόζιν εφαρμόζει μια στρατηγική λεηλασίας των οικονομικών πόρων των αφρικανικών χωρών όπου παρεμβαίνει, ως αντίτιμο της υποστήριξής του στις κυβερνήσεις», δήλωσε ο Ντένις Κορότκόφ, ερευνητής του Dossier Center με έδρα το Λονδίνο, το οποίο παρακολουθεί την εγκληματική δραστηριότητα διάφορων ανθρώπων που συνδέονται με το Κρεμλίνο. Το κέντρο ιδρύθηκε από τον Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, τον άλλοτε πλουσιότερο άνθρωπο της Ρωσίας, που τώρα ζει εξόριστος στο Λονδίνο.

Το CNNi, σε συνεργασία με το Dossier Center, αποκάλυψε επίσης ότι τουλάχιστον ένας υψηλόβαθμος πράκτορας της Wagner -ο Αλεξάντερ Σεργκέγεβιτς Κουζνέτσοφ- επιβλέπει τα τελευταία χρόνια τις εργασίες σε καίριες τοποθεσίες εξόρυξης, επεξεργασίας και διαμετακόμισης χρυσού του Σουδάν.

Ο Κουζνέτσοφ -γνωστός και με τα ψευδώνυμα "Ratibor" και "Radimir"- έχει καταδικαστεί για απαγωγές και πολέμησε στη γειτονική Λιβύη και ηγήθηκε της πρώτης επιχείρησης επίθεσης και αναγνώρισης της Wagner το 2014. Έχει τιμηθεί τέσσερις φορές με το μετάλλιο του Τάγματος του Θάρρους της Ρωσίας και φωτογραφήθηκε δίπλα στον Πούτιν και τον Ντμίτρι Ούτκιν -τον ιδρυτή της Wagner- το 2017. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε κυρώσεις στον Κουζνέτσοφ το 2021.

Ο δεσμός μεταξύ της στρατιωτικής ηγεσίας του Σουδάν και της Μόσχας έχει δημιουργήσει ένα περίπλοκο δίκτυο λαθρεμπορίας χρυσού. Σύμφωνα με επίσημες πηγές του Σουδάν, καθώς και δεδομένα πτήσεων που εξετάστηκαν από το CNNi με τη βοήθεια του λογαριασμού ιχνηλάτησης πτήσεων στο Twitter, Gerjon, τουλάχιστον 16 από τις πτήσεις που ελέγχθησαν από Σουδανούς αξιωματούχους πέρυσι αφορούσαν πτήσεις με στρατιωτικά αεροσκάφη που πετούσαν από και προς τη Λατάκια της Συρίας, όπου η Ρωσία διατηρεί μεγάλη αεροπορική βάση.

Αποστολές χρυσού ακολουθούν επίσης και μια χερσαία διαδρομή προς την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, όπου η Wagner υποστηρίζει το ολοκληρωτικό καθεστώς και φέρεται να έχει εφαρμόσει μερικές από τις πιο σκληρές τακτικές της στον πληθυσμό της χώρας, σύμφωνα με σουδανικές επίσημες πηγές και το Dossier Center.

Το CNNi έθεσε ερωτήσεις για το θέμα στο ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών, το ρωσικό υπουργείο Άμυνας και τη μητρική οργάνωση του ομίλου εταιρειών που διευθύνει ο Πριγκόζιν. Κανένας δεν ανταποκρίθηκε.

Απαντώντας στα ευρήματα της έρευνας του CNNi, εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ σχολίασε: «Παρακολουθούμε στενά αυτό το θέμα, συμπεριλαμβανομένων των αναφερόμενων δραστηριοτήτων της Meroe Gold, του Ομίλου Wagner που υποστηρίζεται από το Κρεμλίνο και άλλων παραγόντων εις βάρος των οποίων έχουν επιβληθεί κυρώσεις στο Σουδάν, την περιοχή, καθώς και ολόκληρο το δίκτυο εμπορίας χρυσού.

«Υποστηρίζουμε τον σουδανικό λαό στην επιδίωξή του για ένα δημοκρατικό και ευημερούσα χώρα που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα» πρόσθεσε ο εκπρόσωπος. «Θα συνεχίσουμε να κάνουμε σαφείς τις ανησυχίες μας στους σουδανούς στρατιωτικούς αξιωματούχους σχετικά με τον αρνητικό ρόλο της Wagner, της Meroe Gold και άλλων παραγόντων».

^{Βίντεο: Alex Platt, Mark Baron}

Δραστηριότητες στη σκιά

Η εμπλοκή της Ρωσίας με τον χρυσό του Σουδάν άρχισε το 2014, μετά την εισβολή της στην Κριμαία, που προκάλεσε μια σειρά κυρώσεων από τη Δύση. Οι αποστολές χρυσού αποδείχθηκαν ένας αποτελεσματικός τρόπος για συσσώρευση και μεταφορά πλούτου, ενισχύοντας τα κρατικά ταμεία της Ρωσίας και παρακάμπτοντας τα διεθνή συστήματα χρηματοοικονομικού ελέγχου.

«Το μειονέκτημα του χρυσού είναι ότι υλική υπόσταση και πολύ είναι πιο δύσκολο στη χρήση του σε σχέση με τα (σ.τ.μ. άυλα) διεθνή τραπεζικά εμβάσματα. Από την άλλη πλευρά όμως είναι είναι πολύ πιο δύσκολο αν όχι αδύνατο να “παγώσει” ή να κατασχεθεί» δήλωσε ο Ντάνιελ Μακ Ντάουελ, ειδικός σε θέματα κυρώσεων και αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο των Συρακουσών.

Το κέντρο των επιχειρήσεων εξόρυξης χρυσού της Ρωσίας βρίσκεται βαθιά στην έρημο του βορειοανατολικού Σουδάν, σε ένα λευκό τοπίο γεμάτο με ανοιχτά κοιτάσματα, όπου οι μεταλλωρύχοι εργάζονται σκληρά μέσα στον καύσωνα, με μόνη προστασία σκηνές φτιαγμένες από υπολείμματα μουσαμά και σάκους άμμου για να παρέχουν στιγμές ανάπαυλας.

Η «ρωσική εταιρεία» στην έρημο

Οι μεταλλωρύχοι από αυτά τα απομακρυσμένα ορυχεία πηγαίνουν κάθε πρωίστην Αλ Ιμπαϊντίγια - γνωστή ως «χρυσή πόλη»- κουβαλώντας σάκους χρυσού σε καρότσια που τραβούν γαϊδούρια στους χωματόδρομους της πόλης. Οι πλειοδότες για τα προϊόντα τους, όπως λένε πολλοί εξ αυτών, είναι σχεδόν πάντα έμποροι που έρχονται από ένα κοντινό εργοστάσιο επεξεργασίας χρυσού, που μεταξύ των ντόπιων είναι γνωστό ως «η ρωσική εταιρεία».

Πρόκειται για μια φύρδην μίγδην διαδικασία αγοροπωλησίας, που όπως αναφέρουν πηγές του CNNi, αποτελεί το νευραλγικό κέντρο του ρωσικού εμπορίου χρυσού. Περίπου το 85% του χρυσού στο Σουδάν πωλείται με αυτόν τον τρόπο, σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία που έχει στη διάθεσή του το CNNi. Οι συναλλαγές ως επί το πλείστον δεν καταγράφονται και η Ρωσία είναι κυρίαρχος σε αυτήν την αγορά, που συμπεριλαμβάνει και πληροφοριοδότες και στελέχη των αρχών ασφαλείας, σύμφωνα με πηγές του CNNi

Για τουλάχιστον μια δεκαετία η Ρωσία έχει αποκρύψει από τα επίσημα αρχεία τις συναλλαγές της όσον αφορά στο σουδανικό χρυσό. Οι επίσημες στατιστικές Εξωτερικού Εμπορίου του Σουδάν από το 2011 καταγράφουν σταθερά ως μηδενικές τις συνολικές εξαγωγές χρυσού της Ρωσίας από τη χώρα, παρά τα πλείστα στοιχεία για εκτεταμένες συναλλαγές της Μόσχας σε αυτόν τον τομέα.

Επειδή η Ρωσία έχει επωφεληθεί από σημαντικά από τα «παραθυράκια» που παρέχει η κυβέρνηση, είναι δύσκολο να εξακριβωθεί η ακριβής ποσότητα χρυσού που έχει αφαιρέσει από το Σουδάν. Ωστόσο, τουλάχιστον επτά πηγές που είναι γνώστες του θέματος κατηγορούν τη Ρωσία ελέγχει τη μερίδα του λέοντος στις επιχειρήσεις λαθρεμπορίου χρυσού στο Σουδάν -όπου έχει καταλήξει το μεγαλύτερο μέρος του χρυσού της χώρας τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία.

Πληροφοριοδότης μέσα από την Κεντρική Τράπεζα του Σουδάν παρουσίασε στο CNNi μια φωτογραφία εγγράφου που έδειχνε ότι το 2021 δεν είχαν καταγραφεί 32,7 τόνοι χρυσού. Με βάση τις τρέχουσες τιμές, η αξία του ανέρχεται στα 1,9 δισεκατομμύρια δολάρια, με την αξία του τόνου να υπολογίζεται στα 60 εκατομμύρια δολάρια.

Ωστόσο, πολλοί πρώην και εν ενεργεία αξιωματούχοι λένε ότι η ποσότητα του χρυσού που λείπει είναι ακόμη μεγαλύτερη, υποστηρίζοντας ότι η κυβέρνηση του Σουδάν υπολογίζει σε χαμηλότερα επίπεδα από τα πραγματικά το χρυσό που παράγεται σε άτυπα ορυχεία, παραποιώντας τα πραγματικά στοιχεία.

Οι περισσότερες πηγές του CNNi ισχυρίζονται ότι περίπου το 90% της παραγωγής χρυσού του Σουδάν διακινείται λαθραία. Εάν αληθεύει αυτό, η αξία του χρυσού που δεν καταγράφεται από τα τελωνεία και τις επίσημες αρχές φθάνει περίπου στα 13,4 δισεκατομμύρια δολάρια, στερώντας από τα κρατικά ταμεία με δυνητικά εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια. Το CNNi δεν μπορεί να επαληθεύσει από ανεξάρτητες πηγές τα στοιχεία αυτά.

Σουδανός ερευνητής, ο οποίος παρακολουθούσε επί χρόνια τις συναλλαγές χρυσού της Ρωσίας στο Σουδάν, έδωσε στο CNNi τις συντεταγμένες ενός βασικού ρωσικού εργοστασίου. Όταν το CNNi έφτασε στο συγκεκριμένο σημείο, περίπου πέντε μίλια από την Αλ Ιμπαϊντίγια, βρήκε να κυματίζει στο συγκρότημα μια σοβιετική σημαία και ένα ρωσικό φορτηγό μεταφοράς καυσίμων να είναι παρκαρισμένο έξω.

Στη συνομιλία που ακολούθησε με το φρουρό, αυτός επιβεβαίωσε ότι η εγκατάσταση ανήκε στη λεγόμενη «ρωσική εταιρεία», ωστόσο η συζήτηση εξελίχθηκε σε ένταση.

Ο φύλακας μίλησε μέσω ασυρμάτου, μεταφέροντας το αίτημα του CNNi να συναντηθεί με τον «Ρώσο μάνατζερ». Στη συνέχεια, μια ομάδα Σουδανών ανδρών έφθασε στο σημείο και διέταξε στην αποστολή του CNNi να φύγει. «Πρέπει να φύγετε», είπε ένας άλλος Σουδανός υπάλληλος του εργοστασίου. «Αυτή δεν είναι μια ρωσική εταιρεία. Είναι μια σουδανική εταιρεία που ονομάζεται Al-Solag».

Η Al-Solag είναι μια σουδανική εταιρεία «βιτρίνα» της Meroe Gold, της ρωσικής επιχείρησης εξορύξεων εις βάρος της οποία έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ κυρώσεις, σύμφωνα με πέντε επίσημες σουδανικές πηγές και έγγραφα μητρώου ετεαιρειών που εξετάστηκαν από το CNNi.

Η ίδρυση της Al-Solag τον τελευταίο χρόνο σηματοδότησε ένα βασικό σημείο καμπής για την παρουσία της Ρωσίας στο Σουδάν. Σύμφωνα με το νέο επιχειρηματικό μοντέλο, οι συναλλαγές της Ρωσίας γίνονται πλέον κεκαλυμμένα, καθιστώντας τις όποιες συναλλαγές πιο εξαρτημένες από τη στρατιωτική ηγεσία του Σουδάν, δίνοντας όμως τη δυνατότητα στους Ρώσους να παρακάμπτουν τους κρατικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς, όπως για παράδειγμα τους κανονισμούς που αφορούν στις ξένες εταιρείες, υπό το πρόσχημα ότι πρόκειται για μια τοπική επιχείρηση Το CNNi απευθύνθηκε στη στρατιωτική ηγεσία του Σουδάν για σχόλια και δεν έλαβε καμία απάντηση.

Η εταιρεία «βιτρίνα» των Ρώσων

Το 2021, ο πρέσβης της Ρωσίας στο Σουδάν, Βλαντιμίρ Ζέλτοφ, συγκάλεσε μια άτυπη συνάντηση με Σουδανούς αξιωματούχους.

Εμφανιζόμενος φανερά νευρικός, ο Ζέλτοφ απαίτησε να περάσει στην αφάνεια η Meroe Gold, αφού πλέον είχε μπει στο «μικροσκόπιο» των ΗΠΑ, σύμφωνα με πληροφοριοδότη από το υπουργείο Μεταλλείων του Σουδάν που γνώριζε από πρώτο χέρι για τη συνάντηση.`

Μέχρι τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους, οι απαιτήσεις του Ζέλτοφ είχαν υλοποιηθεί. Η μεταβίβαση των περιουσιακών στοιχείων της Meroe Gold στην σουδανική Al-Solag φαίνεται ότι έχει ολοκληρωθεί. Η ανάλυση των στοιχείων στα μητρώα των δύο εταιρειών αποκάλυψε εντυπωσιακές ομοιότητες, συμπεριλαμβανομένων δύο πανομοιότυπων καταλόγων νομικών κυρώσεων.

Σύμφωνα με τη σουδανική νομοθεσία, μια εταιρεία που επιθυμεί να μεταβιβάσει τις συμμετοχές της πρέπει επίσης να μεταφέρει και τις δικαστικές αποφάσεις εναντίον της. Είναι παράνομο να έχεις αδήλωτο αλλοδαπό συνεργάτη.

Η Επιτροπή Καταπολέμησης της Διαφθοράς του Σουδάν, ένας οργανισμός που δημιουργήθηκε για να βοηθήσει τη μετάβαση του Σουδάν στη δημοκρατία, έστειλε μια λεπτομερή έκθεση στις Ένοπλες Δυνάμεις το Σεπτέμβριο του 2021 με στοιχεία για τη μεταβίβαση της Meroe Gold στην Al-Solag, καλώντας τους να σταματήσουν αυτό που ονόμασαν «έγκλημα κατά του κράτους».

Η Επιτροπή Καταπολέμησης της Διαφθοράς κατηγόρησε επίσης τον στρατό για συμμετοχή στις συναλλαγές της Ρωσίας, προκαλώντας την οργή της στρατιωτικής ηγεσίας που κατηγόρησε την επιτροπή ότι «βλάπτει τις ένοπλες δυνάμεις», σύμφωνα με τον πρώην πολιτικό αξιωματούχο.

«Οι Ρώσοι και οι Σουδανοί αξιωματικοί είδαν τους πολιτικούς στην κυβέρνηση ως εμπόδιο στα σχέδιά τους» πρόσθεσε ο πρώην αξιωματούχος.

Τον Οκτώβριο του 2021, ένα μήνα αφότου η Επιτροπή Καταπολέμησης της Διαφθοράς σταμάτησε τη μεταφορά των μετοχών της Meroe Gold στην Al-Solag, ο στρατός του Σουδάν έκανε πραξικόπημα και η χούντα διέλυσε αμέσως την Επιτροπή. Αμερικανοί και πρώην αξιωματούχοι της χώρας κατηγορούν τη Ρωσία ότι υποστήριξε το πραξικόπημα.

«Η Ρωσία είναι παράσιτο» είπε ένας πρώην αξιωματούχος στο CNNi. «Λεηλάτησε το Σουδάν και επέβαλε μια πολύ μεγάλη πολιτική “καταδίκη” τερματίζοντας το σχέδιο εκδημοκρατισμού που θα μπορούσε να είχε μετατρέψει το Σουδάν σε ένα μεγάλο έθνος».

Ο στρατηγός Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο, διοικητής της παραστρατιωτικής μονάδας «Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης» (RSF), εμφανίζεται ως ο βασικός στρατιωτικός που υποστηρίζει η Μόσχα, καθώς είναι αποδέκτη όπλων και εκπαίδευσης. Σουδανικές πηγές του CNNi εκτιμούν ότι η Ρωσία υποστηρίζει επίσης τον Αμπντέλ Φατάχ αλ Μπουρχάν -τον στρατιωτικό ηγέτη της χώρας.

Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων εμπλέκουν τόσο τον Αλ Μπουρχάν, όσο και τον Νταγκάλο (γνωστό ως Χεμένττι) σε κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης στο Νταρφούρ που ξεκίνησε το 2003.

Την ίδια μέρα που η Ρωσία ξεκίνησε την εισβολή της στην Ουκρανία το 2022, ο Χεμένττι ήταν επικεφαλής μιας σουδανικής αντιπροσωπείας στη Μόσχα για να «προωθήσει τις σχέσεις» μεταξύ των δύο χωρών.