Ανάλυση CNNi: Δύο εξουθενωμένοι στρατοί μάχονται στην Ουκρανία–Ποιος θα δώσει το τελειωτικό χτύπημα;

Μετά από μια αργή και αιματοβαμμένη προέλαση στο Λουχάνσκ και την κατάληψη της πόλης Λισικάνσκ, ο Ρώσος πρόεδρος μπορεί να σκέφτεται ότι έχει διανύσει τον μισό δρόμο.

Πλέον, ωστόσο, ο πόλεμος έχει φτάσει σε ένα ακόμη σταυροδρόμι και οι αντιμαχόμενες πλευρές χαλυβδώνονται ενόψει της τρίτης πράξης του πολέμου που θα μπορούσε να διαταράξει τις ισορροπίες της διαμάχης.

«Είναι μια πολύ φθοροποιός μάχη», λέει ο Τζάστιν Μπροκ, ερευνητής στο Ινστιτούτο RUSI, περιγράφοντας τον τόνο του πολέμου μετά από τρεις μήνες μαχών στο Ντονμπάς.

«Είναι μια μάχη μεταξύ δύο στρατών, που έχουν και οι δύο τεράστιες απώλειες και βρίσκονται πολύ κοντά στην εξόντωση».

Η επόμενο βήμα του Πούτιν αναμένεται να είναι μια επέλαση στο Ντονέτσκ, η οποία αν επιτευχθεί θα πραγματοποιήσει τον βασικό αντικειμενικό σκοπό του Κρεμλίνου: την κατάληψη όλης της περιοχής του Ντονμπάς στην ανατολική Ουκρανία, η οποία στεγάζει φιλορωσικές αυτονομιστικές οργανώσεις από το 2014.

Το πώς και πότε θα συμβεί αυτό είναι ασαφές. Παρότι η Ρωσία έχει εξαπολύσει σφοδρούς βομβαρδισμούς σε διάφορα μέτωπα στην Ουκρανία, το αμερικανικό think tank ISW είπε την Κυριακή ότι ρωσικά στρατεύματα είναι στη μέση μίας επιχειρησιακής παύσης στην επιχείρηση προκειμένου να «ξεκουραστούν και να ανασυνταχθούν».

Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να δώσει χρόνο στην Ουκρανία να προετοιμάσει την άμυνά της στα μέρη που κατέχει ακόμη, αλλά και να οργανώσει τις προσπάθειες ανάκτησης των κατειλημμένων περιοχών, συμπεριλαμβανομένης της Χερσώνας.

Η επόμενη φάση μαχών σε πλήρη διάταξη, όταν έρθει αυτή, μπορεί να μην είναι η τελευταία. Αλλά μπορεί να καθορίσει το μέλλον της περιοχής βοηθήσει αρκετά στον καθορισμό των αποτελεσμάτων του πολέμου – με τους αναλυτές να εκτιμούν ότι σε μεγάλο βαθμό θα καθορίσει τα αποτελέσματα του πολέμου.

Μαθήματα από το Λουχάνσκ

Οι τελευταίοι τρεις μήνες εξαντλητικών, εξοντωτικών πολέμων στο Ντονμπάς δεν έμοιαζαν σχεδόν καθόλου με την εναρκτήρια πράξη της εισβολής της Ρωσίας, όπου σημειώθηκαν εισβολές διάσπαρτων όπλων από βορρά, ανατολικά και δυτικά και κατέληξε σε μια αποφασιστική αποτυχία κατάληψης του Κιέβου και άλλων βασικών ουκρανικών πόλεων.

Αντίθετα, η επανεστιασμένη προσπάθεια του Κρεμλίνου έχει τεντώσει τα όρια του πολέμου, προς το Ντονέτσκ, στο οποίο κατευθύνθηκε το μεγαλύτερο μέρος των πόρων της Ρωσίας.

«Η δεύτερη φάση αυτού του πολέμου είδε τη Ρωσία να επιστρέφει στα βασικά», λέει στο CNNi ο Μαξ Μπέργκμαν, διευθυντής του ευρωπαϊκού προγράμματος στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών.

Αυτό οδήγησε σε αργή αλλά σταθερή πρόοδο για τη Ρωσία, η οποία κέρδισε πολλές μάχες για στρατηγικές πόλεις και αποκάλυψε περιορισμούς στο οπλοστάσιο της Ουκρανίας.

Τα πλεονεκτήματα των Ρώσων σε όπλα και δύναμη πυρός έχουν ήδη αρχίσει να φαίνονται. «Όλος ο ηλεκτρονικός πόλεμος, η αεράμυνα και τα θωρακισμένα (της Ρωσίας) μπορούν να συγκεντρωθούν σε πολύ μικρές περιοχές», επιτρέποντάς τους να «δημιουργήσουν τοπική υπεροχή» έναντι των πιο εκτεταμένων, αμυντικών θέσεων της Ουκρανίας, λέει ο Μπρονκ.

«Ο πρώτος γύρος ήταν νοκ-άουτ για την Ουκρανία. Στον δεύτερο γύρο, οι Ρώσοι κέρδισαν στα σημεία», προσθέτει ο Μπέργκμαν στην εκτίμησή του για τις φάσεις έναρξης του πολέμου.

Ωστόσο, οι τρεις μήνες πολέμου έχουν επηρεάσει και τους δύο στρατούς, και η κατάληψη του Λουχάνσκ φέρνει δύο εξαντλημένους στρατιώτες σε ένα σημείο καμπής.

«Οι ρωσικές δυνάμεις πιθανότατα θα συνεχίσουν να περιορίζονται σε μικρής κλίμακας επιθετικές ενέργειες καθώς ανασυγκροτούν δυνάμεις και θέτουν προϋποθέσεις για μια πιο σημαντική επίθεση τις επόμενες εβδομάδες ή μήνες», ανέφερε το ISW την Πέμπτη.

Οι μάχες συνεχίστηκαν κοντά στα σύνορα Ντονέτσκ-Λουχάνσκ. ο ουκρανικός στρατός κατέγραψε την Παρασκευή περισσότερες από 40 πόλεις και χωριά στο Ντονμπάς που δέχθηκαν επίθεση τις τελευταίες 24 ώρες, αναγνωρίζοντας τη «μερική επιτυχία» μιας ρωσικής απόπειρας να προχωρήσει σε ένα μέτωπο κοντά στην πόλη Μπαχμούτ.

Ωστόσο, το ISW εκτίμησε ότι μια επιχειρησιακή παύση για τα ρωσικά χερσαία στρατεύματα βρίσκεται σε εξέλιξη και ο ρυθμός των ρωσικών εδαφικών κερδών μειώθηκε την περασμένη εβδομάδα μετά την κατάληψη του Λουχάνσκ.

Τα οφέλη κάποιας μορφής ηρεμίας και για τους δύο στρατούς είναι προφανή. Οι εξαντλημένες δυνάμεις της Ρωσίας χρειάζονται ανάκαμψη, ενώ ο στρατός της Ουκρανίας βρίσκεται σε αγώνα δρόμου για την παραλαβή, την παράδοση και την εξοικείωση με τον δυτικό εξοπλισμό.

«Τα ρωσικά στρατεύματα που πολέμησαν μέσω του Σεβεροντονέτσκ και του Λισιτσάνσκ πολύ πιθανόν χρειάζονται μια σημαντική περίοδο για να ξεκουραστούν και να επανεγκατασταθούν πριν ξεκινήσουν εκ νέου επιθετικές επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας», σύμφωνα με το ISW.

«Φαίνεται ότι βρισκόμαστε σε στάση, αλλά είναι μια πολύ ασταθής ισορροπία και δεν ξέρουμε με ποιον τρόπο θα σπάσει», υπογραμμίζει ο Μπέργκμαν. «Πίσω από τα παρασκήνια, θα υπάρξει μια ξέφρενη προσπάθεια και από τις δύο πλευρές να προετοιμαστούν για μελλοντικές επιθέσεις». Όποια πλευρά χρησιμοποιήσει αυτή την περίοδο πιο αποτελεσματικά θα μπορούσε να πάρει το πάνω χέρι όταν ξαναρχίσουν οι ολικές μάχες.

Τα επόμενα σημεία ανάφλεξης του πολέμου

Το επόμενο -αναμενόμενο- βήμα της Ρωσίας στον πόλεμο είναι να συνεχίσει στον δρόμο που έχει χαράξει στο Λουχάνσκ, προς τις περιοχές του Ντονέτσκ που εξακολουθούν να ελέγχουν οι Ουκρανοί. Με αυτό θα εκπληρωνόταν ο βασικός αντικειμενικός στόχος του Πούτιν, ο οποίος ξεκίνησε τον πόλεμο τον περασμένο Φεβρουάριο με το πρόσχημα ότι αυτές οι περιοχές είναι πολιτισμικά ρωσικές και πως οι ρωσόφωνοι εκεί διώκονται από τους Ουκρανούς.

Αν όμως οι πρακτικές που χρησιμοποιήθηκαν στο Λουχάνσκ επαναληφθούν και στη γειτονική περιοχή, θα ακολουθήσουν πολλές ακόμη αιματηρές μάχες. «Υποπτεύομαι ότι οι πόλεις Σλαβιάνσκ και Κραματόρσκ πρόκειται να αποτελέσουν το νέο Σεβεροντονέτσκ και τη νέα Μαριούπολη», λέει ο Σαμίρ Πούρι, από το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών (IISS), ο οποίος εργάστηκε ως παρατηρητής εκεχειρίας στο Ντονμπάς μεταξύ 2014 και 2015.

Αυτές οι πόλεις αναμένεται να είναι τα σημεία ανάφλεξης του πολέμου. Η κατάληψή τους από τη Ρωσία θα ήταν ένα μεγάλο επίτευγμα για το Κρεμλίνο.

Το σκηνικό των μαχών στην περιοχή είναι πιθανό να μοιάζει με τις διώξεις της Ρωσίας σε πόλεις όπως το Σεβεροντονέτσκ και το Λισιτσάνσκ, η πτώση των οποίων σήμανε το τέλος της άμυνας της Ουκρανίας στο Λουχάνσκ.

Τις τελευταίες εβδομάδες η Ουκρανία ανέκτησε τη Νήσο του Φιδιού και είχε κάποια επιτυχία με αντεπιθέσεις κοντά στη Χερσώνα, στη νότια Ουκρανία, οι οποίες τώρα αυξάνονται και αναγκάζουν τη Ρωσία να αμυνθεί.

Το βράδυ της Δευτέρας, ο ουκρανικός στρατός έπληξε, όπως ανακοίνωσε, ρωσική αποθήκη πυρομαχικών στην πόλη Νόβα Κακχόβκα στην περιοχή της Χερσώνας, σε μια από τις μεγαλύτερες επιθέσεις σε ρωσικά κατεχόμενα εδάφη από την έναρξη του πολέμου. Ρώσος αξιωματούχος είπε ότι το ουκρανικό χτύπημα πραγματοποιήθηκε με ένα σύστημα πυροβολικού μεγάλης εμβέλειας HIMARS που προμήθευσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά ισχυρίστηκε ότι η επίθεση έπληξε μια αποθήκη λιπασμάτων και σπίτια.

Η Ουκρανία έχει αρχίσει να στοχεύει ρωσικές θέσεις διοίκησης και χωματερές πυρομαχικών πολύ πίσω από τις γραμμές του μετώπου τόσο στη Χερσώνα όσο και στο Ντονμπάς, χρησιμοποιώντας πρόσφατα δυτικά όπλα που έχουν πολύ μεγαλύτερη εμβέλεια από τα προηγούμενα συστήματα πυροβολικού.

Ο Σέρχι Κλαν, σύμβουλος του επικεφαλής της πολιτικής στρατιωτικής διοίκησης της Χερσώνας, δήλωσε την Τρίτη: «Έχουμε ήδη εξαπολύσει επιθέσεις σχεδόν σε ολόκληρη τη γραμμή του μετώπου» - και οι Ρώσοι ενίσχυαν τώρα τα σημεία ελέγχου τους «επειδή το αντάρτικο κίνημα εντείνεται στη Χερσώνα». Παράλληλα, πρόσθεσε ότι η Ρωσία «προετοιμάζεται για οδομαχίες» στην πόλη.

Η Χερσώνα καταλήφθηκε από τη Ρωσία ήδη από τις πρώτες ημέρες της εισβολής. Αν οι Ουκρανοί κατάφερναν να την ανακτήσουν, αυτό θα εμπόδιζε τις εφοδιαστικές γραμμές της Ρωσίας, θα «έκοβε» την χερσαία γέφυρα με την Κριμαία και θα συνιστούσε μια σημαντική ηθική τόνωση.

Το στοίχημα των πυρομαχικών

Ο ρωσικός πόλεμος στην Ουκρανία οδεύει προς το ορόσημο των έξι μηνών, η δε πορεία της επόμενης φάσης του θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από τη δύναμη πυρός και τα όπλα που μπορεί να χρησιμοποιήσει κάθε πλευρά.

Ο επικεφαλής της στρατιωτικής διοίκησης του Λουχάνσκ, Σέρχι Χέιντέι, δήλωσε αυτή την εβδομάδα ότι η Ουκρανία επιφέρει σημαντικές απώλειες στα ρωσικά στρατεύματα στο Ντονμπάς και ισχυρίστηκε ότι με τη βοήθεια δυτικών όπλων μεγάλης εμβέλειας, «το πλεονέκτημα του εχθρού σε αριθμό στρατιωτών θα ισοπεδωθεί».

Το ρωσικό υπουργείο Άμυνας δεν δημοσιοποιεί τακτικά τον αριθμό νεκρών και τραυματιών των δυνάμεών του και το CNNi δεν ήταν σε θέση να επαληθεύσει ανεξάρτητα τους ισχυρισμούς του Xέιντέι για ρωσικές απώλειες. Ωστόσο, ανεξάρτητοι αναλυτές και παρατηρητές, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων Ρώσων μπλόγκερ με ειδίκευση στα στρατιωτικά θέματα, επέκριναν την επιχείρηση της Μόσχας να καταλάβει την πόλη Lysychansk, λέγοντας ότι ήταν πολύ δαπανηρή.

«Θα αποκτήσουμε μια καλή εικόνα του εύρους των ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων» καθώς αυτές θα επιχειρούν προς το Ντονμπάς, λέει ο Μπέργκμαν. «Η στρατηγική του βομβαρδισμού αποδίδει εάν κάποιος έχει μια αμυντική-βιομηχανική βάση από την οποία αντλεί πυρομαχικά. Αλλά έχουν τεράστια αποθέματα, τεράστια αποθέματα».

Προκαλεί επίσης μια δαπανηρή και χρονοβόρα προσπάθεια ανοικοδόμησης αποδεκατισμένων πόλεων όπως η Μαριούπολη, όπου σχεδόν όλες οι υποδομές καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια της επίθεσης της Ρωσίας.

Ορισμένοι αναλυτές πιθανολογούν ότι η αυξανόμενη χρήση εκ μέρους της Ρωσίας κάποιων παλαιότερων, και μικρότερης ακριβείας πυραύλων όπως το KH-22, που αναπτύχθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1960, υποδηλώνει ότι τα αποθέματά της έχουν αρχίσει να εξαντλούνται.

Τανκς της Σοβιετικής εποχής έχουν επίσης κάνει την εμφάνισή τους στην πρώτη γραμμή. Ήδη από τον Μάιο, τα άρματα μάχης T-62, ηλικίας 50 ετών, βγήκαν από τη λήθη της ιστορίας και τις αποθήκες για να συνδράμουν τις επιχειρήσεις, σύμφωνα με τις βρετανικές υπηρεσίες πληροφοριών.

Η Ουκρανία αντιμετωπίζει το αντίθετο πρόβλημα. Στη χώρα αποστέλλονται τεράστια πακέτα δυτικών όπλων υψηλής τεχνολογίας στα οποία η χώρα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό ενώ οι αξιωματούχοι ζητούν σε κάθε ευκαιρία περισσότερα. Όμως, οι αφίξεις διάφορων συστημάτων μάχης από δεκάδες χώρες, για τον στρατό της Ουκρανίας είναι και σωσίβιο και πονοκέφαλο.

«Είναι ένας μικρός εφιάλτης το να παίρνεις πολλές διαφορετικές εκδόσεις όπλων από πάμπολλες χώρες», λέει ο Bronk. «Δεν ‘κουμπώνουν’ με τα ίδια πυρομαχικά έχουν διαφορετικά logistics και διαφορετικές απαιτήσεις συντήρησης».

Μόλις τα όπλα μεταφερθούν στην πρώτη γραμμή -διαδικασία που απαιτεί μια πολύπλοκη εφοδιαστική αλυσίδα- οι στρατιώτες πρέπει να μάθουν πώς να τα χρησιμοποιούν.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό απαιτεί ακόμη και το βγουν στρατιώτες εκτός Ουκρανίας. Ο Βρετανικός στρατός εκπαιδεύει τις τελευταίες εβδομάδες εκατοντάδες Ουκρανούς στρατιώτες στο Wiltshire στη νότια Αγγλία, ενώ η Γερμανία έχει δηλώσει ότι σχεδιάζει να μάθει στους Ουκρανούς στρατιώτες πώς να χρησιμοποιούν Μars II, το πυραυλικό σύστημα πολλαπλών εκτοξεύσεων.

«Η Ουκρανία είναι αντιμέτωπη με μια τεράστια υλικοτεχνική πρόκληση: Πρέπει να μετασχηματίσει έναν στρατό με βαθιές ρίζες στον ρωσικό και σοβιετικό εξοπλισμό και να εκσυγχρονιστεί προς τη χρήση νατοϊκού εξοπλισμού, εν ώρα πολέμου», σημειώνει ο Μπέργκμαν.

«Το μεγάλο ερώτημα που παραμένει ανοιχτό είναι εάν θα μπορέσουν πραγματικά να ενσωματώσουν τα δυτικά όπλα καθώς η Ρωσία ανασυντάσσει τις δυνάμεις της».

Ένας μακρύς πόλεμος

Στο επίκεντρο της προσοχής του ουκρανικού στρατού και της Δύσης είναι η απόκρουση μιας επόμενης ρωσικής επίθεσης στα ανατολικά.

Αν ο ρυθμός επέλασης της Ρωσίας στο Λουχάνσκ επαναληφθεί και στο Ντόνετσκ, τότε ο πόλεμος θα παραταθεί μέχρι το φθινόπωρο και τον χειμώνα και ορισμένοι αναλυτές ήδη αρχίζουν να σταθμίζουν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των μαχών.

Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι ο Πούτιν θα τερμάτιζε την εισβολή εάν κατελάμβανε ολόκληρο το Ντονμπάς.

«Δεν νομίζω ότι οι φιλοδοξίες των Ρώσων έχουν ολοκληρωθεί», λέει ο Μπέργκμαν. «Είναι πραγματικά αποφασισμένοι να ελέγξουν το Ντονμπάς, αλλά εάν μπορέσουν να αποκομίσουν κέρδη, θα προσπαθήσουν να αποκομίσουν περισσότερα».

Εάν ο Πούτιν αρχίσει να κοιτά πέρα από τα όρια του Ντονμπάς, ίσως αποφασίσει να προωθηθεί προς τις όχθες του ποταμού Ντνίπρο, που κόβει την Ουκρανία στα δύο από βορρά προς νότο. Κάτι τέτοιο θα αντιπροσώπευε μια προσπάθεια κατάληψης της μισής χώρας, κίνηση που θα τρόμαζε τη Δύση και θα παρέτεινε σημαντικά τον πόλεμο.

Τα κράτη του ΝΑΤΟ έχουν επανειλημμένως δεσμευτεί να υποστηρίξουν την Ουκρανία ανεξάρτητα από το πόσο θα διαρκέσει ο πόλεμος.

Αλλά οι οικονομικές παράμετροι θα γίνονται όλο και πιο επώδυνες από κάθε πλευρά, εάν ο πόλεμος συνεχιστεί και την επόμενη χρονιά.

«Ακόμα και αν έχει κανείς τη θέληση να υποστηρίξει την Ουκρανία, η δυνατότητά του να το πράξει μπορεί να μειωθεί σημαντικά εάν η οικονομία αρχίσει να βουλιάζει», δηλώνει ο είπε ο Μπρονκ, παραπέμποντας στον αυξανόμενο πληθωρισμό και την χειμαζόμενη οικονομία των δυτικών κρατών. Αλλά το ίδιο ισχύει πολύ περισσότερο για τη Ρωσία, η οικονομία της οποίας έχει πληγεί σοβαρά από τις κυρώσεις.

Οικονομική καταστροφή ελλοχεύει και για την Ουκρανία που επομένως θα συνεχίσει να βασίζεται στην οικονομική υποστήριξη της Δύσης και τη στρατιωτική βοήθεια αυτής.

«Η οικονομία της έχει ουσιαστικά καταστραφεί από τη ρωσική εισβολή», σημειώνει ο Μπρονκ, εξηγώντας ότι η δυνατότητα εισαγωγών και εξαγωγών μέσω της Μαύρης Θάλασσας έχει τελειώσει ενώ και η εγχώρια παραγωγή σιτηρών έχει σημαντικά μειωθεί φέτος. Τον Απρίλιο, η Παγκόσμια Τράπεζα προέβλεψε ότι η οικονομία της Ουκρανίας θα συρρικνωθεί φέτος κατά 45%.

Σε αυτό το πλαίσιο, πολλές δυτικές χώρες ίσως αρχίσουν να αναζητούν σωσίβιο στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Τις τελευταίες εβδομάδες άλλωστε, ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους έδωσαν νέα έμφαση στην ανάγκη μιας διευθέτησης μέσω διαπραγματεύσεων για τον τερματισμό του πολέμου

Αλλά ανεξάρτητα από το πότε και πώς θα τελειώσει ο πόλεμος, οι χώρες σε όλη τη Δύση ήδη επιδιώκουν να ενισχύσουν τις άμυνές τους για να αντιμετωπίσουν τη ρωσική απειλή ακόμη και μεταφέροντας όπλα και υπηρεσίες πληροφοριών στην Ουκρανία.

«Η Ρωσία έχει θέσει εαυτή σε πορεία σοβαρής και, μακροπρόθεσμης αντιπαράθεσης με τη Δύση», λέει ο Μπρονκ. «Έτσι η Δύση πρέπει να εξισορροπήσει τον εφοδιασμό της Ουκρανίας με την ανάπτυξη των δικών της στρατιωτικών δυνατοτήτων». Η Ρωσία, επίσης, θα θελήσει να διατηρήσει μεγάλο μέρος της στρατιωτικής της ικανότητας να λειτουργεί ως αντίβαρο στις δυνάμεις του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη.

Τον περασμένο μήνα, ο Ζελένσκι είπε στους ηγέτες του G7 ότι ήθελε να τερματίσει τον πόλεμο σε μήνες, όχι σε χρόνια. «Πιστεύει ότι μια χρονοβόρος σύγκρουση δεν είναι προς το συμφέρον του ουκρανικού λαού», δήλωσε ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν μετά από εκείνη τη συνάντηση.

Το κατά πόσον αυτό είναι δυνατό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, πολλοί από τους οποίους βρίσκονται πέρα από τον έλεγχο του Ζελένσκι. Ωστόσο, οι ειδικοί συμφωνούν ότι οι επόμενες εβδομάδες και μήνες επιχειρήσεων στην ανατολική Ουκρανία θα καθορίσουν και το μέλλον του μεγαλύτερου χερσαίου πολέμου της Ευρώπης εδώ και δεκαετίες.

«Το πεδίο της μάχης θα καθορίσει τι είδους διπλωματική διευθέτηση θα είναι δυνατή και εάν αυτή θα είναι δυνατή», εκτιμά ο Μπέργκμαν. «Είναι αρκετά απρόβλεπτο πώς θα εξελιχθεί όλο αυτό».

Two exhausted armies are battling for eastern Ukraine. Can either of them strike a decisive blow?, analysis by Rob Picheta, CNN