«Διάδρομος Σουβάλκι»: Το πιο επικίνδυνο μέρος στον πλανήτη αυτή τη στιγμή

Περιδιαβαίνοντας κανείς ανάμεσα στις περίτεχνες βίλες του 19ου αιώνα, τα σιντριβάνια και τις λίμνες που είναι διάσπαρτες σε αυτή την ήρεμη λουτρόπολη, είναι πολύ εύκολο να ξεχάσει ότι βρίσκεται ακριβώς στο στόχαστρο του Βλαντιμίρ Πούτιν, σημειώνει σε ένα εκτενές άρθρο του το Politico.

Φωλιασμένο στα νοτιοανατολικά σύνορα της Λιθουανίας, η πόλη Ντρούσκινινκαϊ οδηγεί σε μια στενή εγκοπή γης στρατηγικής σημασίας, γνωστή ως διάδρομος Σουβάλκι.

Εκτείνεται περίπου 100 χιλιόμετρα κατά μήκος των συνόρων Λιθουανίας-Πολωνίας, μεταξύ της Λευκορωσίας στα ανατολικά και του ρωσικού θύλακα του Καλίνινγκραντ στα δυτικά και οι δυτικοί στρατιωτικοί προειδοποιούν ότι η περιοχή θα είναι πιθανότατα ένας από τους πρώτους στόχους του Ρώσου προέδρου εάν επιλέξει να μετατρέψει τον πόλεμο στην Ουκρανία σε πραγματική αντιπαράθεση με το ΝΑΤΟ.

Δεν θα το καταλάβει κανείς βλέποντάς το — και αυτό, λένε αξιωματούχοι της Ανατολικής Ευρώπης που επιδιώκουν να επιστήσουν την προσοχή στα τρωτά σημεία της δυτικής στρατιωτικής συμμαχίας στα ανατολικά, αποτελεί την ίδια την καρδιά του προβλήματος.

Το Ντρούσκινινκαϊ, μια πόλη περίπου 12.000 κατοίκων, δεν είναι άγνωστη ούτε στη Ρωσία ούτε στην ευρωπαϊκή ιστορία και τις αναταράξεις της.

Λειτουργώντας ως επίσημο σπα για Ρώσους δημοσίους υπαλλήλους από την εποχή του Τσάρου Νικολάου Α' το 1837, τα πλούσια σε μεταλλικά στοιχεία νερά της πόλης προσελκύουν έκτοτε επισκέπτες από όλη την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, ακόμη και όταν οι στρατοί εισβολής — πρωσικοί, πολωνικοί, ρωσικοί, σοβιετικοί — αντάλλασσαν μεταξύ τους τον έλεγχο της περιοχής.

Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, το θέρετρο έγινε αγαπημένος σοβιετικός προορισμός διακοπών. Σήμερα, φιλοξενεί μία από τις μεγαλύτερες εσωτερικές αρένες χιονιού στον κόσμο και ένα περίτεχνο υδάτινο πάρκο.

Και μέχρι που ο πόλεμος στην Ουκρανία το κατέστησε απρόσιτο, είχε χάσει ελάχιστα από τη γοητεία του για τους Ρώσους, οι οποίοι μαζί με τους Λευκορώσους αποτελούσαν το μεγαλύτερο ποσοστό επισκεπτών.

Αυτή η εξοικείωση με το ρωσικό στοιχείο μπορεί να εξηγήσει γιατί ορισμένοι ντόπιοι είναι αισιόδοξοι απέναντι στις προοπτικές μιας εισβολής.

«Δεν ζούμε με αυτόν τον φόβο», λέει μιλώντας στο Politico ο Ντανούκας, ένας 22χρονος που μεγάλωσε στο χωριό.

«Αν συμβεί, ναι, οι άνθρωποι θα παραξενευτούν, αλλά αυτή τη στιγμή δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο».

Ο Ντανούκας, ο οποίος ζήτησε να μην χρησιμοποιηθεί το πλήρες όνομά του, είναι βέβαιος ότι το ΝΑΤΟ θα προστατεύσει τη Λιθουανία, μια χώρα 2,8 εκατομμυρίων κατοίκων.

Αν αυτό δεν συμβεί, «απλώς θα φύγει από τη χώρα», λέει, προσθέτοντας ότι δεν «του πάει» ο στρατός.

Μια πρόσφατη επίσκεψη σε έναν μοναχικό δρόμο γεμάτο πεύκα στα σύνορα με τη Λευκορωσία, μόλις 10 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης, υποδηλώνει ότι ίσως θα ήταν πιο συνετό να αρχίσει να ετοιμάζει τα πράγματά του.

Το συνοριακό φυλάκιο, ένα από τα δύο κοντά στην πόλη, ήταν κλειστό και έρημο: ούτε στρατιώτες, ούτε περιπολίες.

Στην πραγματικότητα, σε όλον τον διάδρομο Σουβάλκι είναι πιθανό μια ολόκληρη μέρα να μην συναντήσεις ούτε ένα στρατιωτικό όχημα ή κάποιον στρατιώτη.

«Η κοινότητα εμπιστεύεται τον λιθουανικό στρατό και το ΝΑΤΟ και την ικανότητά τους να διασφαλίσουν την ασφάλεια», διαβεβαιώνει η διοίκηση της πόλης.

Ο Ramūnas Šerpetauskas, ο οποίος διοικεί το τοπικό παράρτημα της Ένωσης Τυφεκιοφόρων της Λιθουανίας, μιας εθελοντικής πολιτοφυλακής με ρίζες που εκτείνονται σε περισσότερο από έναν αιώνα, διαβεβαιώνει ότι μέχρι στιγμής όλα είναι ήσυχα στο ανατολικό μέτωπο της Λιθουανίας.

Αν και υποστηρίζει ότι δεν περιμένει από τη Ρωσία να κάνει κάποια κίνηση όσο δραστηριοποιείται στην Ουκρανία, επισημαίνει ότι τόσο ο ίδιος όσο και οι σύντροφοί του παρακολουθούν την κατάσταση στη περιοχή, αποκαλώντας τον εν λόγω διάδρομο της Λιθουανίας «αχίλλειο πτέρνα».

«Κάποιοι πιστεύουν ότι δεν υπάρχει λόγος να μας επιτεθούν, αλλά πρέπει να σημειωθεί ότι πρόκειται για μια χερσαία γη απευθείας προς το Καλίνινγκραντ», λέει.

«Εάν καταφέρουν να ξεπεράσουν την Ουκρανία, είναι πιθανό το επόμενο χτύπημα να συμβεί εδώ».

Η τελευταία υπενθύμιση του τεντωμένου σχοινιού από το Βίλνιους στη Μόσχα ήρθε το περασμένο Σαββατοκύριακο, όταν ο εθνικός σιδηρόδρομος της Λιθουανίας δήλωσε ότι προκειμένου να συμμορφωθεί με τις ευρωπαϊκές κυρώσεις, δεν θα επιτρέπει πλέον τη μεταφορά ορισμένων εμπορευμάτων σε όλη την επικράτεια της χώρας από τη Λευκορωσία στο Καλίνινγκραντ, συμπεριλαμβανομένου του άνθρακα, μετάλλων και οικοδομικών υλικών.

«Θεωρούμε ότι πρόκειται για μια πολύ σοβαρή παραβίαση», είπε ο κυβερνήτης του Καλίνινγκραντ, Άντον Αλιχάνοφ, ως απάντηση στην κίνηση, η οποία, όπως είπε, θα επηρεάσει έως και τις μισές ρωσικές εξαγωγές στον θύλακα.

«Ακολουθεί η Βαλτική»

Ο πρώην πρόεδρος της Εσθονίας Toomas Hendrik Ilves λέει ότι εμπνεύστηκε το όνομα "Suwałki Gap" λίγα λεπτά πριν από μια συνάντηση με την τότε γερμανίδα υπουργό Άμυνας Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν το 2015, σε μια προσπάθεια να προειδοποιήσει για την τρύπα στη δυτική άμυνα.

Το ανησυχητικό είναι ότι σε μια σύγκρουση με τη Δύση, η Ρωσία θα μπορούσε να εισβάλει στο κενό αυτό ταυτόχρονα από την ανατολή και τη δύση, αποκόπτοντας τις χώρες της Βαλτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τους συμμάχους τους προς το νότο.

«Είναι ένα ιδιαίτερα τρωτό σημείο γιατί μια εισβολή θα αποκόψει τη Λιθουανία, τη Λετονία και την Εσθονία από το υπόλοιπο ΝΑΤΟ», προειδοποιεί ο Ilves.

Μια τέτοια κίνηση θα είχε επίσης ως αποτέλεσμα μια άμεση αντιπαράθεση μεταξύ της Μόσχας και των πυρηνικά οπλισμένων μελών του ΝΑΤΟ, ωθώντας τον κόσμο στο χείλος της σύγκρουσης και… του τέλους του.

Η προειδοποίηση του Ilves προς την Φον ντερ Λάιεν, νυν προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ήταν μια αντίδραση στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία ένα χρόνο πριν, αλλά το σενάριο της καταστροφής του έχει αποκτήσει νέα αξιοπιστία στον απόηχο της τελευταίας εισβολής του Πούτιν στην Ουκρανία.

Καθώς ο Ρώσος πρόεδρος προσπαθεί να δημιουργήσει μια χερσαία γέφυρα μεταξύ της Ρωσίας και της χερσονήσου της Κριμαίας, παίρνοντας το διάδρομο Σουβάλκι, το οποίο πήρε το όνομά του από μια εξέχουσα πόλη στην πολωνική πλευρά των συνόρων, θα μπορούσε να συνδέσει τα ρωσικά στρατεύματα στο Καλίνινγκραντ, ένα βασικό ρωσικό φυλάκιο, με εκείνα που βρίσκονται στο de facto προτεκτοράτο της, τη Λευκορωσία.

Στο Καλίνινγκραντ, η Ρωσία έχει δημιουργήσει μια αξιοπρόσεκτη στρατιωτική παρουσία, που περιλαμβάνει πυρηνικά όπλα, τον στόλο της στη Βαλτική και δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες. (Ο θύλακας, που έχει πληθυσμό σχεδόν 1 εκατομμύριο, ήταν γερμανικό έδαφος μέχρι μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν ήταν γνωστός ως Königsberg. Η Σοβιετική Ένωση πήρε τον έλεγχο της περιοχής από τη Γερμανία μετά τον πόλεμο, τη μετονόμασε Καλίνινγκραντ και έδιωξε τον γερμανικό πληθυσμό.)

Αν και δεν υπάρχει κανένας λόγος να θεωρηθεί ότι επίκειται επίθεση, ο Ρώσος ηγέτης φαίνεται να ικανοποιείται αφήνοντας τη Δύση να... ψάχνει την επόμενη κίνησή του.

Νωρίτερα αυτό το μήνα, επαίνεσε τα αυτοκρατορικά κατορθώματα του Μεγάλου Πέτρου, δηλώνοντας ότι «μια χώρα είναι είτε κυρίαρχη είτε αποικία», σχόλια που ελάχιστα καθησύχασαν τη Βαλτική.

Ο Μιχαήλ Κασιάνοφ, πρώην πρωθυπουργός της Ρωσίας υπό τον Πούτιν, έριξε περισσότερο λάδι στη φωτιά την περασμένη εβδομάδα, προβλέποντας ότι «τα κράτη της Βαλτικής θα είναι τα επόμενα» εάν πέσει η Ουκρανία.

Η αναμενόμενη ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ έχει αυξήσει περαιτέρω την ένταση μεταξύ της Ρωσίας και της συμμαχίας. Η προσθήκη των δύο σκανδιναβικών χωρών μπορεί να καταστήσει πιο δύσκολο για τη Ρωσία το να αποκόψει τη Βαλτική από την υπόλοιπη συμμαχία, αλλά θα μετατρέψει επίσης τη Βαλτική Θάλασσα σε αυτό που ορισμένοι αποκαλούν λίμνη του ΝΑΤΟ, ίσως δίνοντας στη Μόσχα ακόμη μεγαλύτερο κίνητρο να χτίσει μια γέφυρα στο Καλίνινγκραντ.

Η ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ καθιστά μια ρωσική κίνηση «λιγότερο πιθανή, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι απίθανη», εκτιμά ο Linas Kojala, διευθυντής του Κέντρου Μελετών Ανατολικής Ευρώπης, ενός think tank με έδρα το Βίλνιους.

Ανατολική συμμαχία

Παρά τις στρατηγικές ανησυχίες των Βαλτικών χωρών, αυτό που μπορεί να είναι το πιο επικίνδυνο για το Διάδρομο Σουβάλκι είναι η σχετική του… ασχετοσύνη. Μια κίνηση της Ρωσίας στην Πολωνία ή τη Λιθουανία θα ενεργοποιούσε σαφώς την διάταξη αμοιβαίας άμυνας του Άρθρου 5 του ΝΑΤΟ, προσελκύοντας αμέσως όλα τα μέλη της συμμαχίας — από την Τουρκία ως τη Βουλγαρία και από τη Γαλλία ως τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Τουλάχιστον στη θεωρία. Γιατί πόσο πρόθυμοι θα ήταν η Ουάσιγκτον και το ΝΑΤΟ να διακινδυνεύσουν έναν Αρμαγεδώνα για μια λωρίδα αγροτικής γης σε μεγάλο βαθμό ακατοίκητης και ελάχιστα γνωστής στον πλανήτη; Μένει να δούμε αν ο Πούτιν θα ενδιαφερθεί να μάθει την απάντηση.

Μέχρι (και εάν) προσχωρήσει η Φινλανδία, τα 900 χιλιόμετρα σύνορα της Λιθουανίας με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία είναι τα μακρύτερα στη συμμαχία.

Αλλά με έναν στρατό μόλις 20.000 ανθρώπων και μια πολεμική αεροπορία με μόνο πέντε αεροπλάνα, συμπεριλαμβανομένων μεταγωγικών αεροσκαφών και ενός μονοκινητήριου Cessna, η Λιθουανία, όπως και οι γείτονές της στη Βαλτική, είναι ανεπαρκώς εξοπλισμένη για μια ρωσική επίθεση — ακόμη και με τη βοήθεια της υπό γερμανικής ηγεσίας μαχητικής ομάδας που βρίσκεται επί του παρόντος στη χώρα.

«Η μόνη απάντηση σε αυτήν την πρόκληση είναι η αυξημένη παρουσία του ΝΑΤΟ εδώ», λέει ο Margiris Abukevičius, υφυπουργός Άμυνας της Λιθουανίας.

«Γνωρίζουμε πώς η Ρωσία έχει εμμονή με το κλείσιμο των χερσαίων διαδρόμων».

Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στο Βίλνιους νωρίτερα αυτό το μήνα, ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς προσπάθησε να καθησυχάσει τους οικοδεσπότες του για τη δέσμευση του Βερολίνου στην ασφάλεια της Βαλτικής, αλλά κατέληξε να σπείρει σύγχυση.

Ο Σολτς είπε στους δημοσιογράφους ότι το Βερολίνο θα κινηθεί «προς την κατεύθυνση» της εγκατάστασης «μιας ισχυρής ταξιαρχίας μάχης» στη Λιθουανία, υπονοώντας ότι θα αναπτυχθούν πολλές χιλιάδες στρατιώτες.

Οι βοηθοί του αργότερα διευκρίνισαν ότι η Γερμανία θα μεταφέρει μόνο το αρχηγείο της μονάδας - περίπου 50 άτομα προσωπικό - εκεί, ενώ η πλειοψηφία των στρατευμάτων θα παραμείνει στη Γερμανία.

Ενώ η συμμαχία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ δεν έχει λάβει ακόμη τελική απόφαση, αξιωματούχοι έχουν δώσει σήμα ότι το ΝΑΤΟ θα ενισχύσει σημαντικά τις δυνάμεις στη Βαλτική και αλλού κατά μήκος των ανατολικών συνόρων της ΕΕ, προαναγγέλλοντας μια ιστορική αλλαγή στη στάση του ΝΑΤΟ και μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους του συμφώνου στο Ανατολή. Αν και το ΝΑΤΟ έχει τέσσερις ομάδες μάχης 1.000 ατόμων σταθμευμένες σε όλη την περιοχή, οι πολιτικοί ηγέτες της Βαλτικής και οι στρατιωτικοί σχεδιαστές εκτιμούν ότι θα χρειαστούν πολύ περισσότερες για να αποτραπεί η ρωσική επιθετικότητα.

Οι ΗΠΑ και η Γερμανία προειδοποίησαν εδώ και καιρό ενάντια σε μια τέτοια κίνηση, εν μέρει λόγω μιας συμφωνίας του 1997, γνωστής ως Ιδρυτική Πράξη ΝΑΤΟ-Ρωσίας, στην οποία η συμμαχία συμφώνησε με τη Μόσχα να μην δημιουργήσει μόνιμες βάσεις σε νέα κράτη μέλη «στο τρέχον και προβλέψιμο περιβάλλον ασφαλείας».

Η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, ωστόσο, έχει πείσει ακόμη και τους μακροχρόνιους σκεπτικιστές για αυτό που το ΝΑΤΟ αποκαλεί «άμυνα προς τα μπροστά» στην Ανατολική Ευρώπη ότι έχει έρθει η ώρα.

«Άλλαξα γνώμη», είπε ο Μπεν Χότζες, ένας απόστρατος Αμερικανός υποστράτηγος που διοικούσε τον στρατό των ΗΠΑ στην Ευρώπη από το 2014 έως το 2017. «Οι καλή τη πίστει προσπάθειές μας με τη Ρωσία απέτυχαν».

Στη Λευκορωσία, επί της οποίας ο Πούτιν έχει διεκδικήσει πρόσφατα μεγαλύτερη επιρροή, ο ρωσικός στρατός χρησιμοποίησε πρόσφατα αεροπορικές βάσεις και άλλες στρατιωτικές υποδομές για να εξαπολύσει επιθέσεις στην Ουκρανία.

Ο Χότζες αμφιβάλλει ότι η Ρωσία, η οποία μάχεται στην Ουκρανία, θα μπορούσε προς το παρόν να συγκεντρώσει τις δυνάμεις που χρειάζεται για να επιτεθεί στη Βαλτική.

Ωστόσο, λέει ότι είναι σημαντικό για το ΝΑΤΟ να χρησιμοποιήσει αυτή την ευκαιρία για να προετοιμαστεί για το χειρότερο, μεταξύ άλλων με την ενίσχυση της αεράμυνας της Βαλτικής και τη διασφάλιση καλύτερου συντονισμού μεταξύ των τοπικών δυνάμεων και της υπόλοιπης συμμαχίας.

Συνεχίζοντας, προσθέτει ότι θα μπορούσε να οραματιστεί ένα σύστημα με μια «εκ περιτροπής μόνιμη παρουσία» των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην περιοχή, παρόμοιο με αυτό που εφαρμόζουν οι ΗΠΑ στη Νότια Κορέα.

Ένας άλλος βασικός παράγοντας για την άμυνα της περιοχής είναι η Πολωνία, η οποία έχει τον μεγαλύτερο στρατό στην περιοχή. Ιστορικές διαμάχες μεταξύ Πολωνών και Λιθουανών στον διάδρομο Σουβάλκι σχετικά με τη γλώσσα και τα δικαιώματα των μειονοτήτων και στις δύο πλευρές των συνόρων έχουν οδηγήσει σε εικασίες ότι ο Πούτιν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτές τις εντάσεις προς όφελός του, παρόμοια με την τακτική του στο Ντονμπάς, όπου πέτυχε να εκμεταλλευτεί το φιλορωσικό συναίσθημα για την απελευθέρωση ενός αυτονομιστικού κινήματος.

Αυτό δεν έχει συμβεί ακόμη. Η διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ των πολωνικών και λιθουανικών στρατιωτών δεν ήταν ποτέ πιο στενή, σύμφωνα με τον στρατηγό Rajmund Andrzejczak, ανώτατο στρατιωτικό διοικητή της Πολωνίας.

«Βλέπουμε τι κάνουν οι Ρώσοι στην Ουκρανία, επομένως δεν τους εμπιστευόμαστε», τονίζει ο στρατηγός, ο οποίος κάποτε υπηρετούσε στην περιοχή Σουβάλκι, τονίζοντας ότι η Πολωνία ήταν έτοιμη να τηρήσει τις υποχρεώσεις της συμμαχίας έναντι της Λιθουανίας, εάν η Ρωσία εισέλθει.

«Πρέπει να είμαστε πολύ, πολύ έτοιμοι», λέει.