Πιο κοντά από ποτέ το Ιράν στην απόκτηση πυρηνικού όπλου - Εξαντλούνται οι επιλογές Μπάιντεν

Η Τεχεράνη έχει επιταχύνει τον εμπλουτισμό ουρανίου με ρυθμό που δεν έχει παρατηρηθεί από την υπογραφή της συμφωνίας-ορόσημο του 2015, βάσει της οποίας η χώρα θα περιόριζε τον εμπλουτισμό ουρανίου με αντάλλαγμα την ελάφρυνση των κυρώσεων -προτού ο πρώην πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, αποχωρήσει από τη συμφωνία το 2018.

Αναλυτές εκτιμούν ότι η Τεχεράνη μπορεί να έχει ήδη αποκτήσει το απαραίτητο υλικό για την κατασκευή ενός πυρηνικού όπλου.

Την Πέμπτη, το Ιράν απενεργοποίησε τις κάμερες ασφαλείας που χρησιμοποιούσε η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) για την παρακολούθηση της δραστηριότητας στις βασικές πυρηνικές εγκαταστάσεις της χώρας.

Η σχετική κίνηση, προειδοποίησε ο επικεφαλής της ΙΑΕΑ Ραφαέλ Γκρόσι, θα μπορούσε να επιφέρει ένα «μοιραίο πλήγμα» στις διαπραγματεύσεις που επιδιώκουν να αναβιώσουν την πυρηνική συμφωνία.

Η απουσία πλάνων από πυρηνικές εγκαταστάσεις στερεί από τους διαπραγματευτές της συμφωνίας -γνωστή επισήμως ως Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA)- δεδομένα, καθιστώντας «τεχνικά αδύνατη την επίτευξη συμφωνίας», δήλωσε στο CNNi ο επικεφαλής της IAEA Ραφαέλ Γκρόσι.

Ο ίδιος εξηγεί ότι η εναλλακτική θα ήταν μία συμφωνία που δεν θα βασίζεται σε καμία πληροφορία, γεγονός που δεν πρόκειται να συμβεί. «Για το λόγο αυτό λέμε ότι είναι πολύ σοβαρό αυτό που συνέβη, και φυσικά έχει συνέπειες» επισήμανε.

Το Ιράν έχει αρχίσει επίσης να εγκαθιστά προηγμένους φυγοκεντρητές σε ένα σύμπλεγμα σε υπόγειο εργοστάσιο εμπλουτισμού, σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters, στην κατοχή του οποίου περιήλθε έκθεση της ΙΑΕΑ που περιγράφει την κλιμακούμενη πυρηνική δραστηριότητα στο Ιράν. Το περιστατικό που αναφέρθηκε σημειώθηκε μετά από την έγκριση ψηφίσματος από το διοικητικό όργανο της ΙΑΕΑ σχετικά με την αποτυχία να εξηγήσει τα ίχνη ουρανίου που βρέθηκαν σε τρεις αδήλωτες τοποθεσίες.

Η επιτάχυνση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν έρχεται εν μέσω αυξανόμενων εντάσεων μεταξύ της Ισλαμικής Δημοκρατίας και Ηνωμένων Πολιτειών.

Οι συνομιλίες σχετικά με το σύμφωνο JCPOA βρίσκονται σε αδιέξοδο λόγω της αυξανόμενης πίεσης από την Τεχεράνη να διαγραφεί το Σώμα των Φρουρών της Επανάστασης (IRGC) της χώρας -ο επίλεκτος κλάδος των ιρανικών Ενόπλων Δυνάμεων- από τον κατάλογο των τρομοκρατικών οργανώσεων. Αυτό θεωρείται πως πρόκειται το τελευταίο σημείο εμπλοκής σε σχεδόν ενάμιση χρόνο διαπραγματεύσεων μεταξύ των δύο χωρών.

Αμφότερες οι πλευρές έχουν μέχρι στιγμής αρνηθεί να υποχωρήσουν για το θέμα, εξαιτίας της εσωτερικής πολιτική πίεση στις χώρες τους.

Ο Ντόναλντ Τραμπ κατέταξε τους Φρουρούς της Επανάστασης ως ξένη τρομοκρατική οργάνωση κατά τις τελευταίες εβδομάδες της θητείας του. Η απόφαση χαρακτηρίστηκε «δηλητηριώδες χάπι» από τους επικριτές του, οι οποίοι τον κατηγόρησαν ότι εκτροχίασε τις ράγες μελλοντικών διαπραγματεύσεων για την αποκατάσταση της συμφωνίας του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα.

Έρχονται επικίνδυνες ημέρες

Το «πάγωμα» των διαπραγματεύσεων ενέχει επικίνδυνες συνέπειες για την περιοχή.

«Ενώ τόσο οι ΗΠΑ, όσο και το Ιράν, έχουν ασχοληθεί με τις περισσότερες τεχνικές λεπτομέρειες της επιστροφής στη συμφωνία, οι διαφορές παραμένουν σε τομείς που είναι σε μεγάλο βαθμό συμβολικοί», δηλώνει η Ντίνα Εσφαντιάρι, ανώτερη σύμβουλος για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική στην ανεξάρτητη, μη κυβερνητική οργάνωση Crisis Group.

«Ως αποτέλεσμα, το Ιράν τώρα επιτίθεται, αυξάνοντας την πίεση», επισημαίνει.

Όταν ο Τραμπ αποχώρησε από το σύμφωνο JCPOA το 2018, «εξαπέλυσε» ένα κύμα συντριπτικών κυρώσεων στην οικονομία του Ιράν. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε διαπιστώσει εκείνη την εποχή ότι η Τεχεράνη συνέχιζε να συμμορφώνεται με τη συμφωνία. Όμως, όπως συμβαίνει με πολλές πολιτικές της εποχής Ομπάμα, ο Τραμπ είχε την πρόθεση να αναιρέσει τη συμφωνία-ορόσημο για τα πυρηνικά, επικαλούμενος τη συνεχιζόμενη ανάμειξη του Ιράν στη Μέση Ανατολή μέσω παραστρατιωτικών ομάδων ευθυγραμμισμένων με την Τεχεράνη.

Ένθερμος αντίπαλος της λεγόμενης «εκστρατείας μέγιστης πίεσης» του Τραμπ κατά του Ιράν, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, αναβίωσε τις διαπραγματεύσεις όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του. Ωστόσο, η πολιτική του Μπάιντεν έχει αποτύχει μέχρι στιγμής να αναζωογονήσει τη συμφωνία και το Ιράν ανεβάζει σταθερά την ένταση παραβιάζοντας τις δικές του υποχρεώσεις βάσει της συμφωνίας.

«Οι Ιρανοί δεν έχουν δει κανένα όφελος από την JCPOA από το 2018», επισημαίνει ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Quincy, Τρίτα Πάρσι. «Η ΙΑΕΑ έχει δει οφέλη από αυτήν. Άλλοι έχουν δει οφέλη από αυτήν επειδή οι Ιρανοί σε γενικές γραμμές έχουν συμμορφωθεί», σημειώνει.

«Ήταν θέμα χρόνου να τελειώσει αυτό και να πουν οι Ιρανοί 'εάν εμείς δεν αποκομίζουμε κάτι, γιατί να αποκομίζετε εσείς;'» προσθέτει.

Σύμφωνα με τους αναλυτές, το Ιράν σε διάστημα ενός έτους μπορούσε να έχει αναπτύξει πυρηνικό όπλο, και η κατάσταση στην περιοχή οδεύει τώρα προς περαιτέρω κλιμάκωση.

Το 2019, δορυφορικές εικόνες αποκάλυψαν την κατασκευή ενός πειραματικού πυρηνικού αντιδραστήρα στη Σαουδική Αραβία. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν επίσης πυρηνικό πρόγραμμα. Οι πυρηνικές δραστηριότητες και των δύο αυτών χωρών φαίνεται να πραγματοποιούνται με τις διασφαλίσεις της ΙΑΕΑ. Ωστόσο, η προοπτική ενός Ιράν με πυρηνικά όπλα μπορεί να οδηγήσει σε κούρσας πυρηνικών εξοπλισμών στην έκρυθμη περιοχή.

Εν τω μεταξύ, ο Τζο Μπάιντεν έχει ξεμείνει από επιλογές, δεδομένου ότι οι ΗΠΑ έχουν ήδη επιβάλει κυρώσεις στο Ιράν υπό την κυβέρνηση Τραμπ.

Οι κυρώσεις έχουν επιφέρει βαρύ πλήγμα στην οικονομία του Ιράν, αλλά δεν την έχουν καταστρέψει, και η χώρα είναι πιθανόν να «απευαισθητοποιηθεί» έναντι του κινδύνου περαιτέρω οικονομικών κυρώσεων. Οι δολοφονίες τα τελευταία χρόνια κορυφαίων αξιωματούχων από το Ισραήλ -συμπεριλαμβανομένου ενός εξέχοντος πυρηνικού επιστήμονα- απέτυχαν επίσης να περιορίσουν τον εμπλουτισμό ουρανίου του Ιράν.

Το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους να εξετάσουν το ενδεχόμενο μίας στρατιωτικής επιλογής.

Ένας πόλεμος στο Ιράν μπορεί να συνθλίψει το πυρηνικό του πρόγραμμα, αλλά θα προκαλούσε ανείπωτη καταστροφή στη Μέση Ανατολή στο σύνολό της, πέραν του να σύρει τις ΗΠΑ σε μία περιοχή από την οποία προσπάθησαν να απεμπλακούν.

«Μερικές από τις πιο επιθετικές κλιμακώσεις από την ιρανική πλευρά όσον αφορά την επιτάχυνση του προγράμματος συνέβησαν υπό τον Μπάιντεν, και όχι υπό τον Τραμπ». Και αυτό διότι ο Μπάιντεν συνέχισε την πολιτική του Τραμπ», σημειώνει ο Τρίτα Πάρσι.

• Iran is closer than ever to a nuclear weapon as Biden runs out of options, By Tamara Qiblawi, CNNi