Politico: «Σας τα λέγαμε» - Η Δύση αγνόησε τις χώρες που γνωρίζουν τη Ρωσία καλύτερα από τον καθένα

Σήμερα που πλέον οι ψευδαισθήσεις έχουν γκρεμιστεί μαζί με τους δρόμους και τις πόλεις της Ουκρανίας που βομβαδίζονται, πρώην υπουργοί και αρχηγοί κρατών της Πολωνίας και της Βαλτικής μεταφέρουν μιλώντας στον Στούαρτ Λο του Politico «στιγμιότυπα» από τη στάση μίας Δύσης που την κατηγορούν ότι κώφευε όταν εκείνοι εξέπεμπαν σήμα κινδύνου.

«Οι Δυτικοευρωπαίοι μας αγνοούσαν και μας πατρονάριζαν τα τελευταία 30 χρόνια: 'Εσείς οι υπερβολικά νευρικοί, υπερευαίσθητοι Κεντροευρωπαίοι, είστε προκατηλειμμένοι έναντιον της Ρωσίας'» λέει ο Ράντοσλαβ Σικόρσκι, ο οποίος έχει διατελέσει υπουργός Εξωτερικών και Άμυνας της Πολωνίας, αποτυπώνοντας το κλίμα που εισέπρατταν πολιτικοί της Πολωνίας και των κρατών της Βαλτικής από ομολόγους τους στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις δομές του ΝΑΤΟ.

Η Δύση αντίθετα, κατά το Politico, ακολούθησε ένα «μονοπάτι κατευνασμού» του Βλαντιμίρ Πούτιν σε εμπορικό και πολιτικό πεδίο υπό την «καθοδήγηση» της τέως καγκελαρίου της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ -το οποίο με θεαματικό τρόπο της γύρισε τώρα μπούμπερανγκ με τον πόλεμο του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία, τους βομβαρδισμούς των πόλεών της και την ταχύτερα εξελισσόμενη προσφυγική έξοδο στην Ευρώπη από το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Χώρες της Ανατολικής Ευρώπης θυμίζουν ότι «έπεφταν σε τοίχο» όταν απηύθυναν εκκλήσεις για ενισχυμένη στρατιωτική ανάπτυξη του ΝΑΤΟ, εφιστούσαν την προσοχή σε κυβερνοεπιθέσεις και καλούσαν το Βερολίνο να μην επιτρέψει να τεθεί η ΕΕ υπό την ομηρεία γιγαντιαίων αγωγών που κατηύθυναν το ρωσικό φυσικό αέριο απευθείας στη Γερμανία. Ο Σικόρκσι, τότε υπουργός Άμυνας, προκάλεσε οργή στους διπλωματικούς κύκλους το 2006 όταν τόλμησε να συγκρίνει το εγχείρημα του Nord Stream, που παρέκαμψε την Πολωνία, με το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότοφ του 1939 μεταξύ της ναζιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης για τη διαίρεση των πολωνικών εδαφών.

Η Πολωνία και η Βαλτική «ανέγνωσαν» στην εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία το 2014 μία καθοριστική στιγμή κατά την οποία η Δύση θα έπρεπε να σταματήσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν με μία γνήσια επίδειξη δύναμης, διαφορετικά θα συνέχιζε. Σε σειρά άκαρπων διαβουλεύσεων στις Βρυξέλλες, ωστόσο, διπλωμάτες της Πολωνίας και χωρών της Βαλτικής ήλθαν ενώπιον διστακτικότητας εκ μέρους των περισσότερων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιβάλουν σκληρές κυρώσεις στη Μόσχα παρά την εισβολή της σε χώρα-σύμμαχο της ΕΕ.

Η επιφυλακτικότητά Πολωνίας και Βαλτικής έναντι της Ρωσίας έχει ρίζες αιώνων.

Η Πολωνία απώλεσε την ανεξαρτησία της τον 18ο αιώνα από συνασπισμό επιτιθέμενων υπό τη Ρωσία· πολέμησε τη Ρωσία σε δύο αιματηρές και ανεπιτυχείς εξεγέρσεις τον 19ο αιώνα και κατήγαγε εμβληματική νίκη έναντι του Κόκκινου Στρατού το 1920. Η ΕΣΣΔ πήρε την εκδίκησή της το 1939, καταλαμβάνοντας εδάφη, εκτελώντας 20.000 αιχμαλώτους πολέμου και απελαύνοντας εκατοντάδες χιλιάδες αμάχους πριν υποβάλει τη μεταπολεμική Πολωνία σε τέσσερις δεκαετίες κομμουνιστικής δικτατορίας.

Οι χώρες της Βαλτικής διένυσαν δύο δεκαετίες ανεξαρτησίας μεταξύ των πολέμων προτού προσαρτηθούν από τη Σοβιετική Ένωση. Χιλιάδες δολοφονήθηκαν και πολλοί άλλοι απελάθηκαν βαθιά στην ΕΣΣΔ. Οι χώρες τους αποικήθηκαν από Ρώσους εποίκους, και μετά βίας επέζησαν για να ανακτήσουν την ανεξαρτησία τους μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Στη σύγχρονη Ιστορία, ο πιο πρόσφατος κύκλος της ρωσικής επιθετικότητας «τοποθετείται» στο 2007. Ήταν η χρονιά που ο Βλαντιμίρ Πούτιν απηύθυνε από το βήμα της Διάσκεψης για την Ασφάλεια του Μονάχου την ομιλία-σταθμό που αποτέλεσε το «θεμέλιο» για πολλές από τις αποφάσεις του που ακολούθησαν. Ο Ρώσος πρόεδρος κατέκρινε τις Ηνωμένες Πολιτείες για τη δημιουργία ενός μονοπολικού κόσμου «στον οποίο υπάρχει ένας κύριος, ένας κυρίαρχος»· κατακεραύνωσε την επέκταση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς και αμφισβήτησε τη μεταψυχροπολεμική τάξη πραγμάτων στην Ευρώπη.

Είχε προηγηθεί δύο χρόνια νωρίτερα η ομιλία του για την κατάσταση του ρωσικού έθνους κατά την οποία δήλωσε πως η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης αποτέλεσε τη μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του αιώνα.

Ο Ράντοσλαβ Σικόρσκι, ο οποίος ανέλαβε το 2007 καθήκοντα υπουργού Εξωτερικών της Πολωνίας, άρχισε να ζητά την ανάπτυξη περισσότερων δυνάμεων του ΝΑΤΟ στη χώρα του. Στη Γερμανία στάθμευαν ήδη τότε 35.000 Αμερικανοί στρατιώτες και μια περαιτέρω προσπάθεια για την επανεξισορρόπηση των δυνάμεων ενώπιον της εκστρατείας εκσγυχρονισμού του ρωσικού στρατού φαινόταν να έχει νόημα.

Δεν το πίστευαν όλοι στο ΝΑΤΟ εκείνη την εποχή.

«Όταν ζήτησα σε πολλές περιπτώσεις η ένταξή μας στο ΝΑΤΟ να εκπληρωθεί με φυσική παρουσία -και ζητούσα μόνο δύο ταξιαρχίες, δηλαδή 10.000 Αμερικανούς στρατιώτες- αυτό θεωρήθηκε εξωφρενικό. Η Γερμανία ειδικά, αλλά και άλλοι, για πρώτη φορά στην Ιστορία βρίσκονταν περικυκλωμένοι αποκλειστικά από φιλικά κράτη. Και δεν ένιωσαν τον πόνο μας να είμαστε μία 'πλευρική' χώρα, να βρισκόμαστε στο άκρο του δημοκρατικού κόσμου, του κράτους Δικαίου και της ασφάλειας» αναφέρει ο Σικόρσκι.

Κατόπιν της περιόδου διακυβέρνησης υπό την οποία ο ίδιος υπηρέτησε, τα μηνύματα που έφθαναν από τη Βαρσοβία για τη Μόσχα ήταν πολύ πιο «θολά». Στην εξουσία ήταν πλέον το εθνικστικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (Pis) που κέρδισε τις εκλογές «πατώντας» στη θεωρία συνωμοσίας ότι η Ρωσία ήταν υπεύθυνη για το αεροπορικό δυστύχημα το 2010, στο οποίο σκοτώθηκε ο τότε πρόεδρος της Πολωνίας Λεχ Καζίνσκι -δίδυμος αδελφός του επικεφαλής του κυβερνώντος PiS, Γιάροσλαβ Καζίνσκι- και πολλοί κορυφαίοι αξιωματούχοι.

Η πολωνική κυβέρνηση αργότερα επιδόθηκε στο να χαρακτηρίζει τη Γερμανία ως εχθρό, να εμπλέκεται σε «πόλεμο» με την ΕΕ για το Κράτος Δικαίου και να συναναστρέφεται με δεξιούς συμμάχους του Πούτιν, όπως ο Ματέο Σαλβίνι της ιταλικής Λέγκα του Βορρά και η αρχηγός της γαλλικής ακροδεξιάς Μαρίν Λεπέν.

«Δεν ξέρετε τίποτα»

Οι Εσθονοί θυμούνται άλλο ένα επεισόδιο του 2007.

Τον Απρίλιο, οι διακομιστές υπολογιστών της χώρας της Βαλτικής δέχθηκαν μαζική κυβερνοεπίθεση· στο στόχαστρο βρέθηκαν κρατικοί και ιδιωτικοί δικτυακοί τόποι, με συνέπεια ουσιαστικά να «κλείσει» ψηφιακά ολόκληρη η χώρα για εβδομάδες. Σχεδόν το ένα εκατομμύριο έφθαναν οι υπολογιστές-«ζόμπι», σύμφωνα με τον τότε υπουργό Άμυνας. Είχε προηγηθεί η ανακοίνωση του σχεδίου για την απομάκρυνση του Μνημείου του Σοβιετικού στρατιώτη-απελευθερωτή της Εσθονίας από το κέντρο του Ταλίν.

Η ρωσική κυβέρνηση αρνήθηκε επανειλημμένα ότι ενέχεται στις κυβερνοεπιθέσεις, όμως η Εσθονία δεν πείστηκε. Αλλά αυτό που ήταν ακόμη πιο σοκαριστικό για τους αξιωματούχους στο Ταλίν ήταν η αντιμετώπιση της υπόθεσης από τους ΝΑΤΟϊκούς τους εταίρους.

«Μας είπαν ορισμένοι από τους συμμάχους μας στο ΝΑΤΟ στην Ευρώπη ότι 'δεν ξέρετε τι λέτε, απλώς είστε ρωσοφοβικοί» και αυτό ήλθε από ανθρώπους που δεν θα μπορούσαν να ξεχωρίσουν ένα υπολογιστή από μια τοστιέρα, ενώ εμείς ήμασταν ήδη τότε από τις πιο προηγμένες ψηφιακά χώρες στην Ευρώπη», λέει στο Politico ο τότε πρόεδρος της Εσθονίας, Τόμας Χέντρικ Ίλβες -γεννηθείς στη Σουηδία αφότου οι γονείς του διέφυγαν από τη σοβιετική κατοχή. Το ΝΑΤΟ εν τέλει τότε διεξήγατε μία εσωτερική αξιολόγηση.

Για γλωσσικούς και ιστορικούς λόγους -καθώς και από καθαρό φόβο για τον κίνδυνο πέρα ​​από τα σύνορα- τα κράτη της Βαλτικής έχουν συχνά εξαιρετική επίδοση στη συλλογή πληροφοριών και ανάλυση της ρωσικής δραστηριότητας, αλλά στάθηκαν μάταιες ως φαίνεται πολλές απόπειρες να πείσουν τη Δύση να τους ακούσει. Ο Ράιχαρντ Κολς, πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του Κοινοβουλίου της Λετονίας, δηλώνει ότι η Ρίγα είχε προειδοποιήσει το ΝΑΤΟ για τις ρωσικές φιλοδοξίες πριν από την εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν στη Γεωργία το 2008.

Όμως, ο Κολς αναφέρει ότι δυσκολευόταν να πείσει τους ομολόγους του στη Δύση για το πόσο επικίνδυνος θα μπορούσε να είναι ο Βλαντιμίρ Πούτιν.

«Οι χώρες της Βαλτικής προειδοποιούσαμε τους συναδέλφους μας στη Δύση να επαγρυπνούν, να μην είναι αφελείς τρέφοντας ευσεβείς πόθους. Η διαρκής ετοιμότητα προς επανεκκίνηση των σχέσεων με τη Ρωσία, ανεξάρτητα από τις παραβιάσεις της, είναι αυτό που μας οδήγησε στο σήμερα, δυστυχώς» υποστηρίζει.

Υπό την προεδρία του Μπαράκ Ομπάμα οι Ηνωμένες Πολιτείες κινήθηκαν επίσης στο δρόμο της εξομάλυνσης με τη Ρωσία το 2009. Η «επανεκκίνηση» χάθηκε κάπου στη... μεταφράση, καθώς η τότε υπουργός Εξωτερικών, Χίλαρι Κλίντον, δώρισε συμβολικά στον Ρώσο ομόλογό της, Σεργκέι Λαβρόφ, ένα μεγάλο κόκκινο κουμπί για να πατήσουν, μόνο που η ρωσική λέξη «peregruzka», αντίστοιχη του «reset», ήταν γραμμένη με αγγλικούς και όχι κυριλλικούς χαρακτήρες -αν και αυτό δεν ήταν το βασικό πρόβλημα.

Η απόφαση περί επανεκκίνησης σχέσεων ήταν, κατά την εκτίμηση πάντα, του Ίλβες «καταστροφική».

Η Άνγκελα Μέρκελ ήταν η μόνη μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών που πάντα τον «εξέπληττε», αναφέρει ο ίδιος. Η τέως καγκελάριος της Γερμανίας έχει μεγαλώσει πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα, αλλά ο Τόμας Χέντρικ Ίλβες λέει ότι δεν κατόρθωσε ποτέ να λύσει το γρίφο εάν η Μέρκελ αντιλαμβανόταν πραγματικά τον κίνδυνο. «Κατ' ιδίαν φαινόταν να τρέφει λίγες αυταπάτες, αλλά υποθέτω ότι δημόσια αυτό ήταν κάτι που έπρεπε να κάνει.

Ή μου έλεγε πράγματα στα οποία δεν πίστευε. Δεν το γνωρίζω» λέει ο πρώην πρόεδρος της Εσθονίας. Τώρα, μετά την εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου, ουδείς μπορεί πλέον να κοιτάξει αλλού. Χρειάστηκε ένας μεγάλος πόλεμος, αναφέρει ο Ίλβες, επικρίνοντας τη χλιαρή στάση της Δύσης έναντι της εισβολής του 2014 στη χερσόνησο της Κριμαίας και εκείνης στη Γεωργία το 2008.

Η ενότητα διακυβεύεται

Τον Αύγουστο του 2014, μήνες μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ είχαν «θερμές» συζητήσεις σχετικά με το πόσο «μακριά» έπρεπε να φτάσουν στις κυρώσεις που θα επέβαλαν στο Κρεμλίνο. Οι χώρες της Βαλτικής παραδοσιακά συντάχθηκαν με την Πολωνία, τη Βρετανία και τη Σουηδία που ζητούσαν αυστηρότερες κυρώσεις. Το αντίπαλο στρατόπεδο προερχόταν από άλλα πρώην κομμουνιστικά κράτη, την Ουγγαρία και τη Σλοβακία -αμφότερα υπό τη διακυβέρνηση λαϊκιστικών κομμάτων, φίλα προσκείμενων στο Κρεμλίνο.

«Η πολιτική κυρώσεων που επιδιώκει η Δύση προκαλεί μεγαλύτερο κακό σε εμάς παρά στη Ρωσία», δήλωνε ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν, προσθέτοντας: «Στην πολιτική, αυτό ονομάζεται πυροβολείς τα πόδια σου». Η απάντηση που είχε έλθει από τον τότε επικεφαλής διπλωματίας της Λιθουανίας, Λίνας Λινκεβίτσιους, ήταν ότι είναι καλύτερο να πυροβολήσεις το πόδι σου παρά να αφήσεις να σε πυροβολήσουν στο κεφάλι. Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: Εάν άφηναν τον Πούτιν να «ξεφύγει» με την Κριμαία, οι επεκτατικοί πόλεμοι θα συνεχίζονταν.

Μιλώντας στο Politico από το Βίλνιους, ο Λινκεβίτσιους μέμφεται τη Δύση για την απουσία δράσης τα τελευταία 15 χρόνια ως απάντηση στον επεκτατισμό του Πούτιν. Ανακαλεί στη μνήμη του τη συνεδρίαση του Συμβουλίου ΝΑΤΟ-Ρωσίας το 2008 στη Ρουμανία, όταν ο Πούτιν ήδη περιέγραφε την Ουκρανία ως «τεχνητό δημιούργημα». Ο όρος δεν πέρασε απαρατήρητος. Ο Άντερς Φογκ Ράσμουσεν, τότε πρωθυπουργός της Δανίας πριν αναλάβει γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, απάντησε στον Πούτιν λέγοντας ότι αυτός δεν είναι τρόπος να μιλάμε για εταίρους.

«Ο Πούτιν εννοεί αυτά που λέει. Και τώρα να προσποιούμαστε ότι εκπλαγήκαμε που κάτι πήγε στραβά. Παραπάει...» αναφέρει ο Λιθουανός πρώην υπουργός Εξωτερικών.

Όταν τα στρατεύματα του Πούτιν περικύκλωσαν το Φεβρουάριο την Ουκρανία, ο Γάλλος πρόεδος, Εμμανουέλ Μακρόν, ήταν ένας από τους Δυτικοευρωπαίους ηγέτες που επισκέφθηκαν τη Μόσχα σε μία απόπειρα να αποτρέψουν τον Πούτιν τελικά από το αναπόφευκτο.

Ο Λινκεβίτσιους λέει ότι δεν εντυπωσιάστηκε: «Αυτό είναι σαν ψυχανάλυση. Όλες αυτές οι συνομιλίες ήταν μέχρι στιγμής μια ψευδαίσθηση». Υπογραμμίζει ότι «η Δύση δεν φέρει ευθύνη για αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Ουκρανία· αυτή ανήκει αποκλειστικά στη Ρωσία». Παρ' όλα αυτά, κατ' αυτόν, «εκείνοι που θα είχαν την ευκαιρία εγκαίρως να κάνουν κάτι, [και] δεν [έκαναν τίποτα], πρέπει να μοιραστούν την ευθύνη».

Ο πόλεμος που μαίνεται τώρα στην Ουκρανία, λέει ο Ίλβες, θα πρέπει να διδάξει στη Δυτική Ευρώπη ένα μάθημα: «Μην κάνετε πολιτική για τη Ρωσία χωρίς να συμβουλευτείτε ανθρώπους που γνωρίζουν πολύ περισσότερα για τη Ρωσία από εσάς. Μην βασίζεστε σε ανθρώπους που έχουν εκπαιδευτεί ως διπλωμάτες, αλλά δεν έχουν πραγματική κατανόηση των μοτίβων ρωσικής συμπεριφοράς».