Τουρκία: Ζητήσαμε από όλους να μην περνούν πολεμικά πλοία από τα Στενά

«Αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε την αρμοδιότητα που δίνει στη χώρα μας η Συνθήκη του Μοντρέ σχετικά με την κίνηση των πλοίων στα Στενά, με τρόπο που θα αποτρέψει την κλιμάκωση της κρίσης. Όπως λέγαμε πάντα, είμαστε υπέρ του σεβασμού της κυριαρχίας, της πολιτικής ενότητας και της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας. Θεωρούμε απαράδεκτη την επίθεση της Ρωσίας στο ουκρανικό έδαφος και εκτιμούμε τον αγώνα της κυβέρνησης και του λαού της Ουκρανίας» δήλωσε ο Τούρκος πρόεδρος μετά τη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου της Τουρκίας, κατά την οποία κυριάρχησε το θέμα του πολέμου στην Ουκρανία.

Επισήμανε επίσης ότι σε αυτή τη φάση η στάση της Τουρκίας είναι σημαντική τονίζοντας: «Φυσικά, δεν θα θέσουμε σε κίνδυνο τα εθνικά μας συμφέροντα, ούτε θα αγνοήσουμε τις περιφερειακές και παγκόσμιες ισορροπίες. Για αυτό, τονίζουμε ότι δεν θα εγκαταλείψουμε ούτε την Ουκρανία, ούτε τη Ρωσία».

«Η Τουρκία έχει εκπληρώσει και θα συνεχίσει να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της στους οργανισμούς που συμμετέχει» ανέφερε και εξέφρασε έμμεσα την ενόχλησή του για τη σταση των ΝΑΤΟϊκών συμμάχων κατά της Τουρκίας το προηγούμενο διάστημα, λέγοντας: «Παρά τα διπλά μέτρα και σταθμά με τα οποία μας αντιμετώπιζουν, δεν εγκαταλείπουμε την οικονομική και στρατιωτική μας Συμμαχία».

Τσαβούσογλου: Προειδοποιήσαμε όλες τις χώρες να μην περάσουν πολεμικά τους πλοία

Ο υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ωστόσο προχώρησε να βήμα παραπέρα. Μετά τη συνεδριάση του Υπουργικού Συμβουλίου δήλωσε ότι η Τουρκία προειδοποιήσε όλες τις παρευξείνιες και μη χώρες να μην περάσουν πολεμικά τους πλοία από τα Στενά.

Σύμφωνα με το πρακτορείο Anadolu, η δήλωση Τσαβούσογλου έχει ως εξής:

«Εάν η Τουρκία δεν αποτελεί μέρος του πολέμου, έχει το δικαίωμα να μην αφήσει να περάσουν από τα Στενά πλοία των χωρών που συμμετέχουν σε αυτόν. Εάν το πολεμικό πλοίο επιστρέφει στη βάση του στη Μαύρη Θάλασσα, η διέλευση δεν εμποδίζεται. Εφαρμόζουμε τις διατάξεις του Μοντρέ. Προειδοποιήσαμε όλες τις παρευξείνιες και μη χώρες να μην περάσουν πολεμικά τους πλοία από τα Στενά. Εφαρμόσαμε ό,τι λέει το "Μοντρέ", θα το εφαρμόσουμε και στο εξής. Μέχρι στιγμής δεν υπήρξε κάποια διέλευση ή κάποιο αίτημα για διέλευση από τα Στενά. Μέχρι σήμερα, οι Ρώσοι μας ρωτούσαν αν θα εφαρμόσουμε το "Μοντρέ" αν χρειαστεί. Τους λέγαμε ότι θα εφαρμόσουμε τη συμφωνία κατά γράμμα».

Σύμφωνα με το άρθρο 19 της Συνθήκης του Μοντρέ, η Τουρκία μπορεί να περιορίσει τη διέλευση των πολεμικών πλοίων των μερών που συμμετέχουν σε πόλεμο, ακόμη κι αν η ίδια η Τουρκία δεν συμμετέχει σε αυτόν. Σύμφωνα με τη Συνθήκη ωστόσο, δεν μπορεί να απαγορεύσει τη διέλευση των πολεμικών πλοίων που επιστρέφουν στη χώρα τους.

Συνομιλία Μπλίνκεν - Τσαβούσογλου

Την ίδια ώρα, τηλεφωνική επικοινωνία με τον Αμερικανό ομόλογό του Αντονι Μπλίνκεν είχε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Οι δύο υπουργοί συζήτησαν τις εξελίξεις στην Ουκρανία.

Σε ανακοίνωση που εξεδόθη από το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών αναφέρεται:

«Τηλεφωνική επικοινωνία με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν είχε σήμερα ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Κατά τη συνομιλία συζητήθηκε η ανθρωπιστική κατάσταση που προέκυψε στο πλαίσιο των τελευταίων εξελίξεων στην Ουκρανία και το θέμα της κατάπαυσης του πυρός. Ο υπουργός Τσαβούσογλου έδωσε επίσης πληροφορίες για τις προσπάθειες που καταβάλλουμε και τις επαφές που έκανε με τους συνομιλητές του για να διασφαλιστεί η κατάπαυση του πυρός».

Χτες, Κυριακή, η Άγκυρα χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο «πόλεμο», διά στόματος Τσαβούσογλου, για να περιγράψει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία σε μία αλλαγή ρητορικής και ανακοίνωσε ότι εφαρμόζει με διαφάνεια τη Συνθήκη του Μοντρέ, κάτι που «μεταφράζεται» σε περιορισμό στη διέλευση πολεμικών πλοίων στα Στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων.

Αμέσως μετά τη ρωσική εισβολή, το Κίεβο είχε απευθύνει έκκληση στην Άγκυρα να εμποδίσει άλλα ρωσικά πλοία να εισέλθουν στη Μαύρη Θάλασσα, από την οποία η Μόσχα εξαπέλυσε εισβολή στη νότια ακτή της Ουκρανίας.

Τι προβλέπει η Συνθήκη του Μοντρέ για το καθεστώς των Στενών

Το νομικό καθεστώς των Στενών καθορίζεται από τη Συνθήκη του Μοντρέ ή αλλιώς η Συνθήκη για το καθεστώς των Στενών του 1936, που κατοχυρώνει την πλήρη κυριαρχία της Τουρκίας στο μοναδικό και στρατηγικής σημασίας θαλάσσιο πέρασμα προς τη Μαύρη Θάλασσα, επιβάλλει όμως καθεστώς ελεύθερης ναυσιπλοΐας.

Η Συνθήκη αυτή σε συνδυασμό με εκείνη της Λωζάννης θεωρούνται οι διεθνείς ιδρυτικές πράξεις της Τουρκικής Δημοκρατίας και οι συνθήκες με τις οποίες κατοχυρώθηκε η πλήρης ανεξαρτησία της χώρας, συμπεριλαμβανομένης και της πλήρους κυριαρχίας του τουρκικού κράτους στα Στενά.

H Συνθήκη του Μοντρέ αφορά επίσης άμεσα και την Ελλάδα, καθώς επηεράζει και το καθεστώς των ελληνικών νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου και είναι συμβαλλόμενο μέρος αυτής. Επίσης, η Ελλάδα, ως ναυτική δύναμη με τον τεράστιο εμπορικό της στόλο, έχει κάθε όφελος από την πιστή εφαρμογή της πρόνοιας της Συνθήκης για ελεύθερη ναυσιπλοΐα.

Η Συνθήκη για το καθεστώς των Τουρκικών Στενών υπογράφηκε στις 20 Ιουλίου 1936 στην ελβετική πόλη Μοντρέ. Με τη συνθήκη παραχωρήθηκε στην Τουρκία ο πλήρης έλεγχος επί των Στενών, της δόθηκε το δικαίωμα να διατηρεί σε αυτά στρατιωτικές δυναμείς, καταργώντας τους σχετικούς περιορισμούς της προγενέστερης Συνθήκης της Λωζάννης του 1923.

Εξασφαλίζει παράλληλα την ελεύθερη ναυσιπλοΐα από τα μη στρατιωτικά πλοία σε καιρό ειρήνης. Επιτρέπει επίσης τη διέλευση πολεμικών πλοίων των παρευξείνιων χωρών με ειδοποίηση μιας εβδομάδας και υπό κάποιους όρους όσον αφορά στο εκτόπισμα, το μέγεθος και τον οπλισμό.

Περιορίζει, ωστόσο, σημαντικά τη διέλευση των πολεμικών πλοίων που δεν ανήκουν στα Παρευξείνια Κράτη, θέτοντας μικρότερα όρια στο εκτόπισμά τους και τον οπλισμό που φέρουν και επιβάλλει επίσης έγκαιρη προειδοποίηση διέλευσης.

Όπως προαναφέρθηκε, το άρθρο 19 της Συνθήκης του Μοντρέ προβλέπει ότι η Τουρκία μπορεί να περιορίσει τη διέλευση των πολεμικών πλοίων των μερών που συμμετέχουν σε πόλεμο, ακόμη κι αν η ίδια η Τουρκία δεν συμμετέχει σε αυτόν. Σύμφωνα με τη Συνθήκη ωστόσο, δεν μπορεί να απαγορεύσει τη διέλευση των πολεμικών πλοίων που επιστρέφουν στη χώρα τους.

Συμβαλλόμενα μέρη της Συνθήκης είναι η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Σοβιετική Ένωση, η Τουρκία, η Αυστραλία, η Γαλλία, η Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γιουγκοσλαβία.

Η Συνθήκη του Μοντρέ ήταν ένα σημαντικό εργαλείο για την Τουρκία στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, προκειμένου να αποκρούσει τις πιέσεις γα κλείσιμο των Στενών -είτε για τους Συμμάχους, είτε για τα πλοία του Άξονα- γεγονός που επέτρεψε στην Άγκυρα να αποφύγει τη συμμετοχή της στον πόλεμο.