Τσερνόμπιλ: Ένας γιγαντιαίος θόλος σφραγίζει τον αντιδραστήρα 4

Το νέο προστατευτικό περίβλημα είναι μία κατασκευή 30.000 τόνων που αποκαλείται «θόλος» –στο μέγεθος του καθεδρικού ναού της Νοτρ Νταμ (Notre Dame)– και πρόκειται να γίνει η μεγαλύτερη κινητή δομή που έχει κατασκευστεί ποτέ. Θα εξυπηρετεί δε δύο σκοπούς.

Πως συνέβη το ατύχημα

Το ατύχημα στο Τσέρνομπιλ προήλθε γενικά από μια σειρά γεγονότων η οποία περιλάμβανε μεταξύ άλλων μη προβλεπόμενους χειρισμούς και λάθη, τα οποία σε συνδυασμό με τον σχεδιασμό του αντιδραστήρα RBMK-1000, που χρησιμοποιούσε το εργοστάσιο, οδήγησαν στο ατύχημα.

Σύμφωνα με την επανεκτίμηση του ατυχήματος από τη Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας που έγινε το 1992, το Πυρηνικό Ατύχημα στο Τσέρνομπιλ μπορεί να προκάλεσαν οι παρακάτω παράγοντες:

• Κάποια βλάβη στην αντλία ή κράτηση της αντλίας που πραγματοποιούσε την κυκλοφορία του ψυκτικού μέσου. Στο εργοστάσιο του Τσέρνομπιλ το ψυκτικό μέσον ήταν ζέον ύδωρ.
• Ενδεχόμενη διαταραχή λειτουργίας της αντλίας ψύξης ή κένωσή της από ψυκτικό.

Τα δύο παραπάνω, σε συνδυασμό με τον πολύ μεγάλο και θετικό συντελεστή κενού που χαρακτηρίζει τον αντιδραστήρα RBMK-1000, είναι δυνατόν να οδήγησαν σε απότομη αύξηση της επίδρασης του συντελεστή κενού. Ο συντελεστής κενού εκφράζει την αύξηση της θερμικής ισχύος σε περίπτωση δημιουργίας κενού στον επιβραδυντή του αντιδραστήρα ή στη ροή του ψυκτικού. Στους RBMK-1000 ο συντελεστής αφορά στο ψυκτικό μέσο.

Επομένως μία αύξηση του συντελεστή κενού σε τέτοιον αντιδραστήρα μεταφράζεται ως δημιουργία κενού στη ροή του μέσου, που δημιουργεί μεγάλη στη θερμική ισχύ που παράγεται από την τρέχουσα πυρηνική δραστηριότητα.

• Κάποια βλάβη στα κανάλια καυσίμου που αποτελούνταν από κράμα Ζιρκονίου ή στις συγκολλήσεις μεταξύ αυτών και των σωληνώσεων ανοξείδωτου ατσαλιού, κατά πάσα πιθανότητα κοντά στο σημείο όπου συνδέονται με τον αντιδραστήρα στη βάση του. Ο αντιδραστήρας RBMK-1000 έχει τη δυνατότητα να τροφοδοτείται με καύσιμο κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του χωρίς διακοπή και η τροφοδότηση με καύσιμο γίνεται μέσα από τα κανάλια καυσίμου. Η βλάβη ενός καναλιού καυσίμου θα μπορούσε να αποτελέσει την αιτία μιας απότομης αύξησης στο κλάσμα κενού του ψυκτικού μέσου καθώς αυτό εισερχόταν στη ροή. Έτσι είναι δυνατόν να δημιουργηθεί μια τοπική αύξηση της δραστικότητας που θα ενεργοποιούσε φαινόμενο πολλαπλασιασμού της στο χώρο του πυρήνα του αντιδραστήρα.

Το ατύχημα συνέβη ξημερώματα του Σαββάτου στις 26 Απριλίου 1986. Εκείνη την ώρα στο εργοστάσιο βρίσκονταν περίπου 200 εργαζόμενοι των οποίων οι ενασχολήσεις σχετίζονταν με την ομαλή λειτουργία των πυρηνικών αντιδραστήρων 1, 2 και 3, καθώς και με το πρόγραμμα ελέγχου που λάμβανε χώρα στον αντιδραστήρα 4, όπου και σημειώθηκε η έκρηξη.

Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου υπήρχαν άλλοι εργάτες, οι οποίοι δούλευαν σε νυχτερινή βάρδια για την κατασκευή των αντιδραστήρων 5 και 6, που επρόκειτο να λειτουργήσουν το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς. Σημειώθηκαν δύο εκρήξεις στο κτίριο του αντιδραστήρα 4.

Το αποτέλεσμα αυτών ήταν η διάνοιξη μιας τρύπας στην οροφή του κτιρίου και η εκτόξευση γραφίτη, σκυροδέματος και συντριμμιών. Με αυτόν τον τρόπο ο πυρήνας του αντιδραστήρα βρέθηκε σε επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον. Μεγάλο μέρος του ουρανίου, που χρησιμοποιούνταν ως καύσιμο, έφυγε στον αέρα μαζί υπερουράνια και προϊόντα της σχάσης από τον πυρήνα του αντιδραστήρα, παρασυρόμενα από τον καπνό, του οποίου η στήλη έφτασε σε ύψος το ένα χιλιόμετρο.

Τα νέα σχέδια και οι φόβοι για διαρροή ραδιενέργειας

Αρχικά, οι ερευνητές πρόκειται να αντικαταστήσουν την προσωρινή κρύπτη από χάλυβα που είχε συναρμολογηθεί βιαστικά από τους 600.000 εργάτες του σοβιετικού στρατού εν έτει 1986. Σε μόλις έξι μήνες, προσπάθησαν να κάνουν μια ηρωική προσπάθεια για να συγκρατήσουν τη ραδιενέργεια που εκπεμπόταν μετά το ιστορικό ατύχημα.

Ήταν ένα έργο που έπληττε τη ζωή των εργατών, καθώς δεν είχαν τον κατάλληλο εξοπλισμό ασφαλείας. Σε μια συνέντευξή του στη Washington Post, ένας από τους εργάτες περιέγραψε την ιστορία του. Λόγω των επιπλοκών από την έκθεσή του στην ακτινοβολία είχε υποβληθεί σε οχτώ εγχειρήσεις καρδιάς και νεφρών..

Η κρύπτη δεν ήταν γραφτό να αντέξει περισσότερο από 20 έως 30 χρόνια και η δομή του έχει επιδεινωθεί με το πέρασμα του χρόνο. Οι μηχανικοί, ανησυχούν για την πιθανή κατάρρευση του υπόστεγου, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια νέα εκροή ραδιενεργούς σκόνης στο περιβάλλον.

Τα σχέδια ανασυγκρότησης ξεκίνησαν το 1997 με ένα νέο προστατευτικό κάλυμμα, έργο το οποίο καθοδηγήθηκε από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης Ανάπτυξης.

Το 2017, έχει προσχεδιαστεί το νέο προστατευτικό κάλυμμα που θα παρέχει πλήρη ασφάλεια, σφραγίζοντας το ραδιενεργό υλικό στον πυρήνα του.

Ο δεύτερος σκοπός είναι η διαχείριση των αποβλήτων. Σύμφωνα με τη Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, υπάρχουν πάνω από 200 τόνοι ουρανίου που έχουν αναμειχτεί με άμμο, μόλυβδο και βορικό οξύ, όπως έχουν γίνει μια μάζα μέσα στον αντιδραστήρα.

Το μίγμα αυτό αποτελεί σημαντικό ραδιενεργό κίνδυνο στην περιοχή, καθώς τα επίπεδα ραδιενέργειας είναι υψηλά. Εκτός από αυτό, υπάρχουν και άλλες πηγές ραδιενεργών αποβλήτων συμπεριλαμβανομένου τους αντιδραστήρες 1, 2 και 3, όταν σταμάτησαν οι εργασίες πάνω τους, το 2000.

Ένα από τα κύρια ερωτήματα που προκύπτουν είναι το κόστος μιας τέτοιας επιχείρησης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα και οι Ηνωμένες Πολιτείες έδωσαν ένα μεγάλο ποσό για τη χρηματοδότηση του προστατευτικού καλύμματος, όπως αναφέρει η WP. Ωστόσο, η διαχείριση των αποβλήτων είναι θέμα της ουκρανικής κυβέρνησης, η οποία έχει δείξει αμέλεια στο παρελθόν.