Ουκρανία: Άπιαστος στόχος το ΝΑΤΟ, συμβιβάζεται με Ερντογάν και Τζόνσον

Και στρέφεται προς τη σύναψη μικρότερης εμβέλειας συμφωνιών ασφαλείας με περιφερειακές στρατιωτικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων Τουρκίας και Πολωνίας, αλλά και σε διμερή βάση με μεγαλύτερες δυνάμεις, όπως η Βρετανία, προσπαθώντας να αποκρύσει τη ρωσική απειλή στο εγγύς μέλλον.

Οι σχετικές συμφωνίες ήλθαν στο προσκήνιο κατά τις επισκέψεις που πραγματοποίησαν εντός της εβδομάδας στο Κίεβο αμφότεροι οι Μπόρις Τζόνσον και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, με τον τελευταίο -ο οποίος και διεκδικεί ρόλο μεσολαβητή στην κρίση- να «διαφημίζει» στην Ουκρανία την προμήθεια περισσότερων μη επανδρωμένων drone τύπου Bayrakatar.

Αν και στις επίσημες ανακοινώσεις, κατόπιν της συνάντησής του με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι δεν υπήρξε σχετική, ρητή αναφορά, η συζήτηση περί συμφωνίας για την κατασκευή τουρκικών μη επανδρωμένων drone στην Ουκρανία είναι ανοιχτή -προς εκνευρισμό, στην καλύτερη περίπτωση, της Μόσχας.

Η αυξανόμενη συνεργασία με την Τουρκία είναι μόνον ένας άξονας της ευρύτερης προσπάθειας του Κιέβου για τη σύναψη μικρότερης κλίμακας πολιτικών συμφωνιών και συμφωνιών ασφαλείας, δεδομένου ότι είναι μακρά και άκρως αβέβαιη η πορεία της πρώην σοβιετικής δημοκρατίας προς τους κόλπους του ΝΑΤΟ -εάν ποτέ συμβεί.

Η Ουκρανία κινείται ταυτόχρονα προς εδραίωση της συνεργασίας της με το Ηνωμένο Βασίλειο και την Πολωνία, όπως κατέστη σαφές κατά τις συνομιλίες της ηγεσίας της με τον Μπόρις Τζόνσον, αλλά και τον Πολωνό πρωθυπουργό, Ματέους Μοραβιέτσκι, ο οποίος επίσης βρέθηκε στο Κίεβο εντός της εβδομάδας.

Η μελλοντική πιθανότητα ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ βρίσκεται στο επίκεντρο της τρέχουσας αντιπαράθεσης μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, με το Κρεμλίνο να διαμηνύει ότι δεν θα απομακρύνει τους 100.000 στρατιώτες που έχουν συγκεντρωθεί κατά μήκος των συνόρων έως ότου λάβει -μεταξύ άλλων- τη νομικά δεσμευτική εγγύηση ότι η πρώην σοβιετική δημοκρατία δεν θα ενταχθεί ποτέ στη Συμμαχία.

Και μολονότι το ΝΑΤΟ και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν απορρίψει κατηγορηματικά τη ρωσική απαίτηση, η στάση τους παραπέμπει περισσότερο σε υπεράσπιση της πολιτικής «ανοιχτών θυρών» του ΝΑΤΟ παρά σε ενθάρρυνση της ένταξης της Ουκρανίας.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας, Ντμίτρο Κουλέμπα, έχει αναγνωρίσει αυτή την πραγματικότητα, και υπό το πρίσμα αυτό πιέζει για ισχυρότερους δεσμούς με μεμονωμένους εταίρους.

Όπως επισημαίνει σε εκτενή ανάλυσή του το Politico, η προθυμία ειδικά της Πολωνίας και της Τουρκίας να αντιμετωπίσουν τη Ρωσία, δίνει στην Ουκρανία κάποια διαβεβαίωση, συμβάλλοντας στην αντιστάθμιση των ανησυχιών του Κιέβου ότι άλλοι περιφερειακοί «παίκτες», συμπεριλαμβανομένης της Ουγγαρίας και της Γερμανίας, ενδέχεται να είναι πολύ ήπιοι με τη Μόσχα λόγω των οικονομικών ή πολιτικών τους συμφερόντων.

«Αυτό το νέο σχήμα είναι μέρος της στρατηγικής μας για μικρές συμμαχίες ως προληπτική εξωτερική πολιτική της Ουκρανίας» δηλώνει ο Ντμίτρο Κουλέμπα αναφερόμενος στη σχετική πρωτοβουλία για να προσθέσει:

«Το ζήτημα είναι ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε ασφάλεια και ευημερία κάποτε στο μέλλον όταν γίνουμε μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Το χρειαζόμαστε σήμερα».

Ο ρόλος της Τουρκίας

Αν και η Ρωσία σαφώς θα επικρατούσε με τη συντριπτική στρατιωτική υπεροχή της σε οποιαδήποτε μεγάλης κλίμακας ένοπλη σύγκρουση, τα τουρκικά drones αποτελούν για το Κίεβο ένα ισχυρό όπλο στον οκταετή πόλεμο στο Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας, όπου οι υποστηριζόμενοι από τη Ρωσία αυτονομιστές εξακολουθούν να καταλαμβάνουν εδάφη σε τμήματα του Λουχάνσκ και του Ντονέτσκ.

Τον περασμένο Δεκέμβριο, ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, εξέφρασε προσωπικά στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν την ενόχλησή του για την πώληση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών στην Ουκρανία, κατηγορώντας το Κίεβο ότι χρησιμοποίησε τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη για «καταστροφική» και «προκλητική δραστηριότητα».

Ανάλογα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη ήταν μέρος του οπλοστασίου εξελιγμένων όπλων, μαζί με μισθοφόρους, που συνέβαλαν στη στρατιωτική νίκη του Αζερμπαϊτζάν έναντι της Αρμενίας το 2020 για τον θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Η επικράτηση του Αζερμπαϊτζάν, το οποίο ανέκτησε εδάφη αναγνωρισμένα ως κυρίαρχο έδαφός του, αλλά επί μακρόν κατεχόμενα και ελεγχόμενα από την Αρμενία, κατέδειξε πως ήταν δυνατό να τερματιστούν «παγωμένες» συγκρούσεις που η Ρωσία χρησιμοποίησε προς όφελός της μέσω της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

Η σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία είναι ομολογουμένως δύσκολη.

Συνεργάζονται σε ορισμένους τομείς, συγκρούονται έντονα σε άλλους. Η Άγκυρα, ενδεικτικά, ουδέποτε αναγνώρισε την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, η οποία φιλοξενεί μεγάλη κοινότητα Τατάρων, οι οποίοι είναι κυρίως μουσουλμάνοι και τουρκογενείς, με ιστορικούς δεσμούς με την Τουρκία.

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στο Κίεβο, την Πέμπτη, ο Ερντογάν παρέστη με τον Ουκρανό πρόεδρο, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, στην επιθέωρηση στρατιωτικής τιμητικής φρουράς έξω από το παλάτι Μαριίνσκι. «Δόξα στην Ουκρανία!» είπε ο ίδιος ο Ερντογάν κατά το εθιμοτυπικό προς τους στρατιώτες, που έφεραν τυφέκια, ξιφολόγχες και ξίφη. Και εκείνοι απάντησαν: «Δόξα στους ήρωες!»

Αν και Ερντογάν και Ζελένσκι υπέγραψαν μακρά λίστα συμφωνιών οικονομικής και διοικητικής συνεργασίας την Πέμπτη, η πρόθεση της Τουρκίας να συνδράμει για την τοπική παραγωγή του Bayraktar TB2 ήταν ένα ιδιαίτερα αιχμηρό μήνυμα προς το Κρεμλίνο.

Ο Ερντογάν επανέλαβε την ίδια στιγμή την πρότασή του να φιλοξενήσει συνάντηση Ζελένσκι -Πούτιν στην Άγκυρα προς αποκλιμάκωση, και μέσω ανάρτησής του στο Twitter, που δημοσιεύτηκε στα αγγλικά, κάλεσε σε αυτοσυγκράτηση, λέγοντας πως «η Τουρκία είναι έτοιμη να συμβάλει στη διατήρηση ενός ειρηνικού και ασφαλούς περιβάλλοντος στην περιοχή της».

Πιο κοντά με Πολωνία και Βρετανία

Η Ουκρανία επεδίωκε επίσης να κοινοποιήσει τη νέα συνεργασία της με την Πολωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο αυτή την εβδομάδα, ωστόσο η Βρετανίδα υπουργός Εξωτερικών, Λιζ Τρας, διαγνώστηκε θετική στην Covid-19, αναγκάζοντάς την να αναβάλλει το προγραμματισμένο ταξίδι της στο Κίεβο. Ο Ντμίτρο Κουλέμπα ανέφερε ότι η σχετική ανακοίνωση θα γίνει σύντομα.

Ωστόσο, οι Μπόρις Τζόνσον, Ματέους Μοραβιέτσκι και Βολοντίμιρ Ζελένσκι είχαν ήδη καταστήσει εμφανή τη σύσφιξη των σχέσεων κατά τις συνομιλίες τους στο Κίεβο.

«Η κύρια αρχή είναι, φυσικά, η ασφάλεια στην περιοχή. Χάρη στην ασφάλεια, η οικονομική ζωή, το εμπόριο και ο πολιτισμός μπορούν να αναπτυχθούν. Λοιπόν, μας ενδιαφέρει όλους αυτό και μια τέτοια συνεργασία είναι ένας αγώνας για την ασφάλεια στην περιοχή» δήλωσε σχετικά ο Ματέους Μοραβιέτσκι, ο οποίος είχε συνάντηση και με τον Ουκρανό ομόλογό του στο Κίεβο.

Η Ουκρανία και η Πολωνία διατηρούν ήδη μία κοινή στρατιωτική μονάδα με τη Λιθουανία, γνωστή ως LITPOLUKRBRIG, με έδρα το Λούμπλιν της Πολωνίας.

Μικρές συμφωνίες vs ένταξη στο ΝΑΤΟ

Ο Όλεχ Νικολένκο, εκπρόσωπος του ουκρανικού υπουργείου Εξωτερικών, σημείωσε σε κάθε περίπτωση ότι οι τρέχουσες πρωτοβουλίες επ' ουδενί σημαίνουν ότι η Ουκρανία έχει εγκαταλείψει το στόχο της ένταξης στο ΝΑΤΟ -ο οποίος έχει περιληφθεί και στο Σύνταγμα της χώρας.

Τονίζοντας πως η ένταξη ήταν και είναι ο στόχος, ο ίδιος επισήμανε:

«Εν τω μεταξύ, δημιουργούμε μικρότερες, ευέλικτες και αποτελεσματικές συμμαχίες που μας βοηθούν να αντιμετωπίσουμε τις ανάγκες μας, ακόμη και στον τομέα της ασφάλειας, σήμερα. Το ένα δεν αποκλείει το άλλο, αντίθετα ανοίγουν ευρύτεροι ορίζοντες».

Κατά το Politico, ειδικοί αναφέρουν πως οι διμερείς συμφωνίες θα μπορούσαν να είναι πιο χρήσιμες για την Ουκρανία, καθώς, σε αντίθεση με το ΝΑΤΟ, οι αποφάσεις μπορούν να λαμβάνονται χωρίς την ανάγκη επίτευξης ενότητας μεταξύ 30 συμμάχων.

Η Γεβγκένια Γκάμπερ, επισκέπτρια-καθηγήτρια στο εδρεύων στο Κίεβο Κέντρο Σύγχρονων Τουρκικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Carleton, θεωρεί ότι ο Ερντογάν ήταν ο τελευταίος μεταξύ παγκόσμιων ηγετών, των οποίων η επισκέψεις στο Κίεβο θα μπορούσαν να αποτρέψουν τον Πούτιν να διατάξει επίθεση.

Κατά την ίδια πάντα, η επίσκεψη Ερντογάν διαφοροποιήθηκε στο γεγονός ότι ανησυχεί για τους Τατάρους της Κριμαίας, καθώς και λόγω της προθυμίας του να διαπραγματευτεί απευθείας με τον Πούτιν.

«Η επίσκεψη του Ερντογάν είναι ιδιαίτερα σημαντική για εμάς γιατί πρώτον είναι στρατηγικοί εταίροι και έχει μία συγκεκριμένη στάση στη Ρωσία, και μια πολύ συγκεκριμένη θέση εδώ στη Μαύρη Θάλασσα» ανέφερε σχετικά, προσθέτοντας:

Τόσο ως μέλος του ΝΑΤΟ, όσο και ως χώρα με «συγκεκριμένες σχέσεις» με τη Ρωσία, η Τουρκία βρίσκεται «πραγματικά σε καλή θέση γι' αυτού του είδους ήπιας διπλωματίας», καθώς και για «πολιτική και διπλωματική υποστήριξη και επίσης, υπό όρους, στρατιωτική υποστήριξη».

Η Γκάμπερ θεωρεί ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν «βλέπει» τον Ερντογάν ως συνομιλητή. Σκέφτεται για τον Ερντογάν διαφορετικά, υποστηρίζει. «Η Τουρκία δεν τόσο, ας πούμε, τοξική για τη Ρωσία, όπως η Ουάσιγκτον τώρα ή συλλογικά η Δύση» αναφέρει.

«Υπάρχει αυτή η ψυχολογία ότι η περιφερειακή 'ιδιοκτησία' στη Μαύρη Θάλασσα είναι είτε για την Τουρκία είτε για τη Ρωσία, αλλά όχι για εξωτερικούς παράγοντες», λέει προσθέτοντας ότι ο Ερντογάν προτίθεται να ενεργήσει «πολύ αποφασιστικά» προς επίτευξη των στόχων -«το είδαμε αυτό στη Συρία. Το είδαμε αυτό στη Λιβύη, συν με τη Ρωσία», αναφέρει.

Η Τουρκία δηλώνει ότι δεν επιδιώκει να εγκαθιδρύσει «μία συμμαχία εντός συμμαχίας» μέσω των προτάσεών της, σύμφωνα με αξιωματούχο του ΝΑΤΟ. Πάντως, αναμένει ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα έχει σύντομα κατ' ιδίαν συνάντηση με τον Πούτιν.

Οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία ακολουθούν εδώ και καιρό μία περίπλοκη διαδρομή. Αν και έχει εξοργίσει το Κρεμλίνο με την πώληση των drone στην Ουκρανία, η Άγκυρα έχει εξίσου εξοργίσει το ΝΑΤΟ με την αγορά των αντιπυραυλικών συστημάτων S-400 από τη Μόσχα.

Στην πράξη, ωστόσο, οι διπλωμάτες της ΕΕ είναι εξαιρετικά δύσπιστοι ότι ο Ερντογάν μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο προς αποκλιμάκωση της έντασης, δεδομένου ότι μόνο οι ΗΠΑ μπορούν πραγματικά να «δώσουν» αυτό που η Μόσχα ζητά -της μείωση της δυτικής επιρροής στην Ανατολική Ευρώπη.